امر بین امرین
(تغییرمسیر از بین الامرین)
اصطلاح امر بین امرین به دیدگاهی اشاره دارد که انسان را نه کاملاً مجبور و نه کاملاً مختار می‌داند. این دیدگاه میانه، به نقش انسان در تصمیم‌گیری و همچنین دخالت مقدماتی خدا تأکید دارد.
معنای اصطلاحی
اصطلاح «امر بین امرین» برگرفته از حدیثی منقول است که به تبیین دیدگاهی میان جبر مطلق و اختیار کامل می‌پردازد. این عبارت به این معناست که انسان‌ها نه کاملاً مجبور و بی‌اختیارند و نه کاملاً آزاد و مستقل، بلکه جایگاهی میانی میان این دو وضعیت دارند. سه دیدگاه اصلی در این زمینه مطرح شده است:[۱]
- دیدگاه تفویض: بر اساس این دیدگاه، انسان در کارهای خود به‌طور کامل مختار است و هیچ‌گونه دخالتی از سوی عوامل خارجی، از جمله اراده الهی، بر اراده یا تصمیم او اعمال نمی‌شود. در این رویکرد، خداوند انسان را با توانایی تشخیص نیک و بد آفریده و او را در انتخاب راه خویش آزاد گذاشته است.
- دیدگاه جبر: این دیدگاه بیان می‌کند که انسان هیچ اختیاری در اعمال خود ندارد و همانند ابزاری بی‌اراده است که تمامی اعمالش به‌طور کامل تحت کنترل نیروهای بیرونی، از جمله اراده الهی، انجام می‌شود.
- دیدگاه میانه: پیروان این دیدگاه بر این باورند که انسان در اعمال خود مختار و مستقل است، اما اراده خداوند در فراهم‌سازی زمینه‌ها و مقدمات اراده انسانی نقش دارد. با این حال، این دخالت بر اراده و تصمیم‌گیری نهایی فرد تأثیری نمی‌گذارد و انسان همچنان به‌طور مستقل در انتخاب‌هایش عمل می‌کند.
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «امر بین امرین». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.