خدیجه بنت سجاد

خدیجه بنت سجاد
خدیجة بنت الإمام السجاد
نمایی از قبرستان باب‌الصغیر دمشق، محل دفن خدیجه بنت سجاد
نام بومی	خدیجة بنت الإمام السجاد
متولد	مدینه
مدفن	قبرستان باب‌الصغیر در سوریه
دین	اسلام
مذهب	شیعه دوازده‌امامی
همسر(ها)	محمد بن عمر بن علی بن ابی‌طالب
فرزندان	عمر، عبیدالله و عبدالله
والدین	سجاد (پدر) ام‌ولد (مادر)

خدیجه دختر علی بن الحسین، (عربی: خدیجة بنت الإمام السجاد) یکی از دختران سجاد، امام چهارم شیعیان دوازده‌امامی، و همسر محمد بن عمر بن علی بن ابی‌طالب بود. وی به همراه علی‌اصغر بن علی بن الحسین، از مادری ام ولد بودند و بنابر گزارش منابع تاریخی، در دمشق از دنیا رفته و در باب‌الصغیر دفن شده است. تعداد فرزندان او را دو یا سه پسر به نام‌های عبیدالله، عبدالله و عمر گزارش کرده‌اند.

نام و تبار

پدر او زین‌العابدین، تنها یکی از پسرانِ حسین بن علی بود که علی نام داشت. تاریخ‌نگارانی چون قاضی نُعمانِ اسماعیلی، او را برادرِ اَرشد و بزرگ‌ترین پسر حسین بن علی می‌دانند و از او به‌عنوان «علی‌اکبر» نام می‌برند و برادر شهیدش در کربلا را «علی‌اصغر» می‌نامند. در مقابل مورخانی از اهل سنت چون طَبَری، بَلاذُری، ابن قُتَیْبه و ابن سعد، زین‌العابدین را برادرِ کوچک‌تر — «علی‌اصغر» — می‌دانند و از برادرش با عنوان علی‌اکبر یاد می‌کنند. پدر بزرگش حسین بن علی، سومین امامِ شیعیان دوازده‌امامی می‌باشد. جد او، علی بن ابی‌طالب، اولین امام شیعیان و چهارمین خلیفه از خلفای راشدین می‌باشد. مادرش ام ولد گزارش شده است. مادر او در الارشاد و اعلام الوری، با مادر علی‌اصغر بن سجاد یکی گزارش شده‌اند و غیر از این اطلاعاتی از مادر او در دست نیست. خدیجه، از فرزندان غیر مشهور سجاد برشمرده شده است و در وجود او تردیدهایی وجود دارد.

سرگذشت و جایگاه

از سرگذشت او، اطلاعات چندانی در دست نیست. از وی به عنوان یکی از روایان حدیث نیز یاد شده است. او از پدرش سجاد به نقل از حسین بن علی به نقل از علی بن ابی‌طالب، روایتی را در مدح علی و شأن نزول آیه ۱۲ سوره حاقه، نقل می‌کند.

همسر و فرزندان

همسر وی را محمد بن عمر بن علی بن ابی‌طالب گزارش کرده‌اند. اما ابن قتیبه دینوری حاصل این ازدواج را، سه فرزند به نام‌های عمر، عبیدالله و عبدالله ذکر کرده است. طبق گزارش کتاب الشجرة المبارکه فی انساب الطالبین، حاصل ازدواج او با محمد بن عمر، دو فرزند به نام‌های عبدالله و عبیدالله بوده است.

مدفن

برخی مدفن او را در دمشق واقع در باب‌الصغیر می‌دانند و قبر همسر او را نیز در کنار همو گزارش کرده‌اند. معجم البلدان از جمله آثاری است که چنین گزارشی را نقل کرده است. در مقابل، دیگران، باب‌الصغیر را محل دفن زینب صغری دختر علی بن ابی‌طالب و برخی دیگر به زینب دختر علی بن الحسین می‌دانند.

پانویس

منابع

منابع فارسی و عربی

• ابن‌جوزی، یوسف بن قزاوغلی (۱۴۲۶). تذکرة الخواص من الأمة بذکر خصائص الأئمة. به کوشش تقی‌زاده، حسین. قم: المجمع العالمی لاهل البیت علیهم السلام.
• ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم (۱۹۹۲). المعارف. به کوشش عکاشه، ثروت. قاهره: الهیئة المصریه العامه للکتاب.
• امین عاملی، محسن (۱۳۵۳). زندگانی حضرت امام زین‌العابدین (علیه السلام). ترجمهٔ حسین وجدانی. (نسخه خطی).
• خامه‌یار، احمد (۱۳۹۳). آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت (ع) در سوریه. تهران: مشعر.
• کوفی، محمد بن سلیمان (۱۳۸۱). مناقب الإمام أمیرالمؤمنین علی بن أبی‌طالب علیه السلام. به کوشش محمودی، محمدباقر. قم: مجمع إحیای فرهنگ اسلامی.

منابع انگلیسی

• Kohlberg, E (2002). "Zayn al-ʿĀbidīn". دانشنامه بریل (به انگلیسی).
• Madelung, Wilfred (1985). "ḤOSAYN B. ʿALĪ B. ABĪ ṬĀLEB". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). New York: Bibliotheca Persica Press.
• Imam Ali ubnal Husain (2009). Al-Saheefah Al-Sajjadiyyah Al-Kaamelah. Translated with an Introduction and annotation by Willian C. Chittick With a foreword by S. H. M. Jafri. Qum, The Islamic Republic of Iran: Ansariyan Publications.