ابن‌مالک

جمال‌الدین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد بن عبدالله بن مالک طائی جیانی اندلسی مشهور به ابن‌مالک، از نحویین معروف عرب است که در شهرت با سیبویه برابری می‌کند. او در حدود سال ۶۰۰ ه.ق در جیان متولد و در ۱۲ شعبان ۶۷۲ در دمشق درگذشت. وی علم نحو را ابتدا در اندلس آموخته و پس از آن در مشرق کامل کرد. وی شاگرد ابن‌حاجب، شلوبین و ابوالبقا بود و پس از علم‌آموزی، در حلب شروع به تدریس نحو کرد. او همچنین در مسجد عادلیه نماز جماعت برپا می‌کرد و سپس برای تدریس به حماة و دمشق عزیمت کرد و سرانجام در همانجا درگذشت. ابن‌مالک کتب بسیاری به نظم و نثر دارد، از همه معروف‌تر کتاب الفیه است در هزار بیت به آموزش علم نحو پرداخته است. این کتاب خلاصه‌ای از منظومه مفصل‌تری به نام الکافیهٔ الشافیه است که حدود ۲۰۰۰ تا ۲۷۵۷ بیت شعر را شامل می‌شود. شرح و حواشی و تلخیصات الفیّهٔ بسیار است از آن جمله شرح پسر او بدرالدین و شرح ابن‌عقیل و جلال‌الدین سیوطی معرف‌ترین آنهاست. یکی دیگر از تألیفات او که به نظم نوشته شده است، لامیات الافعال است در ۱۱۴ بیت در علم صرف و تحفهٔ المودود فی المقصور و الممدود در ۱۶۲ بیت. کتاب الاعلام فی مثلث الکلام، الاعتداد فی الفرق بین الزای و الضاد، عمدة الحافظ و عدة اللافظ، ایجاز التعریف فی علم التصریف، کتاب العروض، شواهد التوضیح و التصحیح لمشکلات الجامع، الصحیح و کتاب الألفاظ المختلفه از جمله آثار منسوب به ابن‌مالک است.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابن مالک». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.