گنبدنما: تفاوت میان نسخه‌ها

گنبدنما
گنبدنما
کاربرد
معنای اصطلاحی	محل یا مژدگانی که در محل مشاهده گنبد یک زیارتگاه برای اولین مرتبه گرفته می‌شود
قدمت کاربرد	معاصر
پراهمیت نزد	شیعیان

بصریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۵۴

گنبدنما یا گمبدنما، محلی است که زائر برای اولین مرتبه گنبد محل زیارتش را مشاهده می‌کند و همچنین به انعامی که راننده یا شاگردش، آن را از زائران به محض رسیدن به چنین مکانی می‌گیرند نیز گنبدنما گفته می‌شود.

در لغت و اصطلاح

به گزارش دهخدا در فرهنگ لغاتش، گنبدنما یا گمبدنما، محلی است که زائر برای اولین مرتبه گنبد محل زیارتش را مشاهده می‌کند. همچنین به انعامی که راننده یا شاگردش از زائران به محض رسیدن به چنین مکانی می‌گرفتند نیز گنبدنما گفته می‌شود.^[۱]^[۲] مصطفی طهرانی از سفرنامه‌نویسان عصر قاجار، در کنار عبارت «گنبدنما»، واژه «سلامتانه» نیز به کار برده است.^[۳]

در فرهنگ

از قدیم‌الایام مرسوم بوده است که رانندگان یا قافله سالاران، از زائران برای رسیدن به محلی که گنبد محل زیارت نمایان می‌شد، انعامی را دریافت می‌کردند.^[۴]^[۵]^[۶] هانری رنه آلمانی در سفرنامه‌اش از خراسان تا بختیاری، که در دوران قاجار نوشته شده است، گزارش می‌کند که در سفرش به مشهد، وقتی به نزدیکی مشهد رسیده است، بر بالای تپه، هنگامی که حرم امام رضا را مشاهده کرده است، زائران به نشانه احترام سلام می‌کردند و چند تکه سنگ را روی هم به صورت هرم قرار می‌دادند.^[۷] سلام دادن در این ناحیه، به معنای سلامتی و حاصل شدن مقصود نیز بوده است.^[۸]^[۹] هوتم شیندلر، سفرنامه نویس انگلیسی نیز در سفری که به سال ۱۲۹۳ ه‍.ق به مشهد داشته است، از وجود یک سنگ سیاه بزرگ در تپه موسوم به تپه سلام یاد می‌کند که بر روی آن زیارت‌نامه علی بن موسی الرضا حکاکی شده است و زائران در آنجا زیارت می‌خواندند.^[۱۰] علاوه بر خواندن زیارت‌نامه منقش بر سنگ، زائران هفت مرتبه نیز به علی بن موسی الرضا سلام می‌کردند.^[۱۱]^[۱۲] فاصله تپه سلام تا حرم امام رضا را سه فرسخ گزارش کرده‌اند.^[۱۳] تپه سلام، جایی است که از آنجا گنبد حرم امام رضا برای اولین بار برای زائرانی که از سمت تهران به مشهد عزیمت دارند، دیده می‌شود.^[۱۴] این تپه در راه قدیم تهران به مشهد واقع بود اما مکان‌های دیگری با همین کارکرد نیز در جاهای دیگر گزارش شده است. منابع پیش از عصر قاجار از این تپه یادی نکرده‌اند.^[۱۵] در عصر معاصر، با توجه به اینکه زیرساخت‌های حمل و نقل تغییر کرده‌اند، همچنان زائران پس از مشاهده گنبد حرم امام رضا، سلام فرستاده یا صلوات سر می‌دهند. در بلاد خراسان مرسوم است که با دیدن گنبد، یک دو بیتی با نام فراقی یا چار مصراعی می‌خوانند.^[۱۶]^[۱۷] نمونه‌ای از این اشعار عبارتند:^[۱۸]

به مشهد می‌روم قصد زیارت		زنم چهچه در آن طاق و عمارت
زنم چهچه خلایق جمع گردد		همه گویند به هم شیر تو رحمت

اهمیت مشاهده گنبد از راه دور برای زائران، حتی بر معماری و شهرسازی نیز تأثیر گذاشته است، برای نمونه، در زمان تکمیل پروژه ساخت راه شوسه تهران به قم در دوره قاجار، گنبدنما بودن جاده از مسیری دور مورد توجه مهندسان قرار گرفته بود.^[۱۹] همچنین در ساخت رواق امام خمینی، مهدسان سعی داشتند تا دیواره‌های رواق هم ارتفاع با دیواره‌های اطراف در نظر گرفته شود تا مانع دیده شدن گنبد حرم امام رضا نشود.^[۲۰]

