ابوالعالیه
رُفَیع بن یزید بن مهران الریاحی البصری، مشهور به ابوالعالیه، یکی از تابعین بود که به عنوان مفسر و حافظ قرآن، شناخته می‌شود. کتاب تفسیری نیز به او منسوب است. از وی به عنوان کسی که در برخی فتوحات مسلمانان شرکت داشته، یاد شده است. بر اساس برخی منابع، او در سال ۹۰ یا ۹۳ ه.ق درگذشته است.
زندگی
از موالی بنی‌ریاح و از مشاهیر طبقه اول تابعین بود. تاریخ درگذشت او را سال ۹۰ یا ۹۳ ه.ق به ثبت رسیده است. وی ده سال پس از درگذشت محمد به خواندن قرآن پرداخت و پس از حفظ قرآن آن را بر ابی بن کعب عرضه کرد. گفته شده است که گروهی، قرآن را از او فرا گرفتند که از آن میان به اعمش و ابوعمر و ابن‌علاء اشاره شده است. ابوالعالیه پس از آن که در بصره از جمعی از صحابه محمد حدیث شنید، جهت استماع حدیث از دیگر صحابه، به مدینه رفت و از کسانی مانند ابن‌مسعود و ابن‌عباس و دیگران حدیث شنید. وی در دوران خلافت عمر بن خطاب در برخی فتوحات مسلمانان از جمله فتح شوشتر و اصفهان شرکت داشت. گفته شده است که ابوالعالیه در جنگ صفین، به خاطر آنکه از هر دو طرف جنگ، صدای تکبیر و تهلیل می‌شنید، از جنگ کناره گرفت. او در دوران خلافت معاویه با سپاه سعید بن عثمان بن عفان به ماوراءالنهر رفت و نخستین کس بود که در آنجا اذان گفت. منابع شیعی مدعی هستند که وی نسبت به اهل‌بیت محمد تمایل داشت و صدقات اموال خویش را توسط آنان به مصارف لازم می‌رساند. او در همین خصوص وصیت کرد تا ثلث مالش را به آل‌علی بپردازند. ابوالعالیه به‌عنوان یک مفسر قرآن شناخته می‌شد و سخنان بسیاری در تفسیر قرآن از او نقل شده است. از او تفسیری به‌جای مانده که طبری در تفسیر خود از آن استفاده کرده و ثعلبی در الکشف و البیان از این روایت با عنوان تفسیر ابی‌العالیه و الربیع به عنوان منبع استفاده کرده است. حاجی خلیفه نیز نام این کتاب را تفسیر ابی‌العالیه خوانده است.[۱]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوالعالیه». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.