پنج گنج
از سلسله مقالات دربارهٔ |
نظامی گنجوی |
---|
آثار |
پنج گنج (شامل: مخزنالاسرار • خسرو و شیرین • لیلی و مجنون • هفتپیکر • اسکندرنامه) |
هنر و اندیشه |
پنج گنج نظامی یا خمسه (عربی: خمسة - برگردان فارسی: پنجگانه) اصلیترین و شناخته شدهترین اثر نظامی گنجوی است.
محتوای کتاب
مجموعه پنج گنج شامل پنج شعر روایی بلند است.
- مخزنالاسرار (برگردان فارسی: گنجینه رازها)، سرودهٔ ۵۷۰ قمری/۱۱۶۳ میلادی
- خسرو و شیرین، سرودهٔ ۵۷۶ قمری/۱۱۷۷ تا ۱۱۸۰ میلادی
- لیلی و مجنون، سرودهٔ ۵۸۴ قمری/۱۱۹۲ میلادی
- هفتپیکر، سرودهٔ ۵۹۳ قمری/۱۱۹۷ میلادی
- اسکندرنامه دارای دو بخش به نامهای شرفنامه و اقبالنامه، سرودهٔ ۵۹۹ قمری یا به روایتی ۶۰۷ تا ۶۱۱ قمری/۱۱۹۷ میلادی یا به روایتی ۱۱۹۶ تا ۱۲۰۲ میلادی
مینیاتور ایرانی
پنج گنج موضوعی محبوب برای نسخههای خطی فاخری بود که با مینیاتورهای نقاشی شده در دربار ایران و مغول در قرون بعد نشان داده شده بودند. به عنوان مثال میتوان به پنج گنج نظامی (کتابخانه بریتانیا، Or. ۱۲۲۰۸) اشاره کرد که برای امپراتور مغول اکبر در دهه ۱۵۹۰ میلادی ایجاد شد. نسخه خطی پنج گنج که برای شاهزاده اورنگ زیب، ششمین امپراتور مغول خلق شده، اکنون در مجموعه هنر اسلامی خلیلی موجود است. تصاویر آن از بهرام گور شخصیت اورنگ زیب را به تصویر میکشد.
نشر و ترجمه
پنج گنج نخستین بار در ۱۸۴۷ م یا ۱۲۵۰ ق در بمبئی و در ۱۲۶۱ ق در تهران به چاپ رسید. نخستین کسی که سعی وافری بر ارائهٔ مجموعهای منسجم و مصحح از آثار نظامی به کار برد وحید دستگردی بود که حاصل کارش بین ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۷ خورشیدی منتشر شد. پس از وی چاپهای دیگری نیز انتشار یافت که از جملهٔ آنها مجموعهٔ شش جلدی با تصحیح و توضیح بهروز ثروتیان است که از سال ۱۳۶۳ تا ۱۳۷۹ توسّط انتشارات توس به چاپ رسید،[۱] و بار دیگر در سال ۱۳۸۶ با تصحیح و شرح مجدد توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شد.[۲]
ثبت در فهرست میراث مستند
این اثر در فهرست میراث مستند برنامهٔ حافظهٔ جهانی یونسکو از سوی ایران ثبت گردیده است.[۳]
پانویس
ارجاعات
- ↑ شریفی، فرهنگ ادبیات فارسی، ۵۹۶.
- ↑ «ایبنا - 9 کتاب از بهروز ثروتیان، پژوهشگر فقید آماده انتشارند». ایبنا. ۲۰۱۲-۰۹-۰۳. بایگانیشده از اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۲. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۲.
- ↑ «ثبت جهانی خمسه نظامی و التفهیم ابوریحان در یونسکو». جام جم آنلاین. ۸ خرداد ۱۳۹۰. دریافتشده در ۵ دی ۱۳۹۱.
منابع
- شریفی، محمد (۱۳۸۷). محمدرضا جعفری، ویراستار. فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۴۴۳-۴۱-۸.