در خاطرات

در یادداشت‌های عباس مسعودی — مدیر مسئول و مؤسس روزنامه اطلاعات — در سال ۱۳۱۱، وقتی کاروان اعزامی از تهران به منطقه کوهستانی نزدیک مشهد رسید، به ناگهان مینی‌بوس ایستاد و کاپیتان شروع به طلب گنبدنما کرد. به نقل از عباس مسعودی، در این ماجرا هیچ صحنه‌ای عجیب‌تر از این نبود که کاپیتان از مکانیکی آلمانی در میان مسافران نیز اصرار به طلب گنبدنما داشت. تبعه آلمانی، از چنین درخواستی در میان بیابان شوکه شده بود و در نهایت با اصرار کاپیتان، انعامی پرداخت کرد.^[۲۱]
عبدالله مستوفی (۱۲۵۵ - تهران ۱۳۲۹) از دولتمردان دوره قاجار، در زندگینامه و سفرنامه شخصی خودش، با نام شرح زندگانی من، از سفر خود به مشهد در سال ۱۳۱۶ یاد می‌کند و در بخشی از این سفرنامه، از سنت انعام برای گنبدنما گزارش می‌کند. به گفته او، وقتی کاروان اعزامی از تهران، به تپه‌های نزدیک مشهد می‌رسند، چراغ حرم امام رضا نمایان می‌شود و مردم با دیدن چراغ، به سلام و صلوات مشغول می‌شوند و کاروان‌کشان از زائران، انعام گنبدنما طلب می‌کنند.^[۲۲]
عبدالحسین دستغیب به نقل از شاه‌چراغیان مشهور به حاج مؤمن، گزارش می‌کند که در سفری که به مشهد داشته است، در کوه‌های طرق، اتومبیل نگاه داشت و زائران پیاده شدند و رو به گنبد حرم امام رضا، سلام دادند و شاگرد راننده به مطالبه گنبدنما مشغول شد.^[۲۳]
علی‌محمد سجادی، در خاطره‌ای که در مقدمه‌اش بر کتاب در برف پیری نوشته است، می‌نویسد که پس از رسیدن به تپه سلام در مشهد، زائران پیاده می‌شدند، مدتی تنها بودند، اما با صدای شوفر، باید سوار ماشین می‌شدند؛ ولی شرط ورود به ماشین، پرداخت انعام گنبدنما بود. او می‌نویسد: «و این، از جمله وجوهی بود که زائر از صمیم قلب تقدیم می‌کرد».^[۲۴]

پانویس

ارجاعات

↑ دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ۲:‎ ۲۴۴۹.
↑ بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا»، فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۳۳.
↑ طهرانی، سفرنامه گوهر مقصود، ۱۱۹.
↑ طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.
↑ بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا»، فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۳۳.
↑ عناصری، «تأثیر تشیع بر ابنیه»، شیعه‌شناسی، ۱۲۳.
↑ آلمانی، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ۶۰۸.
↑ طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.
↑ طالبیان، «تپه سلام»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.
↑ «گنبدنما؛ اولین محل سلام زائر»، خبرگزاری سلامت.
↑ طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.
↑ طالبیان، «تپه سلام»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.
↑ طهرانی، سفرنامه گوهر مقصود، ۱۱۹.
↑ طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.
↑ طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.
↑ «گنبدنما؛ اولین محل سلام زائر»، خبرگزاری سلامت.
↑ بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا»، فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۳۳.
↑ بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا»، فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۳۳.
↑ «ورودی تاریخی شهر قم بازسازی می‌شود»، قم‌نیوز.
↑ امیرآبادی، «رواق امام خمینی»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.
↑ مسعودی و سید قطبی، «روایتی از وضعیت زندگی اجتماعی مردم»، پیام بهارستان، ۲۹۸.
↑ مستوفی، شرح زندگی من، ۲:‎ ۳۸.
↑ دستغیب، داستان‌های شگفت، ۵۷.
↑ مهدوی دامغانی، در برف پیری، مقدمه.

