جرس تهرانی

میرزا محمدمهدی تهرانی، متخلص به جَرَسِ تِهْرانی، از شاعران فارسی‌زبان و مسلمان نیمه دوم سده ۱۳ ه‍.ق در ایران است. از زندگانی اطلاعات اندکی گزارش شده است.

تبار

پدرش حاجی میرزا جانی، از کدخدایان برجسته زمان خویش (دوران حکومت آقامحمدخان قاجار تا اواسط دولت محمدشاه) بوده است و از نامداران بازار تهران و شخصیت‌های معتبر به حساب می‌آمد. نسبش به حکیم هاشم، طبیب معروف یکی از شاهان صفوی می‌رسد.

سرگذشت

جرس پس از آنکه مقدمات ادبیات عرب و فارسی را آموخت، به فراگیری و تکمیل قواعد شعر و ادب روی آورد. پس از آن به یادگیری فن حساب و حسابرسی (استیفاء) مشغول گردید و به عنوان دبیری کامل شناخته شد. وی موفق شد در تهران به منصب سررشته‌داری منصوب گردد. از برخی منابع چنین برداشت می‌شود وی پس از مرگ پدرش حاجی میرزا، مدتی را به عنوان کدخدای بازار تهران (ریاست صنف یا اصناف بازار) شناخته شده است. گویا وی به جهت گرفتن رشوه، اما با عذر سن و سال کم وی، از این منصب کنار گذاشته شد. پس از آن، او به جسابداری و جسابرسی اصناف و کسبه شهر تهران مشغول گردید و زیر نظر عیسی خان بیگلربیگی (رئیس کدخدایان شهر) شروع به خدمت کرد. جرس تهرانی، پس از مرگ عیسی خان بیگلربیگی، نتوانست با جانشین او کنار بیاید و در نتیجه از کار کناره‌گیری نمود و در انزوا به سر برد. او در این دوران با مواجب دیوانی که به او پرداخت می‌شود، روزگار می‌گذراند. با توجه به گفته برخی منابع، علاوه بر عیسی خان، عزیز خان سردار نیز از حامیان او به حساب می‌آمد. آورده‌اند که وی در اواخر عمر از شیوه زندگانی خود پیشمان شد و توبه کرد و به سیر و سلوک صوفیانه روی آورد. از تاریخ دقیق مرگ وی اطلاعاتی در دست نیست و از گفته خیام پور، چنین برداشت می‌شود که وی تا سال ۱۳۰۶ ه‍.ق زنده بوده است.

در کلام دیگران

آورده‌اند که وی دارای طبعی روان و زبانی گشاده بود و شیوا و رسا سخن می‌راند. میرزا طاهر اصفهانی، متخلص به شعری اصفهانی و دیوان بیگی، تبحر وی را در سرودن هر گونه شعر، ستوده‌اند. اعتماد السطنه نیز وی را از استاید شعر خوانده و وی را ستوده است.

آثار

دو اثر جُنگ جرس (جُنگ المناقب) مشتمل بر اشعاری در مناقب و مراثی اهل بیت و دیوان شعر، مشتمل بر ۳۳ غزل و ۳۱۷ بیت شعر را به او نسبت داده‌اند.

پانویس

منابع

• دادبه، ناهید (۱۳۶۷). «جرس تهرانی». دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. به کوشش موسوی بجنوری، محمدکاظم. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷.نگهداری یادکرد:خطاهای شابک چشم‌پوشی‌شده (رده)