خون

خون، ماده‌ای است که در بدن جانداران، جریان دارد. این ماده در فقه ادیان مختلف، جایگاه خاصی داشته و دارد. فقهای اسلامی، از جمله فقهای امامیه، در مورد احکام فقهی خون توافق دارند که خون ذاتاً نجس است، اما دو استثنا وجود دارد: خون باقی‌مانده در ذبیحه حیوان حلال گوشت و خون حیواناتی که خون جهنده ندارند. برخی فقها معتقدند که اصل بر نجاست خون است مگر خلاف آن ثابت شود، در حالی که عده‌ای دیگر اصل را طهارت می‌دانند مگر نجاست ثابت گردد.

در فقه اسلامی

در منابع فقهی، عمده احکام مرتبط با خون در بخش‌های طهارت، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، و معاملات مطرح شده است. یکی از مهم‌ترین احکام فقهی دربارهٔ خون، نجاست آن است که همه فقها از مذاهب مختلف بر آن توافق دارند و این حکم را جزء بدیهیات فقهی می‌دانند.

در شیعه امامیه

فقهای امامیه دربارهٔ طهارت یا نجاست خون دو دیدگاه دارند. گروهی معتقدند که اصل بر نجاست خون است، مگر آنکه دلیل شرعی مشخصی برای پاک بودن آن وجود داشته باشد. این نظر بر اساس احادیث و نیز باور عمومی مسلمانان که همیشه خون را نجس می‌دانسته‌اند، استوار است. از سوی دیگر، گروهی از فقها اصل را بر طهارت خون می‌دانند، مگر در مواردی که شرع صریحاً حکم به نجاست داده باشد. این گروه معتقدند که احادیث مربوط به نجاست خون به شرایط خاصی اشاره دارد و دلیلی بر عمومیت نجاست خون در همه موارد وجود ندارد. همچنین، تمامی فقهای امامیه دو نوع خون را پاک می‌دانند: یکی خونی که پس از ذبح شرعی در رگ‌ها و گوشت حیوان حلال باقی می‌ماند، و دیگری خون حیواناتی که خون جهنده ندارند، مانند ماهی‌ها و حشرات. برخی از فقها که اصل را بر نجاست خون می‌دانند، این دو مورد را به‌عنوان استثنایی بر اصل کلی نجاست خون می‌پذیرند؛ در حالی که فقهایی که قائل به طهارت خون هستند، این دلایل را کافی و قانع‌کننده نمی‌دانند. تنها موردی که همه فقهای امامیه بر نجاست آن توافق دارند، خونی است که از بدن حیوانی با خون جهنده خارج می‌شود. این حکم مستند به آیه ۱۴۵ سوره انعام و احادیث معتبر است.

پانویس

منابع

• رحمانی، محمد (۱۳۷۵). «خون». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.