منابع

منابع مکتوب

آلمانی، هانری رنه (۱۳۳۵). سفرنامه از خراسان تا بختیاری. تهران: امیرکبیر.
امیرآبادی، مجید (۱۳۹۳). «امام خمینی، رواق». در مهدوی، محمدجواد. دایرةالمعارف آستان قدس رضوی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. شابک ۹۷۸۹۶۴۹۷۱۵۲۴۷.
باغشاهی، فاطمه (۱۳۹۹). «کتابشناسی امام رضا (ع)». خبرگزاری سلامت. گنبدنما؛ اولین محل سلام زائر.
بیگ‌زاده، خلیل؛ پروین، نادر (۱۳۹۵). «جلوه‌های سیمای امام رضا (ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه». فرهنگ و ادبیات عامه. تهران (۹): ۱۲۵–۱۴۷ – به واسطهٔ نورمگز.
دستغیب، عبدالحسین (۱۳۸۹). داستان‌های شگفت. قم: دفتر انتشارات اسلامی. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۷۰۱۷۳۳.
دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۹۰). لغتنامه دهخدا. تهران: موسسه انتشارات و چاپ.
طالبیان، محمد؛ ارشادسرابی، اصغر؛ سوهانیان، محمد (۱۳۸۴). «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی». آینه پژوهش. قم (۹۶): ۵۱–۵۵ – به واسطهٔ نورمگز.
طالبیان، محمد (۱۳۹۳). «تپه سلام». در مهدوی، محمدجواد. دایرةالمعارف آستان قدس رضوی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. شابک ۹۷۸۹۶۴۹۷۱۵۲۴۷.
طهرانی، مصطفی (۱۳۸۵). سفرنامه گوهر مقصود. به کوشش میرخانی، زهرا. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
عناصری، جابر (۱۳۸۳). «تأثیر تشیع بر ابنیه، اماکن و زیارتگاه‌های مذهبی ایران». شیعه‌شناسی. قم (۷): ۱۲۱–۱۴۶ – به واسطهٔ نورمگز.
مستوفی، عبدالله (۱۳۴۳). شرح زندگی من. تهران: زوار. شابک ۹۶۴-۴۰۱-۰۴۴-۰.
مسعودی، عباس؛ سید قطبی، مهدی (۱۳۹۳). «روایتی از وضعیت زندگی اجتماعی مردم، وسائل نقلیه و راه‌های مسیر تهران - مشهد در سال ۱۳۱۱ خورشیدی». پیام بهارستان. تهران (۲۳): ۲۶۶–۲۹۹ – به واسطهٔ نورمگز.
مهدوی دامغانی، احمد (۱۳۹۶). در برف پیری: مجموعه‌ای از مقالات دکتر احمد مهدوی دامغانی. به کوشش سجادی، علی‌محمد و واعظ، سعید. تهران: اطلاعات. شابک ۹۷۸۶۰۰۴۳۵۰۶۰۰.

منابع آنلاین

قم‌نیوز (۱۳۹۹). «ورودی تاریخی شهر قم بازسازی می‌شود». qomnews.ir.

پیوندهای بیرونی

پروین، نادر (۱۳۹۸). «اهمیت آیین‌های نمایدن و ادبیات عامه در بازشناسی شخصیت امام رضا (ع)». چهارمین همایش نگاهی نو به زبان و ادب عامه – به واسطهٔ سیلولیکا.

[1] دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ۲:‎ ۲۴۴۹.

[2] بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا»، فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۳۳.

[3] طهرانی، سفرنامه گوهر مقصود، ۱۱۹.

[4] طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.

[5] بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا»، فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۳۳.

[6] عناصری، «تأثیر تشیع بر ابنیه»، شیعه‌شناسی، ۱۲۳.

[7] آلمانی، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ۶۰۸.

[8] طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.

[9] طالبیان، «تپه سلام»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.

[10] «گنبدنما؛ اولین محل سلام زائر»، خبرگزاری سلامت.

[11] طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.

[12] طالبیان، «تپه سلام»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.

[13] طهرانی، سفرنامه گوهر مقصود، ۱۱۹.

[14] طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.

[15] طالبیان، ارشادسرابی و سوهانیان، «آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی»، آینه پژوهش، ۵۴.

[16] «گنبدنما؛ اولین محل سلام زائر»، خبرگزاری سلامت.

[17] بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا»، فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۳۳.

[18] بیگ‌زاده و پروین، «جلوه‌های سیمای امام رضا»، فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۳۳.

[19] «ورودی تاریخی شهر قم بازسازی می‌شود»، قم‌نیوز.

[20] امیرآبادی، «رواق امام خمینی»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.

[21] مسعودی و سید قطبی، «روایتی از وضعیت زندگی اجتماعی مردم»، پیام بهارستان، ۲۹۸.

[22] مستوفی، شرح زندگی من، ۲:‎ ۳۸.

[23] دستغیب، داستان‌های شگفت، ۵۷.

