غیراستاندارد

جلیل ضیاءپور: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{استانداردسازی}} <!-- جدول اطلاعات --> {{جعبه زندگینامه |نام_شخص= جلیل ضیاءپور |نام_تصویر= Jalil_ziapour_portrait_01.jpg |توضیح_تصویر= |لقب‌ها = پدر نقاشی مدرن ایران |زمینه فعالیت= نقاش، استاد دانشگاه، پژوهشگر، مؤلف |تاریخ_تولد= ۵ اردیبهشت ۱۲۹۹ |محل_تولد= بندر ان...» ایجاد کرد)
 
 
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{استانداردسازی}}
<!-- جدول اطلاعات -->
{{جعبه زندگینامه
{{جعبه زندگینامه
|نام_شخص= جلیل ضیاءپور
|نام_شخص= جلیل ضیاءپور
خط ۱۴: خط ۱۲:
|آرامگاه= [[قطعه هنرمندان بهشت زهرا|قطعهٔ هنرمندان]] [[بهشت زهرا]]
|آرامگاه= [[قطعه هنرمندان بهشت زهرا|قطعهٔ هنرمندان]] [[بهشت زهرا]]
|وبگاه= [http://www.ziapour.com/ www.ziapour.com]}}
|وبگاه= [http://www.ziapour.com/ www.ziapour.com]}}
'''جلیل ضیاءپور''' (۵ اردیبهشت ۱۲۹۹–۳۰ آذر ۱۳۷۸) [[نقاشی|نقاش]]، [[هیئت علمی دانشگاه|استاد دانشگاه]]، پژوهشگر و [[مؤلف]] ایرانی بود که از او به عنوان «پدر نقاشی مدرن ایران» یاد می‌شود.<ref>[http://www2.irna.ir/fa/news/view/line-206/8610029511130415.htm خبرگزاری ایرنا] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071224120026/http://www1.irna.ir/fa/news/view/line-206/8610029511130415.htm |date=۲۴ دسامبر ۲۰۰۷ }}؛
'''جلیل ضیاءپور''' (۵ اردیبهشت ۱۲۹۹–۳۰ آذر ۱۳۷۸) نقاش، استاد دانشگاه، پژوهشگر و مؤلف ایرانی بود که از او به عنوان «پدر نقاشی مدرن ایران» یاد می‌شود.<ref>[http://www2.irna.ir/fa/news/view/line-206/8610029511130415.htm خبرگزاری ایرنا] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071224120026/http://www1.irna.ir/fa/news/view/line-206/8610029511130415.htm |date=۲۴ دسامبر ۲۰۰۷}}؛
[http://mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=608578 خبرگزاری مهر] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071222150952/http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=608578 |date=۲۲ دسامبر ۲۰۰۷ }}؛
[http://mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=608578 خبرگزاری مهر] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071222150952/http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=608578 |date=۲۲ دسامبر ۲۰۰۷}}؛
روزنامه ایران، شماره ۳۵۳۳، ۵ دی ۱۳۸۵؛
روزنامه ایران، شماره ۳۵۳۳، ۵ دی ۱۳۸۵؛
روزنامه آینده نو، ۴ دی ۱۳۸۵</ref>
روزنامه آینده نو، ۴ دی ۱۳۸۵</ref> او جدا از آن که نقاشی پیشرو و پرچمدار نهضت نوگرایی بوده است، فعالیت‌های پژوهشی گسترده‌ای را نیز در زمینه مردم‌شناسی، بررسی و شناخت زبان، فرهنگ عامه، پوشاک و نقش‌های زینتی مناطق گوناگون [[ایران]] داشته است که نتایج آنها به عنوان کتاب مرجع این رشته از علوم هم اینک در دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضیاءپور در طول فعالیت هنری و فرهنگی خود، به ایراد بیش از ۸۵ سخنرانی، ارائه بیش از ۷۰ مقاله فرهنگی و هنری، تألیف ۲۸ جلد کتاب در زمینه‌های پوشاک ایرانیان، هنر، تاریخ و همچنین خلق نزدیک به ۴۰ اثر نقاشی و دو مجسمه پرداخته است.<ref>میرعمادی</ref> او از پایه‌گذاران انجمن هنری خروس جنگی بود.
او جدا از آن که نقاشی پیشرو و پرچمدار نهضت نوگرایی بوده‌است، فعالیت‌های پژوهشی گسترده‌ای را نیز در زمینه [[مردم‌شناسی]]، بررسی و [[زبان‌شناسی|شناخت زبان]]، [[فرهنگ عامه]]، [[پوشاک]] و نقش‌های زینتی مناطق گوناگون [[ایران]] داشته‌است که نتایج آنها به عنوان کتاب مرجع این رشته از علوم هم اینک در دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضیاءپور در طول فعالیت هنری و فرهنگی خود، به ایراد بیش از ۸۵ سخنرانی، ارائه بیش از ۷۰ مقاله فرهنگی و هنری، تألیف ۲۸ جلد کتاب در زمینه‌های [[پوشاک]] ایرانیان، [[هنر]]، [[تاریخ]] و همچنین خلق نزدیک به ۴۰ اثر [[نقاشی]] و دو [[تندیس|مجسمه]] پرداخته‌است.<ref>میرعمادی</ref> او از پایه‌گذاران [[انجمن هنری خروس جنگی]] بود.


== زندگی ==
== زندگی ==
[[پرونده:Jalil Ziapour.jpg|بندانگشتی|نیمرخی از ضیاءپور]]
جلیل ضیاءپور، در سال ۱۲۹۹ در بندر انزلی زاده شد. از علایق دوران کودکی‌اش، مجسمه‌سازی با گل مرداب انزلی و شنیدن موسیقی بود. او تحصیلات هنری خود را از نوجوانی آغاز کرد، پس از به پایان رساندن مقدمات تحصیل، در سال ۱۳۱۷ به [[تهران]] آمد و برای آهنگ‌سازی، به هنرستان موسیقی که در آن وقت ریاست آن با آقای «مین‌باشیان» بود وارد شد و از عهده آزمایش‌های ورودی برآمد؛ ولی در همان زمان، استادان خارجی هنرستان به کشور خود بازگشتند و او نتوانست نظرش را دنبال کند. پس به پی‌گیری تحصیلات و آشنایی کامل با هنرهای سنتی در مدرسه صنایع مستظرفه قدیمه پرداخت. در سال ۱۳۲۰ وارد دانشکده هنرهای زیبا شد، اولین دوره هنرکده (۱۳۲۴–۱۳۲۰) سه دانش‌آموخته در رشته نقاشی معرفی کرد که ضیاءپور با احراز مقام اول و دریافت مدال درجه یک فرهنگی از طرف دانشکده با بورس اهدائی دولت [[فرانسه]] رهسپار آن کشور شد و در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس در رشته هنرهای تجسمی به ادامهٔ تحصیل پرداخت.<ref>فصلنامه ۷۶</ref>
جلیل ضیاءپور، در سال ۱۲۹۹ در [[بندر انزلی]] زاده شد. از علایق دوران کودکی‌اش، [[مجسمه‌سازی]] با گل [[مرداب انزلی]] و شنیدن [[موسیقی]] بود. او تحصیلات هنری خود را از نوجوانی آغاز کرد، پس از به پایان رساندن مقدمات تحصیل، در سال ۱۳۱۷ به [[تهران]] آمد و برای [[آهنگ‌سازی]]، به هنرستان موسیقی که در آن وقت ریاست آن با آقای «مین‌باشیان» بود وارد شد و از عهده آزمایش‌های ورودی برآمد؛ ولی در همان زمان، استادان خارجی هنرستان به کشور خود بازگشتند و او نتوانست نظرش را دنبال کند. پس به پی‌گیری تحصیلات و آشنایی کامل با هنرهای سنتی در [[مدرسه صنایع مستظرفه]] قدیمه پرداخت. در سال ۱۳۲۰ وارد [[پردیس هنرهای زیبا|دانشکده هنرهای زیبا]] شد، اولین دوره هنرکده (۱۳۲۴–۱۳۲۰) سه دانش‌آموخته در رشته نقاشی معرفی کرد که ضیاءپور با احراز مقام اول و دریافت مدال درجه یک فرهنگی از طرف دانشکده با بورس اهدائی دولت [[فرانسه]] رهسپار آن کشور شد و در [[دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس]] در رشته هنرهای تجسمی به ادامهٔ تحصیل پرداخت.<ref>فصلنامه ۷۶</ref>


