زیدالنار: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''زید بن موسی بن جعفر''' ملقب به '''زیدالنار'''، یکی از فرزندان موسی کاظم است که در شورش‌های ابن‌طباطبا و ابوالسرایا نقش موثر داشته‌است۔ او توانسته بود ولایت اهواز را در دوره بیعت ابوالسرایا با محمد بن زید داشته باشد و ش...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''زید بن موسی بن جعفر''' ملقب به '''زیدالنار'''، یکی از [[فرزندان موسی کاظم]] است که در شورش‌های [[ابن‌طباطبا]] و [[ابوالسرایا]] نقش | '''زید بن موسی بن جعفر''' ملقب به '''زیدالنار'''، یکی از [[فرزندان موسی کاظم]] است که در شورش‌های [[ابن‌طباطبا]] و [[ابوالسرایا]] نقش مؤثر داشته است. او توانسته بود ولایت اهواز را در دوره بیعت ابوالسرایا با [[محمد بن زید علوی|محمد بن زید]] داشته باشد و شهر [[بصره]] را نیز به تصرف خود درآورد. او در خصوص آشوب‌هایی که در بصره صورت داده بود، چند مرتبه زندانی شده بود که به نقل برخی منابع، از زندان رهایی بافته یا گریخته بود. | ||
== نام و | == نام و تبار == | ||
زید بن موسی بن جعفر از فرزندان [[موسی کاظم]] است که به زیدالنار شهرت | زید بن موسی بن جعفر از فرزندان [[موسی کاظم]] است که به زیدالنار شهرت داشت. وی را به جهت سوزاندن خانه و افراد مربوط به عباسیان، به زیدالنار لقب داده بودند.<ref>{{پک|1=جعفرنیا|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=زیدالنار}}</ref> | ||
[[موسی کاظم|موسیَ بن جعفر]] مُلقَّب به کاظِم، هفتمین امام [[تشیع دوازده امامی|شیعیانِ دوازده امامی]]، پدر زید است.<ref>{{پک|1=جعفرنیا|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=زیدالنار}}</ref> وی از خاندان [[بنی‌هاشم]] و از قبیلهٔ [[قریش|قُرَیْش]] است. بنی‌هاشم از خاندان‌های برجسته و نژاده در مکّه بود.<ref>{{پک|Welch|1993|ف=Muḥammad|ک=Encyclopedia of Islam|زبان=en}}</ref> موسیٰ کاظم متولد ۱۲۸ ه.ق، در [[ابواء|اَبْواء]]، منطقه‌ای در میان [[مکه]] و [[مدینه]] یا مدینه است. امامت وی هم‌زمان با خلفای عباسی، [[منصور (خلیفه)|مَنصور]]، [[هادی (خلیفه)|هادی]]، [[مهدی (خلیفه)|مَهدی]] و هارون بود. موسی کاظم چندین بار به‌دستور هارون به زندان افتاد و سرانجام در [[زندان سندی بن شابک|زندانِ سِنْدی بنِ شاهِک]] در [[بغداد]] به‌دستور خلیفه کشته شد.<ref>{{پک|Kohlberg|1993|ف=Mūsā al-Kāẓim|ک=Encyclopedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
== سرگذشت == | == سرگذشت == | ||
دربارهٔ وی، اطلاعاتی زیادی در منابع تاریخی گزارش نشده است و منابعی که از او سخن گفته‌اند، تنها به نقش او در شورش ابن‌طباطبا و ابوالسرایا اشاره داشته‌اند. این شورش‌ها در سال‌های ۱۱۹ و ۲۰۰ ه.ق در عراق شکل گرفتند. در این منابع، از شیوه و علت پیوستن زید به شورش‌ها، اطلاعات مشخصی وجود ندارد. آورده‌اند که او، بعد از مرگ ابن‌طباطبا، هنگامی که ابوالسرایا و یارانش با جوانی علوی به نام محمد بن محمد بن زید بیعت می‌کردند، زید بن موسی به ولایت اهواز (خوزستان) منصوب شد. زید که در راه اهواز بود، با کمک‌های [[عباس بن محمد جعفری]] — والی منتخب ابوالسرایا در شهر بصره — بر [[حسن بن علی مأمونی|حسن بن علی]] معروف به مأمونی شورید و بر او که عامل [[عباسیان]] در بصره بود، تسلط یافت و در نتیجه، شهر بصره به تصرف وی درآمد. کمی بعد، عباس بن محمد نیز توسط زید از بصره بیرون شد و بصره به عنوان قلمروی زید درآمد.<ref>{{پک|1=جعفرنیا|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=زیدالنار}}</ref> | |||