[24] مهدوی دامغانی، در برف پیری، مقدمه.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''گنبدنما''' یا '''گمبدنما'''، محلی است زائر برای اولین مرتبه گنبد محل زیارتش را مشاهده می‌کند و همچنین به انعامی که راننده یا شاگرد او از زائران به محض رسیدن به چنین مکانی گرفته می‌شود نیز گنبدنما گفته می‌شود۔
+{{جعبه اطلاعات اصطلاح اسلامی|تصویر=Imam Reza shrine and Goharshad Mosque, view from Tehran st - 1935.jpg|توضیح_تصویر=تصویری از گنبد حرم امام رضا از دوردست مربوط به سال 1935 میلادی|معنای اصطلاحی=محل یا مژدگانی که در محل مشاهده گنبد یک زیارتگاه برای اولین مرتبه گرفته می‌شود|قدمت کاربرد=معاصر|پراهمیت نزد=شیعیان|نام=گنبدنما}}
+'''گنبدنما''' یا '''گمبدنما'''، محلی است که [[زائر]] برای اولین مرتبه [[گنبد]] محل زیارتش را مشاهده می‌کند و همچنین به انعامی که راننده یا شاگردش، آن را از زائران به محض رسیدن به چنین مکانی می‌گیرند نیز گنبدنما گفته می‌شود.
 == در لغت و اصطلاح ==
-به گزارش دهخدا در فرهنگ لغاتش، گنبدنما یا گمبدنما، محلی است زائر برای اولین مرتبه گنبد محل زیارتش را مشاهده می‌کند۔ همچنین به انعامی که راننده یا شاگرد او از زائران به محض رسیدن به چنین مکانی گرفته می‌شود نیز گنبدنما گفته می‌شود۔<ref>{{پک|1=دهخدا|2=۱۳۹۰|ک=لغت‌نامه دهخدا|ص=۲۴۴۹|ج=۲}}</ref>
+به گزارش [[دهخدا]] در فرهنگ لغاتش، گنبدنما یا گمبدنما، محلی است که زائر برای اولین مرتبه گنبد محل زیارتش را مشاهده می‌کند. همچنین به انعامی که راننده یا شاگردش از زائران به محض رسیدن به چنین مکانی می‌گرفتند نیز گنبدنما گفته می‌شود.<ref>{{پک|1=دهخدا|2=۱۳۹۰|ک=لغت‌نامه دهخدا|ص=۲۴۴۹|ج=۲}}</ref><ref>{{پک|1=بیگ‌زاده|2=پروین|3=۱۳۹۵|ف=جلوه‌های سیمای امام رضا|ک=فرهنگ و ادبیات عامه|ص=۱۳۳}}</ref> مصطفی طهرانی از سفرنامه‌نویسان عصر [[قاجار]]، در کنار عبارت «گنبدنما»، واژه «سلامتانه» نیز به کار برده است.<ref>{{پک|1=طهرانی|2=۱۳۸۵|ک=سفرنامه گوهر مقصود|ص=۱۱۹}}</ref>
 == در فرهنگ ==
-از قدیم‌الایام مرسوم بوده‌است که رانندگان یا قافله سالاران، از زائران برای رسیدن به محلی که گنبد محل زیارت نمایان می‌شد، انعامی را دریافت می‌کردند۔
+از قدیم‌الایام مرسوم بوده است که رانندگان یا قافله سالاران، از زائران برای رسیدن به محلی که گنبد محل زیارت نمایان می‌شد، انعامی را دریافت می‌کردند.<ref>{{پک|1=طالبیان|2=ارشادسرابی|3=سوهانیان|4=۱۳۸۴|ف=آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی|ک=آینه پژوهش|ص=۵۴}}</ref><ref>{{پک|1=بیگ‌زاده|2=پروین|3=۱۳۹۵|ف=جلوه‌های سیمای امام رضا|ک=فرهنگ و ادبیات عامه|ص=۱۳۳}}</ref><ref>{{پک|1=عناصری|2=۱۳۸۳|ف=تأثیر تشیع بر ابنیه|ک=شیعه‌شناسی|ص=۱۲۳}}</ref> [[هانری رنه آلمانی]] در سفرنامه‌اش ''[[از خراسان تا بختیاری]]''، که در دوران [[قاجار]] نوشته شده است، گزارش می‌کند که در سفرش به [[مشهد]]، وقتی به نزدیکی مشهد رسیده است، بر بالای [[تپه سلام|تپه]]، هنگامی که [[حرم امام رضا]] را مشاهده کرده است، زائران به نشانه احترام سلام می‌کردند و چند تکه سنگ را روی هم به صورت هرم قرار می‌دادند.<ref>{{پک|1=آلمانی|2=۱۳۳۵|ک=سفرنامه از خراسان تا بختیاری|ص=۶۰۸}}</ref> سلام دادن در این ناحیه، به معنای سلامتی و حاصل شدن مقصود نیز بوده است.<ref>{{پک|1=طالبیان|2=ارشادسرابی|3=سوهانیان|4=۱۳۸۴|ف=آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی|ک=آینه پژوهش|ص=۵۴}}</ref><ref>{{پک|1=طالبیان|2=۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=تپه سلام}}</ref> [[هوتم شیندلر]]، سفرنامه نویس انگلیسی نیز در سفری که به سال ۱۲۹۳ ه‍.ق به مشهد داشته است، از وجود یک سنگ سیاه بزرگ در تپه موسوم به تپه سلام یاد می‌کند که بر روی آن [[زیارت‌نامه علی بن موسی الرضا]] حکاکی شده است و زائران در آنجا زیارت می‌خواندند.<ref>{{پک/بن|1=سلامت|ک=خبرگزاری سلامت|ف=گنبدنما؛ اولین محل سلام زائر}}</ref> علاوه بر خواندن [[زیارت‌نامه]] منقش بر سنگ، زائران هفت مرتبه نیز به [[علی بن موسی الرضا]] سلام می‌کردند.