در سال ۱۳۲۷ پس از اولین بازگشت او به ایران، نقاشان آکادمی از جمله: جواد حمیدی، حسین کاظمی و... گرد هم می‌آیند و فعالیت جدی نقاشی معاصر ایران شکل می‌گیرد.<ref name="سمیع آذر ۲۱">سمیع آذر ۲۱</ref> در سال ۱۳۲۸، ضیاءپور با هم‌فکرانش به پایه‌گذاری انجمن هنری «[[انجمن هنری خروس جنگی|خروس جنگی]]» که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنر نو خاصه [[ادبیات]]، [[تئاتر]]، [[موسیقی]] و نقاشی بود و نیز چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد و در همین سال نظریه‌اش را در مورد هنر تجسمی (نقاشی) به نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر - از [[پریمیتیو]] تا [[فراواقع‌گرایی|سوررئالیسم]]-» عرضه نمود. وی در طول فعالیت هنری خود به عنوان نقاش، همواره به عنوان سردمدار نوگرایی و اشاعه دهندهٔ هنر مدرن مطرح بوده و آغازکنندهٔ [[نقد هنری]] در ایران است.<ref>صابر تهرانی، مقدمه</ref> ضیاءپور در چهار جبهه به مبارزه پرداخت: مقلدان شیوه‌های گذشته، مدرنیست‌های بی‌ریشهٔ برگشته از خارج، واپس‌گرایان توده‌ای، پی‌گیران روش کهنه اروپایی. سعی او بر این بود که با تکیه بر ظرفیت فرهنگ بومی، هویت ایرانی را حفظ کند اما با زبان جهانی سخن بگوید و آن را عرضه دارد و در نهایت فرهنگ ایرانی خویش را تعالی بخشد.<ref>سمیع آذر ۲۲</ref>
در سال ۱۳۲۷ پس از اولین بازگشت او به ایران، نقاشان آکادمی از جمله: جواد حمیدی، حسین کاظمی و… گرد هم می‌آیند و فعالیت جدی نقاشی معاصر ایران شکل می‌گیرد.<ref name="سمیع آذر ۲۱">سمیع آذر ۲۱</ref> در سال ۱۳۲۸، ضیاءپور با هم‌فکرانش به پایه‌گذاری انجمن هنری «خروس جنگی» که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنر نو خاصه ادبیات، تئاتر، موسیقی و نقاشی بود و نیز چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد و در همین سال نظریه‌اش را در مورد هنر تجسمی (نقاشی) به نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر - از پریمیتیو تا سوررئالیسم-» عرضه نمود. وی در طول فعالیت هنری خود به عنوان نقاش، همواره به عنوان سردمدار نوگرایی و اشاعه دهندهٔ هنر مدرن مطرح بوده و آغازکنندهٔ نقد هنری در ایران است.<ref>صابر تهرانی، مقدمه</ref> ضیاءپور در چهار جبهه به مبارزه پرداخت: مقلدان شیوه‌های گذشته، مدرنیست‌های بی‌ریشهٔ برگشته از خارج، واپس‌گرایان توده‌ای، پی‌گیران روش کهنه اروپایی. سعی او بر این بود که با تکیه بر ظرفیت فرهنگ بومی، هویت ایرانی را حفظ کند اما با زبان جهانی سخن بگوید و آن را عرضه دارد و در نهایت فرهنگ ایرانی خویش را تعالی بخشد.<ref>سمیع آذر ۲۲</ref>


او از سال ۱۳۳۱ از سوی اداره کل هنرهای زیبای کشور دعوت به کار شد و به فعالیتهای فرهنگی-هنری، مشاغل و مأموریت‌های متعددی مانند بنیان‌گذاری [[هنرستان هنرهای تجسمی پسران|هنرستان‌های هنرهای تجسمی]] دخترانه و پسرانه تهران و دانشکدهٔ [[هنرهای تزئینی]]، ریاست [[موزه مردم‌شناسی تهران|موزه مردم‌شناسی]] و... پرداخت. سال ۱۳۵۷ از خدمات دولتی بازنشسته شد و از آن زمان تا روزهای پایانی زندگی به پژوهش، تألیف و تدریس در دانشکده‌های هنرهای دراماتیک و هنرهای تزئینی، دانشگاه مجتمع هنر اسلامی، [[دانشگاه تربیت مدرس|تربیت مدرس]] و [[الزهرا]] پرداخت.<ref>حریری ۹</ref> جلیل ضیاءپور، در سن ۷۹ سالگی در روز سه‌شنبه، مورخ ۳۰ آذر ۱۳۷۸ پس از سپری نمودن دوره سخت بیماری در اثر نارسایی قلبی در بیمارستان توس تهران درگذشت و دو روز بعد (پنجشنبه)، مورخ ۲ دی در قطعهٔ هنرمندان [[بهشت زهرا]] به خاک سپرده شد.<ref>ملکی، پشت جلد</ref>
او از سال ۱۳۳۱ از سوی اداره کل هنرهای زیبای کشور دعوت به کار شد و به فعالیتهای فرهنگی-هنری، مشاغل و مأموریت‌های متعددی مانند بنیان‌گذاری هنرستان‌های هنرهای تجسمی دخترانه و پسرانه تهران و دانشکدهٔ هنرهای تزئینی، ریاست موزه مردم‌شناسی و… پرداخت. سال ۱۳۵۷ از خدمات دولتی بازنشسته شد و از آن زمان تا روزهای پایانی زندگی به پژوهش، تألیف و تدریس در دانشکده‌های هنرهای دراماتیک و هنرهای تزئینی، دانشگاه مجتمع هنر اسلامی، [[دانشگاه تربیت مدرس|تربیت مدرس]] و [[دانشگاه الزهرا|الزهرا]] پرداخت.<ref>حریری ۹</ref> جلیل ضیاءپور، در سن ۷۹ سالگی در روز سه‌شنبه، مورخ ۳۰ آذر ۱۳۷۸ پس از سپری نمودن دوره سخت بیماری در اثر نارسایی قلبی در بیمارستان توس تهران درگذشت و دو روز بعد (پنجشنبه)، مورخ ۲ دی در قطعهٔ هنرمندان [[بهشت زهرا]] به خاک سپرده شد.<ref>ملکی، پشت جلد</ref>


== انجمن هنری خروس جنگی ==
== انجمن هنری خروس جنگی ==
{{مقاله اصلی|انجمن هنری خروس جنگی}}
[[پرونده:Khoroos-jangi.jpg|بندانگشتی|نامواره انجمن هنری خروس جنگی]]
[[پرونده:Khoroos-jangi.jpg|بندانگشتی|نامواره انجمن هنری خروس جنگی]]
ضیاءپور پس از اولین بازگشت به ایران -۱۳۲۸- با همفکرانش به تأسیس [[انجمن هنری خروس جنگی]] که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنر نو خاصه [[ادبیات]]، [[تئاتر]]، [[موسیقی]] و [[نقاشی]] بود و نیز چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد. محل انجمن آتلیه ضیاءپور در [[خیابان تخت جمشید]] بود. وی هدف انجمن خروس جنگی را «مبارزه در برابر کهنه پرستی و سنت گرایی به دور از واقعیات زمانه» بیان کرده و شعری از [[فرخی سیستانی]] را به عنوان شعار انجمن برمی‌گزیند:
ضیاءپور پس از اولین بازگشت به ایران -۱۳۲۸- با همفکرانش به تأسیس انجمن هنری خروس جنگی که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنر نو خاصه ادبیات، تئاتر، موسیقی و نقاشی بود و نیز چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد. محل انجمن آتلیه ضیاءپور در خیابان تخت جمشید بود. وی هدف انجمن خروس جنگی را «مبارزه در برابر کهنه پرستی و سنت گرایی به دور از واقعیات زمانه» بیان کرده و شعری از [[فرخی سیستانی]] را به عنوان شعار انجمن برمی‌گزیند:
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب|فسانه گشت و کهن شد حدیث اسکندر|سخن نو آر که نو را حلاوتی است دگر}}
{{ب|فسانه گشت و کهن شد حدیث اسکندر|سخن نو آر که نو را حلاوتی است دگر}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
سرانجام مخالفین که مجله خروس جنگی را از نشریات وابسته به [[حزب توده ایران|حزب توده]] معرفی کرده بودند و می‌پنداشتند که [[حجم‌گری|کوبیسم]] یعنی [[کمونیسم]]، سبب بازجویی ضیاءپور در دادگاه تخلفات اداری و توقیف مجله شد. او سپس مجله دیگری به نام «کویر» منتشر کرد که آن هم توقیف شد و پس از آن در نشریه «پنجهٔ خروس» به انعکاس افکار خود پرداخت.<ref>صابر تهرانی ۵۴، ۹۱ و ۱۰۲</ref>
سرانجام مخالفین که مجله خروس جنگی را از نشریات وابسته به [[حزب توده ایران|حزب توده]] معرفی کرده بودند و می‌پنداشتند که کوبیسم یعنی [[کمونیسم]]، سبب بازجویی ضیاءپور در دادگاه تخلفات اداری و توقیف مجله شد. او سپس مجله دیگری به نام «کویر» منتشر کرد که آن هم توقیف شد و پس از آن در نشریه «پنجهٔ خروس» به انعکاس افکار خود پرداخت.<ref>صابر تهرانی ۵۴، ۹۱ و ۱۰۲</ref>


