محمدحسن امین‌الضرب
محمدحسن امین‌الضرب | |
|---|---|
| پرونده:Amin zarb.png | |
| رئیس ضرابخانهٔ دولتی | |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | (۱۲۱۴ه. شمسی)، (۱۲۵۱ه.ق) اصفهان |
| درگذشته | ۱ دی ۱۲۷۷ |
| ملیت | ایرانی |
| فرزندان | محمدحسین امین‌الضرب |
| خویشاوندان | آقا محمدحسین (پدر)، بی‌بی‌ماه خانم (مادر)، محمدحسین امین‌الضرب پسر |
| پیشه | سیاستمدار، بازرگان، تاجر، رئیس اتاق تهران |
محمدحسن اصفهانی ملقب به محمدحسن امین‌الضرب (زادهٔ ۱۲۱۴، درگذشتهٔ ۱۲۷۷ شمسی)[پاورقی ۱] مخفف امین دارالضرب و مشهور به کمپانی، بزرگ‌ترین بازرگان قرن نوزدهم، اولین سرمایه‌گذار صنعتی در ایران و رئیس اتاق بازرگانی تهران بود.[۱]
مهاجرت به تهران
محمدحسن پس از مرگ پدر به تهران مهاجرت کرد. مدتی به کسب‌وکار بی‌رونق مشغول بود تا اینکه با تاجری یونانی به نام پانایوتی (Panayotti) آشنا شد و بعد از آن با موفقیتی که کسب کرد توانست کسب‌وکار مستقل خود را راه بیندازد. در سال ۱۲۸۷ق محمدحسن امین‌الضرب دفاتر تجاری خود را در سرای امیر[پاورقی ۲] واقع در بازار تهران بنا نهاد.[۲][۳]
محمدحسن از طریق آشنایی با غرب و تجارتخانه‌های خارجی مقیم ایران با شیوه‌های تجارت آشنا شد و به تشکیل کمپانی پرداخت. آشنایی امین‌الضرب با غرب و تأثیراتی که از آن پذیرفت، موجب شد تا در زمینه‌های جدیدی مثل راه‌آهن و کارخانه نیز سرمایه‌گذاری کند. وی از طریق افزایش سرمایه‌اش به یکی از ثروتمندترین تجار عصر خود بدل شد. سرمایهٔ او را مبلغی بالغ بر ۲۵ میلیون تومان تخمین زده‌اند.[۴]
ریاست ضرابخانه
امین‌الضرب تا پایان دورهٔ ناصرالدین‌شاه چندین بار ادارهٔ ضرابخانه را به عهده داشت. او بانکدار آقامحمدابراهیم ارباب و میرزا علی‌اصغر اتابک پدر و پسر بود. در سال ۱۲۹۷ق امین‌السلطان به عنوان اجاره‌دار دولت انتخاب شد و تعهد پرداخت مبلغ ۲۵ هزار تومان به خزانهٔ سلطنتی را داشت که بدون کمک مؤثر حاج محمدحسن که خبره امور پولی و مالی بود نمی‌توانست به تنهایی کار را پیش ببرد. در واقع محمدحسن بود که ضرب سکه و پول را تا سال ۱۲۱۵ق (که امین‌السلطان پسر از صدارت عزل شد) برعهده داشت.[۵]
اقدامات امین‌الضرب
دوران زندگی و فعالیت محمدحسن با حوادث و رخدادهای سیاسی و اجتماعی زیادی همراه بود. انحصار تنباکو، ترور ناصرالدین‌شاه به دست میرزا رضا کرمانی، تشکیل نخستین مجلس شورای ملی (۱۳۲۴ق) و به‌توپ بستن مجلس از جمله حوادث سیاسی و رخدادهایی چون قحطی و وبا نیز در این زمان اتفاق افتاد.
در سال ۱۲۴۸ شمسی، تهران و برخی از شهرهای ایران دچار قحطی شد. به درستی گفته‌اند این قحطی فاجعه‌انگیزترین رویداد در تاریخ معاصر ایران جلوه‌گر شد. محتکران از آوردن گندم به شهرها جلوگیری کردند تا بهای ارزاق را بالا برند. آن‌گاه به زد و بند با نانوایان نشستند. گرانی چنان بالا گرفت که مردم را توان خرید نماند. در این زمان، دارایی محمدحسن حدود نود هزار تومان بود که بخش بزرگی از دارایی‌اش را به حل مشکل قحطی اختصاص داد و اقدام به خرید گندم و انتقال آن به تهران کرد.[۶] این اقدام، باعث افزایش اعتبار و شهرت اجتماعی وی نزد مردم شد.[۷] از دیگر فعالیت‌های محمدحسن می‌توان به مبارزه با امتیاز تنباکو اشاره کرد. امین‌الضرب رابط میان جامعهٔ بازرگانان از سویی و دربار و دولت از سوی دیگر بود. تجار کشور، به‌ویژه تجار اصفهان، (موطن امین‌الضرب)، در نامه‌هایی که به او می‌نوشتند، از مضرات قرارداد رژی برای مردم سخن می‌گفتند و او را تشویق می‌کردند که با کمک به لغو این امتیاز خدمتی فراموش‌نشدنی به ملک و ملت انجام دهد.[۸]
مجلس وکلای تجار ایران
اساسنامهٔ مجلس وکلای تجار ایران در شش فصل تنظیم شد و ریاست آن به عهدهٔ محمدحسن امین‌الضرب قرار گرفت.[۹]
پانویس
یادداشت‌ها
ارجاعات
- ↑ ططری، اتاق تجارت طهران، ۹۱.
- ↑ مطلبی کاشانی و مرعشی، حدیث عشق، ۲۳۳.
- ↑ مهدوی، حدیث عشق، ۳۳۱.
- ↑ ترابی فارسانی، از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران؛ پیدایش و تحول اتاق ایران از آغاز تا انقلاب اسلامی، ۴۴.
- ↑ مطلبی کاشانی و مرعشی، حدیث عشق، ۲۴۳.
- ↑ ناطق، قحطی ۱۲۸۶–۱۲۸۸ ق و اسناد حاج محمدحسن امین دارالضرب در کتاب حدیث عشق.
- ↑ شیرین‌کام و فرجام‌نیا، سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران، ۳۲.
- ↑ آدمیت، ایدئولوژی نهضت مشروطیت در ایران، ۳۷–۳۶.
- ↑ ترابی فارسانی، از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران؛ پیدایش و تحول اتاق ایران از آغاز تا انقلاب اسلامی، ۶۲.
منابع
- آدمیت، فریدون (۱۳۵۵). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران. تهران: پیام.
- ترابی فارسانی، سهیلا (۱۳۹۲). از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران؛ پیدایش و تحول اتاق ایران از آغاز تا انقلاب اسلامی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- شیرین‌کام، فریدون؛ فرجام‌نیا، ایمان (۱۳۹۳). سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران. تهران: فرهنگ صبا.
- ططری، علی (۱۳۹۵). اتاق تجارت طهران. تهران: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران.
- مطلبی کاشانی، نادر؛ مرعشی، سیدمحمد حسین (۱۳۸۳). حدیث عشق؛ دکتر اصغر مهدوی از او و با او. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی با همکاری نشر میراث مکتوب.
- مهدوی، شیرین (۱۳۸۳). حاج محمدحسن امین‌الضرب، از پیشگامان تجدد ایران در کتاب حدیث عشق. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی با همکاری نشر میراث مکتوب.