<ref>{{پک|1=طالبیان|2=ارشادسرابی|3=سوهانیان|4=۱۳۸۴|ف=آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی|ک=آینه پژوهش|ص=۵۴}}</ref><ref>{{پک|1=طالبیان|2=۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=تپه سلام}}</ref> فاصله تپه سلام تا [[حرم امام رضا]] را سه فرسخ گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک|1=طهرانی|2=۱۳۸۵|ک=سفرنامه گوهر مقصود|ص=۱۱۹}}</ref> تپه سلام، جایی است که از آنجا [[گنبد حرم امام رضا]] برای اولین بار برای زائرانی که از سمت [[تهران]] به مشهد عزیمت دارند، دیده می‌شود.<ref>{{پک|1=طالبیان|2=ارشادسرابی|3=سوهانیان|4=۱۳۸۴|ف=آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی|ک=آینه پژوهش|ص=۵۴}}</ref> این تپه در راه قدیم تهران به مشهد واقع بود اما مکان‌های دیگری با همین کارکرد نیز در جاهای دیگر گزارش شده است. منابع پیش از عصر قاجار از این تپه یادی نکرده‌اند.<ref>{{پک|1=طالبیان|2=ارشادسرابی|3=سوهانیان|4=۱۳۸۴|ف=آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی|ک=آینه پژوهش|ص=۵۴}}</ref> در عصر معاصر، با توجه به اینکه زیرساخت‌های حمل و نقل تغییر کرده‌اند، همچنان زائران پس از مشاهده گنبد حرم امام رضا، سلام فرستاده یا [[صلوات]] سر می‌دهند. در بلاد [[خراسان]] مرسوم است که با دیدن گنبد، یک دو بیتی با نام فراقی یا چار مصراعی می‌خوانند.<ref>{{پک/بن|سلامت|ک=خبرگزاری سلامت|ف=گنبدنما؛ اولین محل سلام زائر}}</ref><ref>{{پک|1=بیگ‌زاده|2=پروین|3=۱۳۹۵|ف=جلوه‌های سیمای امام رضا|ک=فرهنگ و ادبیات عامه|ص=۱۳۳}}</ref> نمونه‌ای از این اشعار عبارتند:<ref>{{پک|1=بیگ‌زاده|2=پروین|3=۱۳۹۵|ف=جلوه‌های سیمای امام رضا|ک=فرهنگ و ادبیات عامه|ص=۱۳۳}}</ref>
-هانری رنه آلمانی در سفرنامه‌اش از خراسان تا بختیاری، که در دوران قاجار نوشته شده‌است، گزارش می‌کند که در سفرش به مشهد، وقتی به نزدیکی مشهد رسیده‌است، بر بالای تپه، هنگامی که حرم امام رضا را مشاهده کرده‌است، زائران به نشانه احترام سلام می‌کردند و چند تکه سنگ را روی هم به صورت هرم قرار می‌دادند۔<ref>{{پک|1=آلمانی|2=۱۳۳۵|ک=سفرنامه از خراسان تا بختیاری|ص=۶۰۸}}</ref>
+{{شعر}}
+{{ب|به مشهد می‌روم قصد زیارت|زنم چهچه در آن طاق و عمارت}}
+{{ب|زنم چهچه خلایق جمع گردد|همه گویند به هم شیر تو رحمت}}
+{{پایان شعر}}اهمیت مشاهده گنبد از راه دور برای زائران، حتی بر معماری و شهرسازی نیز تأثیر گذاشته است، برای نمونه، در زمان تکمیل پروژه ساخت راه شوسه [[تهران]] به [[قم]] در دوره قاجار، گنبدنما بودن جاده از مسیری دور مورد توجه مهندسان قرار گرفته بود.<ref>{{پک/بن|قم|ک=قم‌نیوز|ف=ورودی تاریخی شهر قم بازسازی می‌شود}}</ref> همچنین در ساخت [[رواق امام خمینی]]، مهدسان سعی داشتند تا دیواره‌های رواق هم ارتفاع با دیواره‌های اطراف در نظر گرفته شود تا مانع دیده شدن [[گنبد حرم امام رضا]] نشود.<ref>{{پک|1=امیرآبادی|2=۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=رواق امام خمینی}}</ref>
 == در خاطرات ==
-عبدالله مستوفی (۱۲۵۵ - تهران ۱۳۲۹) از دولتمردان دوره قاجار، در زندگینامه و سفرنامه شخصی خودش، با نام شرح زندگانی من، از سفر خود به مشهد در سال ۱۳۱۶ یاد می‌کند و در بخشی از این سفرنامه، از سنت انعام برای گنبدنما گزارش می‌کند۔ به گفته او، وقتی کاروان اعزامی از تهران، به تپه‌های نزدیک مشهد می‌رسند، چراغ حرم امام رضا نمایان می‌شود و مردم با دیدن چراغ، به سلام و صلوات مشغول می‌شوند و کاروان‌کشان از زائران، انعام گنبدنما طلب می‌کنند۔<ref>{{پک|1=مستوفی|2=۱۳۴۳|ک=شرح زندگی من|ص=۳۸|ج=۲}}</ref>
+* در یادداشت‌های [[عباس مسعودی]] — مدیر مسئول و مؤسس [[روزنامه اطلاعات]] — در سال ۱۳۱۱، وقتی کاروان اعزامی از تهران به منطقه کوهستانی نزدیک مشهد رسید، به ناگهان مینی‌بوس ایستاد و کاپیتان شروع به طلب گنبدنما کرد. به نقل از عباس مسعودی، در این ماجرا هیچ صحنه‌ای عجیب‌تر از این نبود که کاپیتان از مکانیکی آلمانی در میان مسافران نیز اصرار به طلب گنبدنما داشت. تبعه آلمانی، از چنین درخواستی در میان بیابان شوکه شده بود و در نهایت با اصرار کاپیتان، انعامی پرداخت کرد.<ref>{{پک|1=مسعودی|2=سید قطبی|3=۱۳۹۳|ف=روایتی از وضعیت زندگی اجتماعی مردم|ک=پیام بهارستان|ص=۲۹۸}}</ref>