== نظریه ==
== نظریه ==
ضیاءپور نظریه و دیدگاه هنری خود را در مهر ماه سال ۱۳۲۷ به صورت رساله‌ای به نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر از پریمیتیو تا سوررآلیسم» به مجامع [[فرهنگ]]ی و [[روزنامه]]ها ارائه می‌نماید و در آن، پس از تاریخچه فشرده‌ای که از مکاتب هنری غرب می‌دهد تمامی این مکاتب را برای هدف اصلی نقاشی نارسا می‌شمارد و غالب آنها را قالبی برای عرضه چیزهایی جز نقاشی می‌داند. با این رساله او به تعریف نقاشی مجرد و انتزاعی بسیار نزدیک شده‌است و به جوهره نقاشی مدرن که پیراستن آن از زاویه ادبی، تاریخی، اجتماعی و امثال آن برای رسیدن به کارکرد مستقل رنگ، خط، نور و [[ترکیب‌بندی|کمپوزیسیون‌های]] خلاقه ضروری است نظر دارد.<ref name="سمیع آذر ۲۱"/>
ضیاءپور نظریه و دیدگاه هنری خود را در مهر ماه سال ۱۳۲۷ به صورت رساله‌ای به نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر از پریمیتیو تا سوررآلیسم» به مجامع فرهنگی و روزنامه‌ها ارائه می‌نماید و در آن، پس از تاریخچه فشرده‌ای که از مکاتب هنری غرب می‌دهد تمامی این مکاتب را برای هدف اصلی نقاشی نارسا می‌شمارد و غالب آنها را قالبی برای عرضه چیزهایی جز نقاشی می‌داند. با این رساله او به تعریف نقاشی مجرد و انتزاعی بسیار نزدیک شده است و به جوهره نقاشی مدرن که پیراستن آن از زاویه ادبی، تاریخی، اجتماعی و امثال آن برای رسیدن به کارکرد مستقل رنگ، خط، نور و کمپوزیسیون‌های خلاقه ضروری است نظر دارد.<ref name="سمیع آذر ۲۱"/> نتایج کلی که در این تئوری بیان شده است، عبارت‌اند از:<ref>ضیاءپور ۱۵–۱۲</ref>
نتایج کلی که در این تئوری بیان شده‌است، عبارت‌اند از:
* الف - رنگ و طرح و یک نوع فرم و کمپوزیسیون غیرعادی دور است که نقاشی باید روی آن‌ها فعالیت کند.
 
* ب - هر قدر مضمون در نقاشی از حیث سازمان غیرعادی‌تر باشد به همان اندازه نقاشی کامل‌تر و از نظر تخصص با ارزش‌تر است.
الف - [[رنگ]] و طرح و یک نوع فرم و کمپوزیسیون غیرعادی دور است که [[نقاشی]] باید روی آن‌ها فعالیت کند.
* پ - مضمون نقاشی، اصولاً نباید نهاد و گزاره و نتیجه را «چون نوشته‌های عادی» به دست دهد؛ زیرا هر خط و هر رنگ، هر فرم و هر کمپوزیسیونی، خود به تنهایی صاحب مبتدا و خبر و نتیجه، و نتیجتاً مضمون است؛ از این رو، هرگونه فرم و تصویر و مضمون متمایل به طبیعت مأنوس، ناقض فن نقاشی است.
 
* ت - هر قدر که صور طبیعی و غیرطبیعی نزدیک، جای خود را به ترکیبات رنگ و طرح و سایر عوامل فنی بدهند، به همان اندازه، نقاشی به طرف کمال یعنی به جایی که زیبایی‌ها و لذت‌های مخصوص به خود را بیشتر می‌تواند به دست بیاورد، سیر می‌کند.
ب - هر قدر مضمون در نقاشی از حیث سازمان غیرعادی‌تر باشد به همان اندازه نقاشی کامل‌تر و از نظر تخصص با ارزش‌تر است.
* ث - نقاشی اگر شامل صور طبیعی یا غیرطبیعی نزدیک باشد، هنرمند باید عمداً آن‌ها را ویران کند به‌طوری که غیرقابل تشابه به طبیعت عادی باشد تا عوامل هنری کاملاً و بدون انگل جلوه‌گر شوند.
 
* ج - در نقاشی بدون تصویر «یعنی در خارج از تصاویر طبیعی و غیرطبیعی نزدیک» هنرمند تکلیف خود را می‌فهمد و می‌داند که برای ایجاد زیبایی تخصصی باید مستقیماً به عوامل هنری «یعنی ایجاد هماهنگی‌های دقیق‌تر و خوش‌آیندتر و طراحی‌های جاندارتر و گویاتر» بپردازد. در همین مرحله، هنرمند و هم مردم به خصوص «که به وسیلهٔ فهم مضامین عادی و تصویری نظایر خاطرات و آرزوهای خود گمان می‌کرده‌اند که درک زیبایی تخصصی کرده‌اند» تکلیف خود را می‌فهمند؛ و برای درک زیبایی نقاشی، از این پس مستقیماً به عوامل هنری رجوع می‌کنند نه به مضامین تصویری یا خود تصویر. اینجا اولین مرحله‌ای خواهد بود که هنرمند و مردم هر دو به واقعیت مفهوم زیبایی تخصصی یا زیبایی‌شناسی تخصصی پی می‌برند.
پ - مضمون نقاشی، اصولاً نباید نهاد و گزاره و نتیجه را «چون نوشته‌های عادی» به دست دهد؛ زیرا هر خط و هر [[رنگ]]، هر فرم و هر کمپوزیسیونی، خود به تنهایی صاحب مبتدا و خبر و نتیجه، و نتیجتاً مضمون است؛ از این رو، هرگونه فرم و تصویر و مضمون متمایل به [[طبیعت]] مأنوس، ناقض فن [[نقاشی]] است.
* چ - تاکنون نقاشی به حدود هنر و زیبایی تخصصی خود نرسیده است و با سایر هنرهای زیبا به خصوص ادبیات «وقایع توصیفی» اختلاط بسیار نزدیکی داشته است. با به کار رفتن این نظریه، مکتبی که آن را «کامل» می‌نامیم به وجود می‌آید که حدود و ثغور نقاشی را از سایر هنرها جدا می‌کند. همین‌جا «یعنی در مکتب کامل» سر منزل واقعی نقاشی فنی و تخصصی -جدا از سایر هنرها- خواهد بود؛ و از اینجا، نقاشی با مفهومی وسیع‌تر خود را خواهد نمود.
 
* ح - زیبایی نقاشی، از زیبایی‌های سایر هنرهای زیبا جداست، باید آن را جداگانه شناخت.
ت - هر قدر که صور طبیعی و غیرطبیعی نزدیک، جای خود را به ترکیبات رنگ و طرح و سایر عوامل فنی بدهند، به همان اندازه، نقاشی به طرف کمال یعنی به جایی که زیبایی‌ها و لذت‌های مخصوص به خود را بیشتر می‌تواند به دست بیاورد، سیر می‌کند.
* خ - باید دانست که هرگز هیچ روش تازه‌ای بدون نیازمندی محیط به وجود نمی‌آید؛ و هرگز هیچ خواهشی جلوتر از خواهش [[زمان]] خود نمی‌تواند باشد؛ زیرا هر خواهشی عاملی دارد؛ و مطمئناً عامل اصلی هر خواهش انگیخته شده‌ای در میان اجتماع هر خواستاری وجود دارد؛ بنابراین، نظریهٔ من بیرون از تقاضای زمان حاضر من نیست و نمی‌تواند باشد.
 