زید، در دوران حضور وی در بصره، رفتارهای خشنی با مردمان بصره | زید، در دوران حضور وی در بصره، رفتارهای خشنی با مردمان بصره داشت. او دستور داده بود تا اموال عده‌ای از مردم غارت و خانه‌های عباسیان و طرفداران آنان در بصره به آتش کشیده شود. او عباسیان بسیاری را در آتش سوزانید و به همین دلیل به زیدالنار مشهور شده بود. همین رفتارهای خشن سبب شده بود تا برادرش [[علی بن موسی الرضا]]، در مواجهه با زید، از رفتار او با مسلمانان بصره اعلام انزجار کرده و سوگند یاد کند که هرگز با او سخن نگوید.<ref>{{پک|1=جعفرنیا|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=زیدالنار}}</ref> | ||
با مرگ ابولسرایا، بصره مجدد توسط سپاه عباسی تصرف و زیدالنار دستگیر | با مرگ ابولسرایا، بصره مجدد توسط سپاه عباسی تصرف و زیدالنار دستگیر شد. نحوه اسارت او متفاوت گزارش شده است. [[طبری]] گزارش می‌کند که زید از سپاهیان عباسی امان خواست و [[علی بن ابی‌سعید]] — فرمانده سپاه عباسی — به او امان داد. در نقل دیگری آمده است که او را به نزد [[حسن بن سهل]] — والی مأمون در عراق — در [[بغداد]] فرستادند. حسن بن سهل درصدد قتل او بود اما چون دستوری از [[مأمون]] در این خصوص نداشت، با بیم گرفتن از عواقب این کار از جانب یکی از درباریان، از کشتنش صرف‌نظر کرد. او تا زمان بیعت مردم بغداد با [[ابراهیم بن مهدی]]، در زندان بود. گفته شده است که طرفداران مأمون، او را از زندان خارج کردند و نزد وی به مرو فرستادند. اما [[بلعمی]] گزارش می‌کند که زید از زندان علی بن ابی‌سعید گریخته است و به عبدالله برادر ابوالسرایا پیوست. بلعمی مدعی است که او دوباره تدارک حمله به بصره را کرد اما در این حمله مجدد دستگیر شد و به بغداد فرستاده شد. او در بغداد زندانی شد تا آنکه توسط شورشیان فراری داده شد و زندگی مخفیانه خود را آغاز کرد. بلعمی گزارش می‌کند که بغدادیان برای به خلافت رساندن زیدالنار مصمم بودند. گردیزی گزارش می‌کند که حسن بن سهل، پس از درگذشت ابوالسرایا، زید را به نزد مأمون فرستاد. گفته شده است مأمون، زیدالنار را به احترام علی بن موسی الرضا بخشیده است.<ref>{{پک|1=جعفرنیا|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=زیدالنار}}</ref> | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
زیدالنار در اواخر خلافت [[متوکل عباسی]] در سامرا | زیدالنار در اواخر خلافت [[متوکل عباسی]] در سامرا درگذشت.<ref>{{پک|1=جعفرنیا|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=زیدالنار}}</ref> | ||
== فرزندان == | == فرزندان == | ||
ابن عنبه برای او چهار پسر به نام‌های حسن، حسن‌المحدث، جعفر و موسی اصم گزارش می‌کند، اما ابن حزم او را دارای ده پسر گزارش | ابن عنبه برای او چهار پسر به نام‌های حسن، حسن‌المحدث، جعفر و موسی اصم گزارش می‌کند، اما ابن حزم او را دارای ده پسر گزارش کرده است. گفته می‌شود که نسل او در مغرب، عراق (بنوصعب و بنومکارم) و ایران پراکنده هستند.<ref>{{پک|1=جعفرنیا|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=زیدالنار}}</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
=== ارجاعات === | === ارجاعات === | ||
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}} | {{پانویس|۳|اندازه=ریز}} | ||
