ابواسود دوئلی
ظالم بن عمرو بن سفیان بن جندل مشهور به ابواسود دوئلی، یکی از نحویان عرب است. او را با نام سلیمان بن عمر بن حلس بن نفاشهٔ بن عدی بن دئل بن بکر بن عبدمناف بن کنانهٔ نیز گزارش کرده‌اند. نام پدر او به اختلاف عمرو، عامر یا یعمر نیز آمده است. دوئلی نسبت است به دَوْل یا دِئل قبیله‌ای از کنانهٔ، و این که همزه در نسبت مفتوح آمده به این سبب است که تا کسره‌های متوالی پیش نیاید.[۱]
سرگذشت
شیخ طوسی در کتاب رجال خود او را از اصحاب چهار امام شیعه، علی، حسن، حسین و سجاد بر شمرده است. وی بصری، و در صفین در سپاه علی بن ابی‌طالب بود. گفته شده که به هنگام مستعفی شدن عبدالله بن عباس از ولایت بصره، وی ابوالاسود را به جای خویش نشاند و در این منصب تا زمان کشته شدن علی بن ابی‌طالب باقی ماند. وی در سال ۶۹ ه.ق بر اثر طاعون عجلان در بصره درگذشت.[۲]
جایگاه علمی
جاحظ، ابوالاسود را کسی معرفی می‌کند که نامش در هر طبقه دیده می‌شود و در هر طبقه از سران آن طبقه است. وی در شمار تابعین، فقهاء، محدثین، شعراء، اشراف، شجاعان، امراء، سیاستمداران، نحاة، حاضرجوابان، شیعیان، بخلاء، صلع الاشراف (بزرگان سرتاس)، بخرالاشراف (بزرگانی که دهانشان بوی بد می‌داد) گزارش شده‌است.[۳]
به اتفاق مورخین عامه و خاصه وی واضع و مبتکر علم نحو بوده و این علم را از علی بن ابی‌طالب آموخته است. در سبب و انگیزهای که باعث این آموزش شده اختلاف وجود دارد. بر اساس نقلی، ابواسود بعد از ملاقات با علی بن ابی‌طالب و اطلاع از قصد وی برای نگارش کتابی در عربی برای اصلاح لحن‌های اشتباه که در بصره مشاهده کرده است، تصمیم به تدوین اصول علم نحو گرفت و از علی مطالبی در این خصوص آموخت. در نقل دیگری گویند که روزی دختر ابوالاسود عبارتی را به اشتباه خواند و ابواسود این ماجرا را با علی بن ابی‌طالب در میان گذاشت و پس از ان به تدوین ابواب ادبیات پرداخت.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابواسود دوئلی». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.