ث - نقاشی اگر شامل صور طبیعی یا غیرطبیعی نزدیک باشد، هنرمند باید عمداً آن‌ها را ویران کند به‌طوری که غیرقابل تشابه به طبیعت عادی باشد تا عوامل هنری کاملاً و بدون انگل جلوه‌گر شوند.
 
ج - در نقاشی بدون تصویر «یعنی در خارج از تصاویر طبیعی و غیرطبیعی نزدیک» [[هنر]]مند تکلیف خود را می‌فهمد و می‌داند که برای ایجاد زیبایی تخصصی باید مستقیماً به عوامل هنری «یعنی ایجاد هماهنگی‌های دقیق‌تر و خوش‌آیندتر و طراحی‌های جاندارتر و گویاتر» بپردازد. در همین مرحله، هنرمند و هم مردم به خصوص «که به وسیلهٔ فهم مضامین عادی و تصویری نظایر خاطرات و آرزوهای خود گمان می‌کرده‌اند که درک زیبایی تخصصی کرده‌اند» تکلیف خود را می‌فهمند؛ و برای درک زیبایی نقاشی، از این پس مستقیماً به عوامل هنری رجوع می‌کنند نه به مضامین تصویری یا خود تصویر. اینجا اولین مرحله‌ای خواهد بود که هنرمند و مردم هر دو به واقعیت مفهوم زیبایی تخصصی یا زیبایی‌شناسی تخصصی پی می‌برند.
 
چ - تاکنون نقاشی به حدود [[هنر]] و زیبایی تخصصی خود نرسیده‌است و با سایر هنرهای زیبا به خصوص [[ادبیات]] «وقایع توصیفی» اختلاط بسیار نزدیکی داشته‌است. با به کار رفتن این نظریه، مکتبی که آن را «کامل» می‌نامیم به وجود می‌آید که حدود و ثغور نقاشی را از سایر هنرها جدا می‌کند. همین‌جا «یعنی در مکتب کامل» سر منزل واقعی نقاشی فنی و تخصصی -جدا از سایر هنرها- خواهد بود؛ و از اینجا، نقاشی با مفهومی وسیع‌تر خود را خواهد نمود.
 
ح - زیبایی نقاشی، از زیبایی‌های سایر هنرهای زیبا جداست، باید آن را جداگانه شناخت.
 
خ - باید دانست که هرگز هیچ روش تازه‌ای بدون نیازمندی محیط به وجود نمی‌آید؛ و هرگز هیچ خواهشی جلوتر از خواهش [[زمان]] خود نمی‌تواند باشد؛ زیرا هر خواهشی عاملی دارد؛ و مطمئناً عامل اصلی هر خواهش انگیخته شده‌ای در میان [[جامعه|اجتماع]] هر خواستاری وجود دارد؛ بنابراین، نظریهٔ من بیرون از تقاضای زمان حاضر من نیست و نمی‌تواند باشد.<ref>ضیاءپور ۱۵–۱۲</ref>


== آثار ==
== آثار ==
آثار ''جلیل ضیاءپور'' به دلیل دارا بودن مضامین اصیل [[ایران|ایرانی]]، ساده‌سازی در فیگورها، پایبندی به سطوح سنتی به همراه خطوط هندسی [[حجم‌گری|کوبیسم]]، آگاهی بر ترکیب بندی و به‌طور کلی شیوه خاص [[نقاشی]] معروف است. سفر تحقیقی وی به کویر و نواحی مختلف ایران برای کاوشهای مردم شناختی، توجه او را به زندگی ایلیاتی جلب کرد. او نوع رفتار، آداب و رسوم، پوشاک و زیورآلات آنان را درخور توجه دید و در آثار خود از این منابع سود جست و به سبب گرایش تحقیقی اش در زندگی روستاییان، مضامین ایلیاتی به گونه‌ای تمثیلی در آثار او ظاهر شد.
[[پرونده:Jalil Ziapour.jpg|بندانگشتی|نیمرخی از ضیاءپور]]
آثار ''جلیل ضیاءپور'' به دلیل دارا بودن مضامین اصیل ایرانی، ساده‌سازی در فیگورها، پایبندی به سطوح سنتی به همراه خطوط هندسی کوبیسم، آگاهی بر ترکیب بندی و به‌طور کلی شیوه خاص نقاشی معروف است. سفر تحقیقی وی به کویر و نواحی مختلف ایران برای کاوشهای مردم شناختی، توجه او را به زندگی ایلیاتی جلب کرد. او نوع رفتار، آداب و رسوم، پوشاک و زیورآلات آنان را درخور توجه دید و در آثار خود از این منابع سود جست و به سبب گرایش تحقیقی اش در زندگی روستاییان، مضامین ایلیاتی به گونه‌ای تمثیلی در آثار او ظاهر شد.