=== منابع === | === منابع === | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=جعفرنیا|نام=فاطمه|مدخل=زیدالنار|دانشنامه=دانشنامه جهان اسلام|سال=۱۳۷۵|ناشر=[[بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|کوشش=حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد|پیوند مدخل=https://rch.ac.ir/article/Details/15106}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی = Kohlberg | نام = Etan | پیوند نویسنده = ایتان کلبرگ | دانشنامه = [[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] | مقاله = Mūsā Al-Kāẓim | ویرایش = 2nd | سال = 1993 | ناشر =[[انتشارات بریل|E. J. Brill]] | زبان = en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی = Welch | نام = Alford T. | پیوند نویسنده = آلفورد ولش | مقاله = Muḥammad | سال = 1993 | دانشنامه = [[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] | ویرایش = 2nd | جلد = 7 | ناشر = [[انتشارات بریل|E. J. Brill]] | مکان = Leiden | شابک = 9004094199 | زبان = en}} | |||
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=بله|نیازمند تصویر=بله|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=تاحدودی|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}} | |||
[[رده:رهبران قیام‌های ضدعباسی]] | |||
[[رده:فرزندان موسی کاظم]] | |||
[[رده:مدفونان در سامرا]] | |||
[[رده:والیان اهواز]] | |||
[[رده:والیان بصره]] | |||
[[رده:والیان خوزستان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۷
زید بن موسی بن جعفر ملقب به زیدالنار، یکی از فرزندان موسی کاظم است که در شورش‌های ابن‌طباطبا و ابوالسرایا نقش مؤثر داشته است. او توانسته بود ولایت اهواز را در دوره بیعت ابوالسرایا با محمد بن زید داشته باشد و شهر بصره را نیز به تصرف خود درآورد. او در خصوص آشوب‌هایی که در بصره صورت داده بود، چند مرتبه زندانی شده بود که به نقل برخی منابع، از زندان رهایی بافته یا گریخته بود.
نام و تبار
زید بن موسی بن جعفر از فرزندان موسی کاظم است که به زیدالنار شهرت داشت. وی را به جهت سوزاندن خانه و افراد مربوط به عباسیان، به زیدالنار لقب داده بودند.[۱]
موسیَ بن جعفر مُلقَّب به کاظِم، هفتمین امام شیعیانِ دوازده امامی، پدر زید است.[۲] وی از خاندان بنی‌هاشم و از قبیلهٔ قُرَیْش است. بنی‌هاشم از خاندان‌های برجسته و نژاده در مکّه بود.[۳] موسیٰ کاظم متولد ۱۲۸ ه.ق، در اَبْواء، منطقه‌ای در میان مکه و مدینه یا مدینه است. امامت وی هم‌زمان با خلفای عباسی، مَنصور، هادی، مَهدی و هارون بود. موسی کاظم چندین بار به‌دستور هارون به زندان افتاد و سرانجام در زندانِ سِنْدی بنِ شاهِک در بغداد به‌دستور خلیفه کشته شد.[۴]
سرگذشت
دربارهٔ وی، اطلاعاتی زیادی در منابع تاریخی گزارش نشده است و منابعی که از او سخن گفته‌اند، تنها به نقش او در شورش ابن‌طباطبا و ابوالسرایا اشاره داشته‌اند. این شورش‌ها در سال‌های ۱۱۹ و ۲۰۰ ه.ق در عراق شکل گرفتند. در این منابع، از شیوه و علت پیوستن زید به شورش‌ها، اطلاعات مشخصی وجود ندارد. آورده‌اند که او، بعد از مرگ ابن‌طباطبا، هنگامی که ابوالسرایا و یارانش با جوانی علوی به نام محمد بن محمد بن زید بیعت می‌کردند، زید بن موسی به ولایت اهواز (خوزستان) منصوب شد. زید که در راه اهواز بود، با کمک‌های عباس بن محمد جعفری — والی منتخب ابوالسرایا در شهر بصره — بر حسن بن علی معروف به مأمونی شورید و بر او که عامل عباسیان در بصره بود، تسلط یافت و در نتیجه، شهر بصره به تصرف وی درآمد. کمی بعد، عباس بن محمد نیز توسط زید از بصره بیرون شد و بصره به عنوان قلمروی زید درآمد.[۵]