+* [[عبدالله مستوفی]] (۱۲۵۵ - تهران ۱۳۲۹) از دولتمردان دوره قاجار، در زندگینامه و سفرنامه شخصی خودش، با نام ''[[شرح زندگانی من]]''، از سفر خود به مشهد در سال ۱۳۱۶ یاد می‌کند و در بخشی از این سفرنامه، از سنت انعام برای گنبدنما گزارش می‌کند. به گفته او، وقتی کاروان اعزامی از تهران، به تپه‌های نزدیک مشهد می‌رسند، چراغ حرم امام رضا نمایان می‌شود و مردم با دیدن چراغ، به سلام و صلوات مشغول می‌شوند و کاروان‌کشان از زائران، انعام گنبدنما طلب می‌کنند.<ref>{{پک|1=مستوفی|2=۱۳۴۳|ک=شرح زندگی من|ص=۳۸|ج=۲}}</ref>
+* [[عبدالحسین دستغیب]] به نقل از شاه‌چراغیان مشهور به [[حاج مؤمن]]، گزارش می‌کند که در سفری که به مشهد داشته است، در کوه‌های طرق، اتومبیل نگاه داشت و زائران پیاده شدند و رو به گنبد حرم امام رضا، سلام دادند و شاگرد راننده به مطالبه گنبدنما مشغول شد.<ref>{{پک|1=دستغیب|2=۱۳۸۹|ک=داستان‌های شگفت|ص=۵۷}}</ref>
+* [[علی‌محمد سجادی]]، در خاطره‌ای که در مقدمه‌اش بر کتاب ''[[در برف پیری]]'' نوشته است، می‌نویسد که پس از رسیدن به تپه سلام در مشهد، زائران پیاده می‌شدند، مدتی تنها بودند، اما با صدای شوفر، باید سوار ماشین می‌شدند؛ ولی شرط ورود به ماشین، پرداخت انعام گنبدنما بود. او می‌نویسد: «و این، از جمله وجوهی بود که زائر از صمیم قلب تقدیم می‌کرد».<ref>{{پک|مهدوی دامغانی|۱۳۹۶|ک=در برف پیری|ص=مقدمه}}</ref>
+== پانویس ==
+=== ارجاعات ===
+{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
-عبدالحسین دستغیب به نقل از شاه‌چراغیان مشهور به حاج مومن، گزارش می‌کند که در سفری که به مشهد داشته‌است، در کوه‌های طرق، اتومبیل نگاه داشت و زائران پیاده شدند و رو به گنبد حرم امام رضا، سلام دادند و شاگرد راننده به مطالبه گنبدنما مشغول شد۔<ref>{{پک|1=دستغیب|2=۱۳۸۹|ک=داستان‌های شگفت|ص=۵۷}}</ref>
+=== منابع ===
+{{آغاز پانویس|35em}}
+'''منابع مکتوب'''
+* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=آلمانی|نام=هانری رنه|عنوان=سفرنامه از خراسان تا بختیاری|سال=۱۳۳۵|مکان=تهران|ناشر=امیرکبیر}}
+* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=امیرآبادی|نام=مجید|نام خانوادگی ویراستار=مهدوی|نام ویراستار=محمدجواد|مدخل=امام خمینی، رواق|دانشنامه=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|سال=۱۳۹۳|ناشر=بنیاد پژوهش‌های اسلامی|مکان=مشهد|شابک=۹۷۸۹۶۴۹۷۱۵۲۴۷}}
+* {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=کتابشناسی امام رضا (ع)|ناشر=گنبدنما؛ اولین محل سلام زائر|نشانی=https://www.tebna.ir/news/گنبد‌نما؛-اولین-محل-سلام-زائر/گنبد-نما-اولین-محل-سلام-زائر|تاریخ=۱۳۹۹|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|سلامت}}|نویسنده=باغشاهی، فاطمه|کد زبان=|وبگاه=خبرگزاری سلامت}}
+* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=بیگ‌زاده|نام=خلیل|نام خانوادگی۲=پروین|نام۲=نادر|عنوان=جلوه‌های سیمای امام رضا (ع) در برخی آیین‌های نمادین و ادب عامه|ژورنال=فرهنگ و ادبیات عامه|مکان=تهران|شماره=۹|تاریخ=۱۳۹۵|صفحه=۱۲۵–۱۴۷|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/67168|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
+* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=دستغیب|نام=عبدالحسین|عنوان=داستان‌های شگفت|سال=۱۳۸۹|مکان=قم|ناشر=دفتر انتشارات اسلامی|پیوند نویسنده=عبدالحسین دستغیب|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/14889|شابک=۹۷۸۹۶۴۴۷۰۱۷۳۳}}
+* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=دهخدا|نام=علی‌اکبر|عنوان=لغتنامه دهخدا|سال=۱۳۹۰|مکان=تهران|ناشر=موسسه انتشارات و چاپ|پیوند نویسنده=دهخدا|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/50606}}
+* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=طالبیان|نام=محمد|نام خانوادگی۲=ارشادسرابی|نام۲=اصغر|نام خانوادگی۳=سوهانیان|نام۳=محمد|عنوان=آشنایی با دائرة المعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی|ژورنال=آینه پژوهش|مکان=قم|شماره=۹۶|تاریخ=۱۳۸۴|صفحه=۵۱–۵۵|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/32271|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
+* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=طالبیان|نام=محمد|نام خانوادگی ویراستار=مهدوی|نام ویراستار=محمدجواد|مدخل=تپه سلام|دانشنامه=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|سال=۱۳۹۳|ناشر=بنیاد پژوهش‌های اسلامی|مکان=مشهد|شابک=۹۷۸۹۶۴۹۷۱۵۲۴۷}}
+* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=طهرانی|نام=مصطفی|عنوان=سفرنامه گوهر مقصود|سال=۱۳۸۵|مکان=تهران|ناشر=مرکز پژوهشی میراث مکتوب|کوشش=میرخانی، زهرا}}
+* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=عناصری|نام=جابر|عنوان=تأثیر تشیع بر ابنیه، اماکن و زیارتگاه‌های مذهبی ایران|ژورنال=شیعه‌شناسی|مکان=قم|شماره=۷|تاریخ=۱۳۸۳|صفحه=۱۲۱–۱۴۶|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/236895|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
+* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مستوفی|نام=عبدالله|عنوان=شرح زندگی من|سال=۱۳۴۳|مکان=تهران|ناشر=زوار|پیوند نویسنده=عبدالله مستوفی|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/11171|شابک=۹۶۴-۴۰۱-۰۴۴-۰|شابک نادرست=بله}}
+* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=مسعودی|نام=عباس|نام خانوادگی۲=سید قطبی|نام۲=مهدی|عنوان=روایتی از وضعیت زندگی اجتماعی مردم، وسائل نقلیه و راه‌های مسیر تهران - مشهد در سال ۱۳۱۱ خورشیدی|ژورنال=پیام بهارستان|مکان=تهران|شماره=۲۳|تاریخ=۱۳۹۳|صفحه=۲۶۶–۲۹۹|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1440114|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
+* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مهدوی دامغانی|نام=احمد|عنوان=در برف پیری: مجموعه‌ای از مقالات دکتر احمد مهدوی دامغانی|سال=۱۳۹۶|مکان=تهران|ناشر=اطلاعات|کوشش=سجادی، علی‌محمد و واعظ، سعید|پیوند نویسنده=احمد مهدوی دامغانی|شابک=9786004350600}}
+'''منابع آنلاین'''
+* {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=ورودی تاریخی شهر قم بازسازی می‌شود|ناشر=|نشانی=https://www.qomnews.ir/fa/news/88977/ورودی-تاریخی-شهر-قم-بازسازی-می-شود|تاریخ=۱۳۹۹|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|قم}}|نویسنده=قم‌نیوز|کد زبان=|وبگاه=qomnews.ir}}
+{{پایان پانویس}}
-==پانویس==
+== پیوندهای بیرونی ==
-{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
+* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=پروین|نام=نادر|عنوان=اهمیت آیین‌های نمایدن و ادبیات عامه در بازشناسی شخصیت امام رضا (ع)|ژورنال=چهارمین همایش نگاهی نو به زبان و ادب عامه|تاریخ=۱۳۹۸|پیوند=https://civilica.com/doc/979182/|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[سیلولیکا]]}}
-==منابع==
+{{حرم امام رضا}}
+{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=خیر|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}
-*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=آلمانی|نام=هانری رنه|عنوان=سفرنامه از خراسان تا بختیاری|سال=۱۳۳۵|مکان=تهران|ناشر=امیرکبیر}}
-*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=دستغیب|نام=عبدالحسین|عنوان=داستان‌های شگفت|سال=۱۳۸۹|مکان=قم|ناشر=دفتر انتشارات اسلامی|پیوند نویسنده=عبدالحسین دستغیب|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/14889|شابک=۹۷۸۹۶۴۴۷۰۱۷۳۳}}
-*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=دهخدا|نام=علی‌اکبر|عنوان=لغتنامه دهخدا|سال=۱۳۹۰|مکان=تهران|ناشر=موسسه انتشارات و چاپ|پیوند نویسنده=دهخدا|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/50606}}
-*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مستوفی|نام=عبدالله|عنوان=شرح زندگی من|سال=۱۳۴۳|مکان=تهران|ناشر=زوار|پیوند نویسنده=عبدالله مستوفی|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/11171|شابک=۹۶۴-۴۰۱-۰۴۴-۰|شابک نادرست=بله}}
 [[رده:اصطلاحات فرهنگی]]
+[[رده:زیارت‌های شیعه دوازده‌امامی]]