روشنگری‌های ژورنالیستی، تحقیقات ایران‌شناسی و فعالیتهای فرهنگی و آموزشی وقت کمتری برای او به جا گذاشت که بتواند به خلق آثار بیشتری بپردازد.<ref name="سمیع آذر ۲۱"/> آثار وی عبارتند از:
روشنگری‌های ژورنالیستی، تحقیقات ایران‌شناسی و فعالیتهای فرهنگی و آموزشی وقت کمتری برای او به جا گذاشت که بتواند به خلق آثار بیشتری بپردازد.<ref name="سمیع آذر ۲۱"/> آثار وی عبارتند از:
خط ۷۲: خط ۵۸:
!width="80"|ابعاد
!width="80"|ابعاد
|-
|-
|۱۳۲۳||'''چهرهٔ نقاش (ضیاءپور)'''||rowspan="4"|امپرسیونیسم||rowspan="10"|رنگ روغن||۷۰×۵۰
|۱۳۲۳||''چهرهٔ نقاش (ضیاءپور)''|| rowspan="4" |امپرسیونیسم||rowspan="10"|رنگ روغن||۷۰×۵۰
|-
|-
|۱۳۲۴||'''قیام کاوه آهنگر'''||۱۰۰×۷۰
|۱۳۲۴||''قیام کاوه آهنگر''||۱۰۰×۷۰
|-
|-
|۱۳۲۸||'''سه شطرنج‌باز شرقی'''||۸۰×۵۰
|۱۳۲۸||''سه شطرنج‌باز شرقی''||۸۰×۵۰
|-
|-
|۱۳۲۸||'''دختر دامن قرمزی'''||۶۰×۴۰
|۱۳۲۸||''دختر دامن قرمزی''||۶۰×۴۰
|-
|-
|۱۳۲۸||'''طناب'''||کوبیسم آبستره||۸۰×۶۰
|۱۳۲۸||''طناب''||کوبیسم آبستره||۸۰×۶۰
|-
|-
|۱۳۲۸||'''مورچه‌سواری'''||اکسپرسیونیسم||۶۰×۴۰
|۱۳۲۸||''مورچه‌سواری''||اکسپرسیونیسم||۶۰×۴۰
|-
|-
|۱۳۲۸||'''طبیعت بیجان'''||کوبیسم||۱۲۰×۸۰
|۱۳۲۸||''طبیعت بیجان''||کوبیسم||۱۲۰×۸۰
|-
|-
|۱۳۲۸||'''حمام عمومی'''||کوبیسم آبستره||۱۲۰×۸۰
|۱۳۲۸||''حمام عمومی''||کوبیسم آبستره||۱۲۰×۸۰
|-
|-
|۱۳۲۹||'''مسجد سپهسالار'''||کوبیسم آبستره||۱۲۰×۸۰
|۱۳۲۹||''مسجد سپهسالار''||کوبیسم آبستره||۱۲۰×۸۰
|-
|-
|۱۳۳۲||'''زن کرد قوچان'''||شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور||۲۰۰×۸۳
|۱۳۳۲||''زن کرد قوچان''||شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور||۲۰۰×۸۳
|-
|-
|۱۳۳۴||'''آناهیتا'''||نقش برجسته||گچ||۷۵×۷۰
|۱۳۳۴||''آناهیتا''||نقش برجسته||گچ||۷۵×۷۰
|-
|-
|۱۳۳۴||'''کل امیر و گل بهار'''||شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور||rowspan="5"|رنگ روغن||۱۹۰×۱۲۰
|۱۳۳۴||''کل امیر و گل بهار''||شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور||rowspan="5"|رنگ روغن||۱۹۰×۱۲۰
|-
|-
|۱۳۳۵||'''دختر ترکمن'''||شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور||۱۸۰×۸۰
|۱۳۳۵||''دختر ترکمن''||شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور||۱۸۰×۸۰
|-
|-
|۱۳۳۸||'''درد درون'''||سورریالیسم||۷۰×۷۰
|۱۳۳۸||''درد درون''||سورریالیسم||۷۰×۷۰
|-
|-
|۱۳۴۱||'''زینب خاتون'''||rowspan="12"|شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور||۱۲۰×۹۵
|۱۳۴۱||''زینب خاتون''|| rowspan="12" |شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور||۱۲۰×۹۵
|-
|-
|۱۳۴۲||'''آقام حینا می‌بنده'''||۱۷۰×۱۲۰
|۱۳۴۲||''آقام حینا می‌بنده''||۱۷۰×۱۲۰
|-
|-
|۱۳۴۵||'''نقشه قالی'''||گواش||۳×۲
|۱۳۴۵||''نقشه قالی''||گواش||۳×۲
|-
|-
|۱۳۵۸||'''زن بندری'''||rowspan="9"|رنگ روغن||۱۶۰×۷۰
|۱۳۵۸||''زن بندری''|| rowspan="9" |رنگ روغن||۱۶۰×۷۰
|-
|-
|۱۳۶۱||'''دختر لر'''||۱۸۰×۹۲
|۱۳۶۱||''دختر لر''||۱۸۰×۹۲
|-
|-
|۱۳۶۲||'''چادرنشینان'''||۱۸۰×۱۲۰
|۱۳۶۲||''چادرنشینان''||۱۸۰×۱۲۰
|-
|-
|۱۳۶۳||'''زن کرد سنندج'''||۱۸۰×۹۰
|۱۳۶۳||''زن کرد سنندج''||۱۸۰×۹۰
|-
|-
|۱۳۶۴||'''آناهیتا'''||۱۹۰×۱۰۰
|۱۳۶۴||''آناهیتا''||۱۹۰×۱۰۰
|-
|-
|۱۳۷۰||'''زندگی من'''||۱۶۰×۸۲
|۱۳۷۰||''زندگی من''||۱۶۰×۸۲
|-
|-
|۱۳۷۳||'''دنیای درون'''||۱۵۰×۱۲۰
|۱۳۷۳||''دنیای درون''||۱۵۰×۱۲۰
|-
|-
|۱۳۷۶||'''من و پرواز<ref>[http://tehranauction.com/artworkdetail.aspx?Id=523 جلیل ضیاءپور - من و پرواز] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160602092814/http://tehranauction.com/artworkdetail.aspx?Id=523 |date=۲ ژوئن ۲۰۱۶ }}، حراج تهران</ref> (پرواز در ناشناخته‌ها)'''||۱۳۵×۱۰۵
|۱۳۷۶||''من و پرواز<ref>[http://tehranauction.com/artworkdetail.aspx?Id=523 جلیل ضیاءپور - من و پرواز] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160602092814/http://tehranauction.com/artworkdetail.aspx?Id=523 |date=۲ ژوئن ۲۰۱۶}}، حراج تهران</ref> (پرواز در ناشناخته‌ها)''||۱۳۵×۱۰۵
|-
|-
|۱۳۷۶||'''مهشا'''||۱۴۰×۱۱۰
|۱۳۷۶||''مهشا''||۱۴۰×۱۱۰
|}
|}
== نگارخانه ==
<gallery align="center">
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Zeinab_Khatoon.jpg|«زینب خاتون» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۴۱
پرونده:Artwork01.jpg|«دختر لر» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۶۱
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Donyaye_Daroon.jpg|«دنیای درون» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۷۳
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Parvaz_dar_Nashenakhteha.jpg|«پرواز در ناشناخته‌ها» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۷۶
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Zendegie_Man.jpg|«زندگی من» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۷۰
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Chador_Neshinan.jpg|«چادرنشینان» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۶۲
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Kal_Amir_O_Gol_Bahar.jpg|«کل امیر و گل بهار» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۳۴
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Zane_Korde_Ghoochan.jpg|«زن کرد قوچان» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۳۲
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Aghaam_Hinaa_Mibandeh.jpg|«آقام حینا می‌بنده» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۴۲
پرونده:Jalil_Ziapour_Painting_Zane_Balooch.jpg|«زن بلوچ» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۵۷
</gallery>


== تألیفات ==
== تألیفات ==
خط ۱۶۸: خط ۱۴۰:


== پانویس ==
== پانویس ==
=== ارجاعات ===
{{پانویس|۲|اندازه=ریز}}
{{پانویس|۲|اندازه=ریز}}


== منابع ==
=== منابع ===
* {{یادکرد|نویسنده=اصلاح عربانی، ابراهیم|کتاب=گیلان|شهر=تهران|ناشر=انتشارات گروه پژوهشگران ایران|سال=۱۳۷۴}}
* {{یادکرد|نویسنده=اصلاح عربانی، ابراهیم|کتاب=گیلان|شهر=تهران|ناشر=انتشارات گروه پژوهشگران ایران|سال=۱۳۷۴}}
* {{یادکرد|نویسنده=حریری، ناصر|کتاب=دربارهٔ هنر و ادبیات|شهر=بابل|ناشر=انتشارات آویشن|سال=۱۳۷۸}}
* {{یادکرد|نویسنده=حریری، ناصر|کتاب=دربارهٔ هنر و ادبیات|شهر=بابل|ناشر=انتشارات آویشن|سال=۱۳۷۸}}
* {{یادکرد|نویسنده=سلیمانی، منصور|کتاب=فصلنامهٔ هنر، شماره هفدهم|شهر=تهران|ناشر=وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی|سال=۱۳۶۸}}
* {{یادکرد|نویسنده=سلیمانی، منصور|کتاب=فصلنامهٔ هنر، شماره هفدهم|شهر=تهران|ناشر=وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی|سال=۱۳۶۸}}
* {{یادکرد|نویسنده=سمیع آذر، علیرضا|کتاب=نشریهٔ اولین نمایشگاه بین‌المللی طراحی معاصر تهران|شهر=تهران|ناشر= موزه هنرهای معاصر تهران|سال=۱۳۷۸}}
* {{یادکرد|نویسنده=سمیع آذر، علیرضا|کتاب=نشریهٔ اولین نمایشگاه بین‌المللی طراحی معاصر تهران|شهر=تهران|ناشر= موزه هنرهای معاصر تهران|سال=۱۳۷۸}}
* {{یادکرد|نویسنده=صابر تهرانی، شهین|کتاب=مجموعه سخنرانیهای هنری، تحقیقی استاد جلیل ضیاءپور|شهر=تهران|ناشر=انتشارات اسلیمی|سال=۱۳۸۲}}
* {{یادکرد|نویسنده=صابر تهرانی، شهین|کتاب=مجموعه سخنرانیهای هنری، تحقیقی استاد جلیل ضیاءپور|شهر=تهران|ناشر=انتشارات اسلیمی|سال=۱۳۸۲}}
* {{یادکرد|نویسنده=ضیاءپور، جلیل|کتاب=لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر از پریمیتیو تا سوررآلیسم|شهر=تهران|ناشر=انتشارات مجله کویر|سال=۱۳۲۷}}
* {{یادکرد|نویسنده=ضیاءپور، جلیل|کتاب=لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر از پریمیتیو تا سوررآلیسم|شهر=تهران|ناشر=انتشارات مجله کویر|سال=۱۳۲۷}}
* {{یادکرد|نویسنده=عبدلی، رضا|کتاب=نشریهٔ فرهنگی دانشجویی دانشگاه تهران|شهر=تهران|ناشر= انتشارات اداره کل امور فرهنگی و فوق برنامه|سال=۱۳۷۸}}
* {{یادکرد|نویسنده=عبدلی، رضا|کتاب=نشریهٔ فرهنگی دانشجویی دانشگاه تهران|شهر=تهران|ناشر= انتشارات اداره کل امور فرهنگی و فوق برنامه|سال=۱۳۷۸}}
خط ۱۸۱: خط ۱۵۴:
* {{یادکرد|نویسنده=میر عمادی، منیژه|کتاب=پیشگامان نقاشی معاصر ایران|شهر=تهران|ناشر=نشر هنر ایران|سال=۱۳۷۶}}
* {{یادکرد|نویسنده=میر عمادی، منیژه|کتاب=پیشگامان نقاشی معاصر ایران|شهر=تهران|ناشر=نشر هنر ایران|سال=۱۳۷۶}}
* {{یادکرد|نویسنده=ناسی، کریستا|کتاب=فصلنامهٔ علمی و پژوهشی دانشگاه هنر|شهر=تهران|ناشر= انتشارات جهاد دانشگاهی هنر|سال=۱۳۷۸}}
* {{یادکرد|نویسنده=ناسی، کریستا|کتاب=فصلنامهٔ علمی و پژوهشی دانشگاه هنر|شهر=تهران|ناشر= انتشارات جهاد دانشگاهی هنر|سال=۱۳۷۸}}
== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌گفتاورد}}
* [http://www.ziapour.com/ وب‌گاه رسمی]


