جمعیت خیریه هدایت
جمعیت خیریه هدایت، جمعیتی که هدف اصلی آن مبارزه با ظالمان و قاتلان و مقابله با تعصب مذهبی بود. حاجی زین‌العابدین تقی‌یف، عیسی بیگ حاجینسکی، میرمحمد کریم باکوی، ملا روح‌الله محمدزاده، احمد بیگ آقااوغلو، مصطفی بیگ علی بی‌اف و دیگران در هیئت مدیره این جمعیت بودند که در سال ۱۹۰۴ تأسیس شد. اعضای این جمعیت به دلیل عقاید و اعمالشان دائماً توسط جنایتکاران و رادیکال‌های مذهبی مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفتند.
تاریخچه
انجمن خیریه هدایت در سال ۱۹۰۴ در باکو تأسیس شد. بنیانگذاران جمعیت عمدتاً روحانیان و روشنفکران بودند. هدف اصلی آنها مبارزه با مزاحمان و قاتلان و مقابله با تعصب مذهبی بود. افرادی که در خیابان‌ها باعث آزار و اذیت مردم می‌شدند و به زنان توهین می‌کردند توسط افراد این جمعیت شناسایی و اسامی آنها برای مجازات به فرمانداری معرفی می‌شدند. جمعیت خیریه هدایت دارای هیئت مدیره ده نفره بود. حاجی زین‌العابدین تقی‌یف، عیسی بیگ حاجینسکی، میر محمد کریم، ملا روح‌الله ممدزاده، احمد بی آقااوغلو، مصطفی بیگ علی بی‌اف و دیگران بودند. منشور انجمن توسط احمد بیگ آقااوغلو نوشته شده است.[۱]
با حمایت جمعیت در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۰۶ اقدام تنبیهی علیه چند قلدر که مزاحم مردم شهر بودند انجام شد. یکی از آنها مشهدی حاجی اوغلو ساکن نوخانی بود. سال‌ها بعد در ۱۶ ژانویهٔ سال ۱۹۱۲، مشهدی حاجی که فرصتی یافت، ملا روح‌الله محمدزاده را که از اعضای این جمعیت بود را به قصد انتقام در خانه‌اش به قتل رسانید.[۲] در سال ۱۹۱۳، مصطفی بیگ علی‌بی‌اف، دبیر انجمن، در محاکمه قتل او شرکت کرد.[۳][۴]
جمعیت هدایت با عادات رادیکال مذهبی، شاخسی واخسی و سایر مراسمات مشابه مخالفت می‌کرد. این جمعیت خطاب به مردم در مورد ضررهای این آداب و رسوم اطلاع‌رسانی می‌کرد. دبیر جمعیت، مصطفی بیگ علی بی‌اف در این‌باره در روزنامه ارشاد مطالبی می‌نوشت. این اطلاع‌رسانی‌ها با خشم متعصبان مذهبی شهر مواجه شده بود. برخی حتی خواستار سر بریدن میر محمدکریم باکووی و مصطفی بیگ علی بی‌اف از اعضای جامعه بودند. بعدها افراد مذهبی درب خانه میر محمد کریم را به آتش کشیدند. همچنین مصطفی بیگ علی بی‌اف برای رهایی از آزار و اذیت، مدتی خانه خود را ترک نمی‌کرد.[۵]
شرکت هدایت اسلامی
مصطفی بیگ علی بی‌اف،[۶] دبیر انجمن، برای خارج کردن نفت باکو از انحصار سرمایه خارجی و استفاده از آن در جهت رفاه مردم، اقدام به ایجاد شرکت نفت «هدایت اسلامی» زیر نظر جمعیت هدایت کرد. به همین منظور اساسنامه شرکت که مشتمل بر ۲۷ بند بود را تنظیم نمود.[۷]
منابع
- ↑ Nəsiman Yaqublu (2013). Azərbaycanın ilk qeyri - hökumət təşkilatları. باکو: Elm və təhsil. p. 40. Archived from the original on 2022-06-28. Retrieved 2023-03-28.
- ↑ Elnur Astanbəyli (2019-12-28). "107 il öncə Bakını sarsıdan qətl" (به ترکی آذربایجانی). azlogos.eu. Archived from the original on 2021-01-04. Retrieved 2023-03-28.
- ↑ Mirabbas Məmmədov (2013-11-19). "Səs-küylü qətl" (به ترکی آذربایجانی). Region Plus]]. Archived from the original on 2022-12-19. Retrieved 2023-03-28.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link) - ↑ "Məşhur mollanın səs-küylü qətlinin təfərrüatları" (به ترکی آذربایجانی). milli.az. 2013-11-23. Archived from the original on 2013-11-25. Retrieved 2023-03-28.
- ↑ Nəsiman Yaqublu (2013). Azərbaycanın ilk qeyri - hökumət təşkilatları. Bakı: Elm və təhsil. p. 41. Archived from the original on 2022-06-28. Retrieved 2023-03-28.
- ↑ Savalan Fərəcov (2017-02-01). "İlk qadın məcmuəsinin naşiri" (به ترکی آذربایجانی). medeniyyet.az. Archived from the original on 2022-12-19. Retrieved 2023-03-28.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link) - ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). Vol. I. Bakı: Lider nəşriyyat. 2004. p. 365. Archived (PDF) from the original on 2022-03-06. Retrieved 2023-03-28.