اسراف
| اسراف | |
|---|---|
| کاربرد | |
| معنای اصطلاحی | استفاده بیش از حد متوسط از منابع مالی و انسانی |
| قدمت کاربرد | صدر اسلام |
| تعداد کاربرد در قرآن | ۲۳ |
| تعداد کاربرد در روایات | متواتر |
| پراهمیت نزد | تمام فرق اسلامی |
| کاربرد | فقه |
اِسراف در لغت به معنای گزاف کاری است و در اصطلاح فقهی و اخلاقی اسلام، یکی از گناهان برشمرده شده است. در تشخیص اسراف که در مقابل آن خساست و بعضا تبذیر وجود دارد، تعریف‌های بسیاری در منابع اسلامی وجود دارد. این به عبارت به تکرار در منابع اسلامی از جمله قرآن مورد اشاره قرار گرفته است.
در لغت و اصطلاح
اِسراف در لغت به معنای گزاف کاری و از اندازه گذشتن است. در معنای آن گفته شده که حد و مرز را رعایت ننمودن و راه افراط پیمودن را اسراف گویند. در اصطلاح فقهی و اخلاقی اسلام، یکی از گناهان برشمرده شده است. در تعریف دیگری که برای معنای اصطلاحی آن آورده شده، گفته‌اند که اسراف خرج کردن چیزی است در محل خود، زیاده از حدّ لازم، و تبذیر خرج کردن چیزی است در غیر محلّ خود و در جای غیرلازم. منابع اسلامی، اسراف را یکی از سه وجه مواجهه و خصلت‌های اخلاقی در قبال مال ترسیم کرده‌اند: خساست، اعتدال و اسراف.[۱]
در منابع اسلامی
در قرآن
قرآن به عنوان اولین منبع مشترک میان مسلمانان، اسراف را به صراحت نکوهیده است. در آیه ۱۴۱ سوره انعام در این خصوص آمده است که الله، اسراف‌کاران را دوست ندارد و دستور به ترک این کار می‌دهد. در آیه ۸۳ سوره یونس، به اسراف‌کار بودن فرعون اشاره شده است. در آیه ۱۲۷ سوره طه نیز به مجازات و کیفر اسراف‌کاران اشاره دارد. منابع اسلامی، تجاوز از مرز اعتدال در انفاق کردن و در هزینه زندگی را از مصادیق اسراف دانسته‌اند. این مساله در آیه ۳۱ سوره اعراف مورد اشاره قرار گرفته است.[۲]
در حدیث
منابع روایی اسلامی، به طور فراوانی از کلمه اسراف استفاده کرده‌اند. محمد، پیامبر اسلام، در نهی از اسراف، گفته است که هر کس مالش را نا بجا خرج نماید، دچار اسراف و اگر در جای مناسبش خرج ننماید، دچار خساست شده است. جعفر صادق، امام ششم شیعیان امامیه هم هر آنچه که موجب ضرر باشد را اسراف می‌نامد. در روایتی دیگر از او از صرف تمام اموال در کار خیر پرهیز می‌دهد و آن را نشانه‌ای از اسراف می‌داند. در روایتی دیگر از همو آمده است که برطرف کردن نیاز، باید به مقدار حاجت باشد؛ پس اگر کسی نیازش با مرکبی به ارزش ۲۰ درهم برطرف می‌شود، نباید به خرید مرکبی به ارزش ۱۰ هزار درهم اهتمام کند. از همو نقل شده است که هرآنچه نیاز بدن را مرتفع سازد، اسراف نیست. در روایات دیگر اسلامی، یکی از مصادیق اسراف، استراحت کردن با لباس مهمانی است.[۳]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابن‌فرات». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.