{{ایرانیان دارای لقب پدر یا مادر}}
{{ایرانیان دارای لقب پدر یا مادر}}
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=بله|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=خیر|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}


{{ترتیب‌پیش‌فرض:ضیاءپور، جلیل}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:ضیاءپور، جلیل}}
خط ۱۹۳: خط ۱۶۳:
[[رده:پژوهشگران فرهنگ اهل ایران]]
[[رده:پژوهشگران فرهنگ اهل ایران]]
[[رده:تاریخ‌نگاران اهل ایران]]
[[رده:تاریخ‌نگاران اهل ایران]]
[[رده:خاک‌سپاری‌ها در قطعه هنرمندان بهشت زهرا]]
[[رده:مدفونان در قطعه هنرمندان بهشت زهرا]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۷۸]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۷۸]]
خط ۲۰۰: خط ۱۷۰:
[[رده:زادگان ۱۹۲۰ (میلادی)]]
[[رده:زادگان ۱۹۲۰ (میلادی)]]
[[رده:فرهنگ‌نویسان اهل ایران]]
[[رده:فرهنگ‌نویسان اهل ایران]]
[[رده:مجله خروس جنگی]]
[[رده:منتقدان هنری اهل ایران]]
[[رده:منتقدان هنری اهل ایران]]
[[رده:نقاشان سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران]]
[[رده:نقاشان مرد اهل ایران]]
[[رده:نقاشان مرد اهل ایران]]
[[رده:نقاشان سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران]]
[[رده:نویسندگان مرد اهل ایران]]
[[رده:نویسندگان مرد اهل ایران]]
[[رده:هنرمندان معاصر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۴

جلیل ضیاءپور
متولد۵ اردیبهشت ۱۲۹۹
بندر انزلی
وفات۳۰ آذر ۱۳۷۸ (۷۹ سال)
بیمارستان طوس، تهران
آرامگاهقطعهٔ هنرمندان بهشت زهرا
ملیتایرانی
حرفهنقاش، استاد دانشگاه، پژوهشگر، مؤلف
عنوانپدر نقاشی مدرن ایران
وبگاه

جلیل ضیاءپور (۵ اردیبهشت ۱۲۹۹–۳۰ آذر ۱۳۷۸) نقاش، استاد دانشگاه، پژوهشگر و مؤلف ایرانی بود که از او به عنوان «پدر نقاشی مدرن ایران» یاد می‌شود.[۱] او جدا از آن که نقاشی پیشرو و پرچمدار نهضت نوگرایی بوده است، فعالیت‌های پژوهشی گسترده‌ای را نیز در زمینه مردم‌شناسی، بررسی و شناخت زبان، فرهنگ عامه، پوشاک و نقش‌های زینتی مناطق گوناگون ایران داشته است که نتایج آنها به عنوان کتاب مرجع این رشته از علوم هم اینک در دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضیاءپور در طول فعالیت هنری و فرهنگی خود، به ایراد بیش از ۸۵ سخنرانی، ارائه بیش از ۷۰ مقاله فرهنگی و هنری، تألیف ۲۸ جلد کتاب در زمینه‌های پوشاک ایرانیان، هنر، تاریخ و همچنین خلق نزدیک به ۴۰ اثر نقاشی و دو مجسمه پرداخته است.[۲] او از پایه‌گذاران انجمن هنری خروس جنگی بود.

زندگی

جلیل ضیاءپور، در سال ۱۲۹۹ در بندر انزلی زاده شد. از علایق دوران کودکی‌اش، مجسمه‌سازی با گل مرداب انزلی و شنیدن موسیقی بود. او تحصیلات هنری خود را از نوجوانی آغاز کرد، پس از به پایان رساندن مقدمات تحصیل، در سال ۱۳۱۷ به تهران آمد و برای آهنگ‌سازی، به هنرستان موسیقی که در آن وقت ریاست آن با آقای «مین‌باشیان» بود وارد شد و از عهده آزمایش‌های ورودی برآمد؛ ولی در همان زمان، استادان خارجی هنرستان به کشور خود بازگشتند و او نتوانست نظرش را دنبال کند. پس به پی‌گیری تحصیلات و آشنایی کامل با هنرهای سنتی در مدرسه صنایع مستظرفه قدیمه پرداخت. در سال ۱۳۲۰ وارد دانشکده هنرهای زیبا شد، اولین دوره هنرکده (۱۳۲۴–۱۳۲۰) سه دانش‌آموخته در رشته نقاشی معرفی کرد که ضیاءپور با احراز مقام اول و دریافت مدال درجه یک فرهنگی از طرف دانشکده با بورس اهدائی دولت فرانسه رهسپار آن کشور شد و در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس در رشته هنرهای تجسمی به ادامهٔ تحصیل پرداخت.[۳]

در سال ۱۳۲۷ پس از اولین بازگشت او به ایران، نقاشان آکادمی از جمله: جواد حمیدی، حسین کاظمی و… گرد هم می‌آیند و فعالیت جدی نقاشی معاصر ایران شکل می‌گیرد.[۴] در سال ۱۳۲۸، ضیاءپور با هم‌فکرانش به پایه‌گذاری انجمن هنری «خروس جنگی» که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنر نو خاصه ادبیات، تئاتر، موسیقی و نقاشی بود و نیز چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد و در همین سال نظریه‌اش را در مورد هنر تجسمی (نقاشی) به نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر - از پریمیتیو تا سوررئالیسم-» عرضه نمود. وی در طول فعالیت هنری خود به عنوان نقاش، همواره به عنوان سردمدار نوگرایی و اشاعه دهندهٔ هنر مدرن مطرح بوده و آغازکنندهٔ نقد هنری در ایران است.[۵] ضیاءپور در چهار جبهه به مبارزه پرداخت: مقلدان شیوه‌های گذشته، مدرنیست‌های بی‌ریشهٔ برگشته از خارج، واپس‌گرایان توده‌ای، پی‌گیران روش کهنه اروپایی. سعی او بر این بود که با تکیه بر ظرفیت فرهنگ بومی، هویت ایرانی را حفظ کند اما با زبان جهانی سخن بگوید و آن را عرضه دارد و در نهایت فرهنگ ایرانی خویش را تعالی بخشد.[۶]

او از سال ۱۳۳۱ از سوی اداره کل هنرهای زیبای کشور دعوت به کار شد و به فعالیتهای فرهنگی-هنری، مشاغل و مأموریت‌های متعددی مانند بنیان‌گذاری هنرستان‌های هنرهای تجسمی دخترانه و پسرانه تهران و دانشکدهٔ هنرهای تزئینی، ریاست موزه مردم‌شناسی و… پرداخت. سال ۱۳۵۷ از خدمات دولتی بازنشسته شد و از آن زمان تا روزهای پایانی زندگی به پژوهش، تألیف و تدریس در دانشکده‌های هنرهای دراماتیک و هنرهای تزئینی، دانشگاه مجتمع هنر اسلامی، تربیت مدرس و الزهرا پرداخت.[۷] جلیل ضیاءپور، در سن ۷۹ سالگی در روز سه‌شنبه، مورخ ۳۰ آذر ۱۳۷۸ پس از سپری نمودن دوره سخت بیماری در اثر نارسایی قلبی در بیمارستان توس تهران درگذشت و دو روز بعد (پنجشنبه)، مورخ ۲ دی در قطعهٔ هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.[۸]

