مصحف مشهد رضوی
 برگی از مصحف مشهد رضوی | |
| نویسنده(ها) | مرتضی کریمی‌نیا |
|---|---|
| زبان | عربی |
تعداد جلد | یک جلد |
| موضوع(ها) | قرآن |
| ناشر | مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث |
تاریخ نشر | ۱۴۰۱–۱۴۰۲ |
| شمار صفحات | ۱۰۲۴ |
| شابک | شابک ۸−۶۶۴−۳۱۹−۹۶۴−۹۷۸ |
| وبگاه | https://codexmashhad.com |
مصحف مشهد رضوی، (به انگلیسی: Codex Mashhad) نام کتابی است که به کوشش مرتضی کریمی‌نیا از روی مصحفی قدیمی متعلق به قرن اول ه.ق نوشته شده است. این مصحف، قدیمی‌ترین قرآن کامل دنیاست که به خط حجازی نوشته شده است.
تاریخچه مصحف اصلی
مصحف مشهد رضوی، با اتکا به دو نسخه خطی قرآن که در کتابخانه آستان قدس رضوی نگاهداری می‌شود، تهیه و تدوین شده است. این نسخه تاریخی به شماره‌های ۱۸ و ۴۱۱۶ در کتابخانه آستان قدس دسته‌بندی شده‌اند.[۱]
بر اساس آزمایش‌های کربن صورت گرفته بر روی این نسخه از قرآن، قدمت این کتاب به نیمه دوم قرن اول هجری قمری می‌رسد. بر اساس وقف‌نامه آغازین این مصحف، این نسخه در اواخر قرن پنجم ه. ق، وقف حرم امام رضا شده است. از آن روز تا کنون، این کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. بر روی این نسخه، چهار مرحله آزمایش‌های کربن ۱۴ در سه کشور آمریکا، سوئد و انگلیس، صورت گرفته است که همگی از تعلق این قرآن به قرن اول ه.ق خبر داده‌اند. در وقف‌نامه این مصحف، آمده است که کتاب، به خط علی بن ابی‌طالب است.[۲] واقف این مصحف، نام خود را در ابتدای نسخه «علی بن ابی‌القاسم المقرئ السروی» گزارش کرده است. با وجود اینکه از چنین شخصی اطلاعاتی در دست نیست، اما مرتضی کریمی‌نیا بر این باور است که وی، یکی از مقریان سنی مذهب نیشابوری و اهل طبرستان است که در خراسان می‌زیسته و از مشایخ ابوسعد سمعانی بوده است.[۳]
ویژگی‌های مصحف اصلی
این مصحف، مجموعاً بر روی ۲۵۲ برگ نوشته شده است که شامل ۹۵ درصد از قرآن امروزی است. خط این مصحف، حجازی است.[۴] برخلاف اغلب نسخه‌های کهن قرآنی از سدهٔ نخست هجری، متن کامل قرآن در صورت اولیهٔ این مصحف، به روایت رسمی و متداول عثمانی، اما بر اساس ترتیب سور منسوب از ابن‌مسعود کتابت، و در سده‌های بعد، ترتیب سوره‌ها در آن تصحیح شده است.[۵] یکی از ویژگی‌های این مصحف، محاسبه بسم الله الرحمن الرحیم به عنوان یک آیه مستقل است. کاتبان و مرمت‌کاران در سده‌های بعدی، عدد آیات هر سوره و نام سوره‌ها را به ابتدای سوره‌ها اضافه کرده‌اند. بر روی این دو مصحف، ترمیم‌های متفاوت از هم صورت گرفته است.[۶] از دیگر ویژگی‌های این مصحف، شباهت آن به مصاحف مدینه است به طوری که تنها در ۲ مورد با مصاحف مکه و یک مورد با مصاحف شام شباهت داشته است.[۷] به گفته مایکل کوک، استاد دانشگاه پرینستون، یکی از ویژگی‌های مهم این قرآن، تغییر در ترتیب سوره‌هاست که بعد از کتابت آن و احتمالاً در پی یکسان‌سازی قرآن‌ها شکل گرفته است. این تغییر ترتیب بعضاً با بریدن و الصاق صفحات به یک دیگر شکل گرفته است.[۸]
نسخه فاکسیمیله
از این نسخه، یک چاپ فاکسیمیله (نسخه برگردان) به کوشش مرتضی کریمی‌نیا تهیه شده است که به نام محصف مشهد رضوی نام‌گذاری شده است. این نسخه برگردان، با همکاری مؤسسه آل‌البیت در قم تهیه شده است.[۹] از این نسخه در تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۲ ه.ش در مشهد، رونمایی شد.[۱۰] پیشگفتار این اثر به قلم جواد شهرستانی و مدیریت هنری آن بر عهده مجید فدائیان است. در این نسخه، تمام صفحات قرآن با کیفیت بالا در سمت راست چاپ و در سمت چپ، بازخوانی متن و نکات فنی چاپ شده است. برای این نسخه، دو مقدمه جدا از هم به زبان‌های عربی و انگلیسی نوشته شده است.[۱۱]
پانویس
ارجاعات
- ↑ «مصحف مشهد رضوی»، مصحف مشهد رضوی.
- ↑ «قدیمی‌ترین قرآن کامل»، فطرس‌مدیا.
- ↑ «واقف و وقف‌نامه مصحف مشهد رضوی»، مصحف مشهد رضوی.
- ↑ «قدیمی‌ترین قرآن کامل»، فطرس‌مدیا.
- ↑ «مصحف مشهد رضوی»، مصحف مشهد رضوی.
- ↑ «کلیات و ویژگی‌های مصحف مشهد رضوی»، مصحف مشهد رضوی.
- ↑ «قرائات در مصحف مشهد رضوی»، مصحف مشهد رضوی.
- ↑ “Little-known history of “Mashhad Razavi Mus’haf””, shafaqna.
- ↑ «قدیمی‌ترین قرآن کامل»، فطرس‌مدیا.
- ↑ «مصحف مشهد رضوی»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ «معرفی چاپ فاکسیمیله مصحف مشهد رضوی»، مصحف مشهد رضوی.
منابع
- خبرگزاری صدا و سیما (۲۴ آبان ۱۴۰۲). «مصحف مشهد رضوی با قدمت هزار و ۴۰۰ سال رونمایی می‌شود». iribnews.ir. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۴۰۲.
- فطرس‌مدیا (۱۴۰۲). قدیمی‌ترین قرآن کامل (ویدئو). مرتضی کریمی‌نیا. یوتیوب.
- موسسه آل‌بیت (۱۴۰۲). ««مصحف مشهد رضوی»». مصحف مشهد رضوی.
- موسسه آل‌بیت (۱۴۰۲). «معرفی چاپ فاکسیمیله مصحف مشهد رضوی». مصحف مشهد رضوی.
- موسسه آل‌بیت (۱۴۰۲). «کلیات و ویژگی‌های مصحف مشهد رضوی». مصحف مشهد رضوی.
- موسسه آل‌بیت (۱۴۰۲). «واقف و وقف‌نامه مصحف مشهد رضوی». مصحف مشهد رضوی.
- موسسه آل‌بیت (۱۴۰۲). «قرائات در مصحف مشهد رضوی». مصحف مشهد رضوی.
- shafaqna (January 15, 2024). "Little-known history of "Mashhad Razavi Mus'haf"". shafaqna (به انگلیسی).