زید، در دوران حضور وی در بصره، رفتارهای خشنی با مردمان بصره داشت. او دستور داده بود تا اموال عده‌ای از مردم غارت و خانه‌های عباسیان و طرفداران آنان در بصره به آتش کشیده شود. او عباسیان بسیاری را در آتش سوزانید و به همین دلیل به زیدالنار مشهور شده بود. همین رفتارهای خشن سبب شده بود تا برادرش علی بن موسی الرضا، در مواجهه با زید، از رفتار او با مسلمانان بصره اعلام انزجار کرده و سوگند یاد کند که هرگز با او سخن نگوید.[۶]
با مرگ ابولسرایا، بصره مجدد توسط سپاه عباسی تصرف و زیدالنار دستگیر شد. نحوه اسارت او متفاوت گزارش شده است. طبری گزارش می‌کند که زید از سپاهیان عباسی امان خواست و علی بن ابی‌سعید — فرمانده سپاه عباسی — به او امان داد. در نقل دیگری آمده است که او را به نزد حسن بن سهل — والی مأمون در عراق — در بغداد فرستادند. حسن بن سهل درصدد قتل او بود اما چون دستوری از مأمون در این خصوص نداشت، با بیم گرفتن از عواقب این کار از جانب یکی از درباریان، از کشتنش صرف‌نظر کرد. او تا زمان بیعت مردم بغداد با ابراهیم بن مهدی، در زندان بود. گفته شده است که طرفداران مأمون، او را از زندان خارج کردند و نزد وی به مرو فرستادند. اما بلعمی گزارش می‌کند که زید از زندان علی بن ابی‌سعید گریخته است و به عبدالله برادر ابوالسرایا پیوست. بلعمی مدعی است که او دوباره تدارک حمله به بصره را کرد اما در این حمله مجدد دستگیر شد و به بغداد فرستاده شد. او در بغداد زندانی شد تا آنکه توسط شورشیان فراری داده شد و زندگی مخفیانه خود را آغاز کرد. بلعمی گزارش می‌کند که بغدادیان برای به خلافت رساندن زیدالنار مصمم بودند. گردیزی گزارش می‌کند که حسن بن سهل، پس از درگذشت ابوالسرایا، زید را به نزد مأمون فرستاد. گفته شده است مأمون، زیدالنار را به احترام علی بن موسی الرضا بخشیده است.[۷]
درگذشت
زیدالنار در اواخر خلافت متوکل عباسی در سامرا درگذشت.[۸]
فرزندان
ابن عنبه برای او چهار پسر به نام‌های حسن، حسن‌المحدث، جعفر و موسی اصم گزارش می‌کند، اما ابن حزم او را دارای ده پسر گزارش کرده است. گفته می‌شود که نسل او در مغرب، عراق (بنوصعب و بنومکارم) و ایران پراکنده هستند.[۹]
پانویس
ارجاعات
- ↑ جعفرنیا، «زیدالنار»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ جعفرنیا، «زیدالنار»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ Welch, “Muḥammad”, Encyclopedia of Islam.
- ↑ Kohlberg, “Mūsā al-Kāẓim”, Encyclopedia of Islam.
- ↑ جعفرنیا، «زیدالنار»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ جعفرنیا، «زیدالنار»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ جعفرنیا، «زیدالنار»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ جعفرنیا، «زیدالنار»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ جعفرنیا، «زیدالنار»، دانشنامه جهان اسلام.
منابع
- جعفرنیا، فاطمه (۱۳۷۵). «زیدالنار». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- Kohlberg, Etan (1993). "Mūsā Al-Kāẓim". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی) (2nd ed.). E. J. Brill.
- Welch, Alford T. (1993). "Muḥammad". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 7 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.