انجمن هنری خروس جنگی

نامواره انجمن هنری خروس جنگی

ضیاءپور پس از اولین بازگشت به ایران -۱۳۲۸- با همفکرانش به تأسیس انجمن هنری خروس جنگی که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنر نو خاصه ادبیات، تئاتر، موسیقی و نقاشی بود و نیز چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد. محل انجمن آتلیه ضیاءپور در خیابان تخت جمشید بود. وی هدف انجمن خروس جنگی را «مبارزه در برابر کهنه پرستی و سنت گرایی به دور از واقعیات زمانه» بیان کرده و شعری از فرخی سیستانی را به عنوان شعار انجمن برمی‌گزیند:

فسانه گشت و کهن شد حدیث اسکندرسخن نو آر که نو را حلاوتی است دگر

سرانجام مخالفین که مجله خروس جنگی را از نشریات وابسته به حزب توده معرفی کرده بودند و می‌پنداشتند که کوبیسم یعنی کمونیسم، سبب بازجویی ضیاءپور در دادگاه تخلفات اداری و توقیف مجله شد. او سپس مجله دیگری به نام «کویر» منتشر کرد که آن هم توقیف شد و پس از آن در نشریه «پنجهٔ خروس» به انعکاس افکار خود پرداخت.[۹]

نظریه

ضیاءپور نظریه و دیدگاه هنری خود را در مهر ماه سال ۱۳۲۷ به صورت رساله‌ای به نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر از پریمیتیو تا سوررآلیسم» به مجامع فرهنگی و روزنامه‌ها ارائه می‌نماید و در آن، پس از تاریخچه فشرده‌ای که از مکاتب هنری غرب می‌دهد تمامی این مکاتب را برای هدف اصلی نقاشی نارسا می‌شمارد و غالب آنها را قالبی برای عرضه چیزهایی جز نقاشی می‌داند. با این رساله او به تعریف نقاشی مجرد و انتزاعی بسیار نزدیک شده است و به جوهره نقاشی مدرن که پیراستن آن از زاویه ادبی، تاریخی، اجتماعی و امثال آن برای رسیدن به کارکرد مستقل رنگ، خط، نور و کمپوزیسیون‌های خلاقه ضروری است نظر دارد.[۴] نتایج کلی که در این تئوری بیان شده است، عبارت‌اند از:[۱۰]

  • الف - رنگ و طرح و یک نوع فرم و کمپوزیسیون غیرعادی دور است که نقاشی باید روی آن‌ها فعالیت کند.
  • ب - هر قدر مضمون در نقاشی از حیث سازمان غیرعادی‌تر باشد به همان اندازه نقاشی کامل‌تر و از نظر تخصص با ارزش‌تر است.
  • پ - مضمون نقاشی، اصولاً نباید نهاد و گزاره و نتیجه را «چون نوشته‌های عادی» به دست دهد؛ زیرا هر خط و هر رنگ، هر فرم و هر کمپوزیسیونی، خود به تنهایی صاحب مبتدا و خبر و نتیجه، و نتیجتاً مضمون است؛ از این رو، هرگونه فرم و تصویر و مضمون متمایل به طبیعت مأنوس، ناقض فن نقاشی است.
  • ت - هر قدر که صور طبیعی و غیرطبیعی نزدیک، جای خود را به ترکیبات رنگ و طرح و سایر عوامل فنی بدهند، به همان اندازه، نقاشی به طرف کمال یعنی به جایی که زیبایی‌ها و لذت‌های مخصوص به خود را بیشتر می‌تواند به دست بیاورد، سیر می‌کند.
  • ث - نقاشی اگر شامل صور طبیعی یا غیرطبیعی نزدیک باشد، هنرمند باید عمداً آن‌ها را ویران کند به‌طوری که غیرقابل تشابه به طبیعت عادی باشد تا عوامل هنری کاملاً و بدون انگل جلوه‌گر شوند.
  • ج - در نقاشی بدون تصویر «یعنی در خارج از تصاویر طبیعی و غیرطبیعی نزدیک» هنرمند تکلیف خود را می‌فهمد و می‌داند که برای ایجاد زیبایی تخصصی باید مستقیماً به عوامل هنری «یعنی ایجاد هماهنگی‌های دقیق‌تر و خوش‌آیندتر و طراحی‌های جاندارتر و گویاتر» بپردازد. در همین مرحله، هنرمند و هم مردم به خصوص «که به وسیلهٔ فهم مضامین عادی و تصویری نظایر خاطرات و آرزوهای خود گمان می‌کرده‌اند که درک زیبایی تخصصی کرده‌اند» تکلیف خود را می‌فهمند؛ و برای درک زیبایی نقاشی، از این پس مستقیماً به عوامل هنری رجوع می‌کنند نه به مضامین تصویری یا خود تصویر. اینجا اولین مرحله‌ای خواهد بود که هنرمند و مردم هر دو به واقعیت مفهوم زیبایی تخصصی یا زیبایی‌شناسی تخصصی پی می‌برند.
  • چ - تاکنون نقاشی به حدود هنر و زیبایی تخصصی خود نرسیده است و با سایر هنرهای زیبا به خصوص ادبیات «وقایع توصیفی» اختلاط بسیار نزدیکی داشته است. با به کار رفتن این نظریه، مکتبی که آن را «کامل» می‌نامیم به وجود می‌آید که حدود و ثغور نقاشی را از سایر هنرها جدا می‌کند. همین‌جا «یعنی در مکتب کامل» سر منزل واقعی نقاشی فنی و تخصصی -جدا از سایر هنرها- خواهد بود؛ و از اینجا، نقاشی با مفهومی وسیع‌تر خود را خواهد نمود.
  • ح - زیبایی نقاشی، از زیبایی‌های سایر هنرهای زیبا جداست، باید آن را جداگانه شناخت.
  • خ - باید دانست که هرگز هیچ روش تازه‌ای بدون نیازمندی محیط به وجود نمی‌آید؛ و هرگز هیچ خواهشی جلوتر از خواهش زمان خود نمی‌تواند باشد؛ زیرا هر خواهشی عاملی دارد؛ و مطمئناً عامل اصلی هر خواهش انگیخته شده‌ای در میان اجتماع هر خواستاری وجود دارد؛ بنابراین، نظریهٔ من بیرون از تقاضای زمان حاضر من نیست و نمی‌تواند باشد.

آثار

نیمرخی از ضیاءپور

آثار جلیل ضیاءپور به دلیل دارا بودن مضامین اصیل ایرانی، ساده‌سازی در فیگورها، پایبندی به سطوح سنتی به همراه خطوط هندسی کوبیسم، آگاهی بر ترکیب بندی و به‌طور کلی شیوه خاص نقاشی معروف است. سفر تحقیقی وی به کویر و نواحی مختلف ایران برای کاوشهای مردم شناختی، توجه او را به زندگی ایلیاتی جلب کرد. او نوع رفتار، آداب و رسوم، پوشاک و زیورآلات آنان را درخور توجه دید و در آثار خود از این منابع سود جست و به سبب گرایش تحقیقی اش در زندگی روستاییان، مضامین ایلیاتی به گونه‌ای تمثیلی در آثار او ظاهر شد.