ن ب و حرم امام رضا
تاریخچه	تاریخچه انفجار بمب در حرم بمباران حرم
متولیان	آستان قدس رضوی فهرست متولیان آستان قدس رضوی تولیت آستان قدس رضوی احمد مروی ابراهیم رئیسی عباس واعظ طبسی محمدصادق امیرعزیزی حسن سراج حجازی عبدالعظیم ولیان حسن زاهدی باقر پیرنیا نادر باتمانقلیچ جلال‌الدین تهرانی محمد مهران فخرالدین شادمان علی معتمدی مصطفی‌قلی رام محمود بدر غلامحسین اشرفی ناصر اعتمادی علی منصور فتح‌الله پاکروان محمدولی‌خان اسدی مرتضی‌قلی‌خان طباطبایی نایینی محمدعلی رضوی قائم‌مقام‌التولیه جواد ظهیرالاسلام محمدشفیع صدرالممالک قزوینی کاظم آقا تبریزی غلامرضا آصف‌الدوله شاهسون مهدی‌قلی میرزا سهام‌الملک ابوالقاسم نصیرالملک شیرازی سلطان حسین میرزا نیرالدوله محمدرضا صدیق‌الدوله نوری میرزا محمود مدیرالدوله ابوالفتح میرزا مؤیدالدوله فتحعلی‌خان شیرازی محمدتقی میرزا رکن‌الدوله حسین‌خان سپهسالار عبدالوهاب آصف‌الدوله شیرازی مصطفی مؤتمن‌الدوله سعیدخان مؤتمن‌الملک انصاری محمد میرزا سیف‌الدوله قاجار ابوالقاسم معین‌الملک محمدحسین دبیرالملک فراهانی محمد مجدالملک سینکی محمدخان سپهسالار محمدحسین عضدالملک قزوینی علی‌اکبر قوام‌الملک شیرازی جعفر مشیرالدوله تبریزی فضل‌الله وزیرنظام نوری عبدالباقی منجم‌باشی محمدرحیم بروجردی عبدالله خوئی اللهیارخان آصف‌الدوله موسی فراهانی محمدعلی حسینی سید محمد متولی ابوالولی انجوی شیرازی عبدالوهاب شوشتری غیاث‌الدین عزیز رضوی
ارکان	آستان قدس رضوی دارالشفاء حرم امام رضا
فهرست‌های مرتبط	فهرست متولیان آستان قدس رضوی فهرست صحن‌های حرم امام رضا فهرست رواق‌های حرم امام رضا فهرست گنبد و گلدسته‌های حرم امام رضا فهرست محراب و مسجدهای حرم امام رضا فهرست مدرسه‌های حرم امام رضا
معماری	معماری حرم امام رضا گنبد حرم امام رضا توسعه حرم امام رضا مسجد گوهرشاد مسجد بالاسر دارالسیاده دارالشرف دارالشکر دارالفیض دارالسرور دارالضیافه دارالسعاده دارالسلام دارالعزه دارالذکر دارالزهد دارالعباده دارالاخلاص دارالولایه دارالاجابه دارالهدایه دارالرحمه دارالحجه دارالمرحمه دارالحفاظ دارالحکمه دارالکرامه دارالسرور گنبد حاتم‌خانی گنبد الله‌وردی‌خان توحیدخانه رواق کودک رواق غدیر رواق شیخ طوسی رواق شیخ بهایی رواق شیخ حرعاملی رواق امام خمینی صحن آزادی صحن انقلاب صحن جامع پیامبر اعظم صحن جمهوری اسلامی صحن غدیر صحن قدس صحن بعثت صحن کوثر صحن امام حسن مجتبی مدرسه پریزاد مدرسه علی‌نقی میرزا مدرسه باقریه مدرسه دودر پنجره فولاد نقاره‌خانه حرم امام رضا
موضوعات مرتبط	مشهد موزه‌های آستان قدس رضوی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان نیوز