روشنگری‌های ژورنالیستی، تحقیقات ایران‌شناسی و فعالیتهای فرهنگی و آموزشی وقت کمتری برای او به جا گذاشت که بتواند به خلق آثار بیشتری بپردازد.[۴] آثار وی عبارتند از:

سال نام اثر سبک تکنیک ابعاد
۱۳۲۳ چهرهٔ نقاش (ضیاءپور) امپرسیونیسم رنگ روغن ۷۰×۵۰
۱۳۲۴ قیام کاوه آهنگر ۱۰۰×۷۰
۱۳۲۸ سه شطرنج‌باز شرقی ۸۰×۵۰
۱۳۲۸ دختر دامن قرمزی ۶۰×۴۰
۱۳۲۸ طناب کوبیسم آبستره ۸۰×۶۰
۱۳۲۸ مورچه‌سواری اکسپرسیونیسم ۶۰×۴۰
۱۳۲۸ طبیعت بیجان کوبیسم ۱۲۰×۸۰
۱۳۲۸ حمام عمومی کوبیسم آبستره ۱۲۰×۸۰
۱۳۲۹ مسجد سپهسالار کوبیسم آبستره ۱۲۰×۸۰
۱۳۳۲ زن کرد قوچان شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور ۲۰۰×۸۳
۱۳۳۴ آناهیتا نقش برجسته گچ ۷۵×۷۰
۱۳۳۴ کل امیر و گل بهار شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور رنگ روغن ۱۹۰×۱۲۰
۱۳۳۵ دختر ترکمن شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور ۱۸۰×۸۰
۱۳۳۸ درد درون سورریالیسم ۷۰×۷۰
۱۳۴۱ زینب خاتون شیوهٔ ملی و اختصاصی ضیاءپور ۱۲۰×۹۵
۱۳۴۲ آقام حینا می‌بنده ۱۷۰×۱۲۰
۱۳۴۵ نقشه قالی گواش ۳×۲
۱۳۵۸ زن بندری رنگ روغن ۱۶۰×۷۰
۱۳۶۱ دختر لر ۱۸۰×۹۲
۱۳۶۲ چادرنشینان ۱۸۰×۱۲۰
۱۳۶۳ زن کرد سنندج ۱۸۰×۹۰
۱۳۶۴ آناهیتا ۱۹۰×۱۰۰
۱۳۷۰ زندگی من ۱۶۰×۸۲
۱۳۷۳ دنیای درون ۱۵۰×۱۲۰
۱۳۷۶ من و پرواز[۱۱] (پرواز در ناشناخته‌ها) ۱۳۵×۱۰۵
۱۳۷۶ مهشا ۱۴۰×۱۱۰

تألیفات

  • ۱۳۲۸: نطریه‌ای دربارهٔ علل ضعف بیان شیوه‌های نقاشی و ارائهٔ چگونگی کار، تهران.
  • ۱۳۳۲: هنر پیکر تراشی در ایران زمین، چاپخانه آرش، تهران.
  • ۱۳۳۲: پوشاک باستانی ایرانیان تا پایان دورهٔ ساسانیان، انتشارات اداره کل موزه‌ها و فرهنگ عامهٔ وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
  • ۱۳۳۳: تاریخ هنر عمومی شرق، خاورمیانه و اروپا.
  • ۱۳۳۳: تحقیقی دربارهٔ وضع عمومی، سکونت و آداب مردم قاسم‌آباد گیلان.
  • ۱۳۳۵: تحقیقی دربارهٔ آریان‌ها و چگونگی مهاجرت آنان به فلات ایران.
  • ۱۳۳۷: تحقیقی دربارهٔ پوشاک عبا، ارخالق، یل، به سفارش دائرةالمعارف و دانشنامه ایران و اسلام، انتشارات دانشگاه تهران.
  • ۱۳۴۵: تحقیقی دربارهٔ اهمیت بافندگی پارچه ایرانیان عهد ساسانی و تأثیر آن همچنان از صدر اسلام در میان اسلامیان و دیگران.
  • ۱۳۴۶: پوشاک ایل‌ها، چادرنشینان و روستاییان ایران، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
  • ۱۳۴۷: پوشاک مردم کهن فلات ایران (پیش از ورود آریاها) تا دوره مادی‌ها.
  • ۱۳۴۷: پوشاک زنان ایران از کهنترین زمان، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
  • ۱۳۴۸: زیورهای زنان ایران از دیرباز تا کنون، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
  • ۱۳۴۹: پوشاک ایرانیان از چهارده قرن پیش (از صدر اسلام تا اواخر دوره قاجاریه)، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
  • ۱۳۵۰: پوشاک هخامنشی‌ها و مادی‌ها بر مبنای نقوش تخت جمشید، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
  • ۱۳۵۰: پوشاک اشو زرتشت و موبدان.
  • ۱۳۵۲: تحقیقی دربارهٔ آریانهای کهن ساکن مرکز آسیا و اندیشه نخستین بشری آنها.
  • ۱۳۵۲: تحقیقی در پوشاک و رزم ابزار مردم کهن آریایی از زمان کیومرث (آدم ابوالبشر ایرانی) تا جمشید جم.
  • ۱۳۵۲: تحقیقی دربارهٔ البرز کوه و تیرگ البرز در شاهنامه.
  • ۱۳۵۳: نقوش زینتی در ایران زمین از کهنترین زمان، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
  • ۱۳۵۳: آشنایی با رنگ آمیزی در آثار هنری از کهنترین زمان تا دوره صفویه، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
  • ۱۳۵۳: مادها و بنیانگذاری نخستین شاهنشاهی در غرب فلات ایران، انتشارات انجمن آثار ملی.
  • ۱۳۵۳: تحقیقی دربارهٔ رستم پهلوان ایرانی - سکایی و رزم ابزار مردم مناطق سیستان (منطقه رستم).
  • ۱۳۵۵: تحقیقی دربارهٔ حمل و نقل دریایی مرداب انزلی و وضع اقتصادی ساکنان حوزه مرداب، به سفارش شورای عالی فرهنگ و هنر.
  • ۱۳۵۶: پنجاه سال هنر تجسمی ایران معاصر (از زمان کمال الملک تا کنون).
  • ۱۳۷۷: تاریخ مختصر هنر ایران و جهان، انتشارات جهاد دانشگاهی هنر.
  • فرهنگنامهٔ واژه‌های زبان گیلکی (۶۰٬۰۰۰ واژه)، آماده چاپ است.[۱۲]

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ خبرگزاری ایرنا بایگانی‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine؛ خبرگزاری مهر بایگانی‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine؛ روزنامه ایران، شماره ۳۵۳۳، ۵ دی ۱۳۸۵؛ روزنامه آینده نو، ۴ دی ۱۳۸۵
  2. ↑ میرعمادی
  3. ↑ فصلنامه ۷۶
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ سمیع آذر ۲۱
  5. ↑ صابر تهرانی، مقدمه
  6. ↑ سمیع آذر ۲۲
  7. ↑ حریری ۹
  8. ↑ ملکی، پشت جلد
  9. ↑ صابر تهرانی ۵۴، ۹۱ و ۱۰۲
  10. ↑ ضیاءپور ۱۵–۱۲
  11. ↑ جلیل ضیاءپور - من و پرواز بایگانی‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، حراج تهران
  12. ↑ ناسی ۱۳ و ۱۴

منابع

  • اصلاح عربانی، ابراهیم (۱۳۷۴)، گیلان، تهران: انتشارات گروه پژوهشگران ایران
  • حریری، ناصر (۱۳۷۸)، دربارهٔ هنر و ادبیات، بابل: انتشارات آویشن
  • سلیمانی، منصور (۱۳۶۸)، فصلنامهٔ هنر، شماره هفدهم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
  • سمیع آذر، علیرضا (۱۳۷۸)، نشریهٔ اولین نمایشگاه بین‌المللی طراحی معاصر تهران، تهران: موزه هنرهای معاصر تهران
  • صابر تهرانی، شهین (۱۳۸۲)، مجموعه سخنرانیهای هنری، تحقیقی استاد جلیل ضیاءپور، تهران: انتشارات اسلیمی
  • ضیاءپور، جلیل (۱۳۲۷)، لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر از پریمیتیو تا سوررآلیسم، تهران: انتشارات مجله کویر
  • عبدلی، رضا (۱۳۷۸)، نشریهٔ فرهنگی دانشجویی دانشگاه تهران، تهران: انتشارات اداره کل امور فرهنگی و فوق برنامه
  • ملکی، حسن (۱۳۷۸)، نشریهٔ اولین نمایشگاه بین‌المللی طراحی معاصر تهران، تهران: موزه هنرهای معاصر
  • میر عمادی، منیژه (۱۳۷۶)، پیشگامان نقاشی معاصر ایران، تهران: نشر هنر ایران
  • ناسی، کریستا (۱۳۷۸)، فصلنامهٔ علمی و پژوهشی دانشگاه هنر، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی هنر
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=جلیل_ضیاءپور&oldid=30234»