مقابله‌نشده با دانشنامه‌ها

مأمون: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
جز (پیونددهی)
 
(۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۳۳: خط ۳۳:
| امضاء        =
| امضاء        =
}}
}}
'''مأمون'''، با نام کامل «ابوالعباس عبدالله بن هارون الرشید»، هفتمین پادشاه (خلیفه) [[عباسیان|عباسی]] است که در ۱۵ ربیع الاول ۱۷۰ هجری قمری (۱۴ سپتامبر ۷۸۶ میلادی) بدنیا آمد. او در زمینه موسیقی، شعر و علوم دینی آموزش دیده بود و در فقه [[حنفی]] تفوق داشت. از ویژگی‌های متمایز او علاقه به دانش بود و ازین منظر نسبت به بقیه خاندان عباسی روشنفکر تر بود.{{sfn|Bosworth|Donzel|Lewis|1991||p=۳۳۱}}
'''مأمون''' ({{lang-ar|أبو العباس عبدالله بن هارون الرشيد}}؛ ۱۴ سپتامبر ۷۸۶ – ۹ اوت ۸۳۳)، با نام کامل '''ابوالعباس عبدالله بن هارون الرشید'''، هفتمین خلیفه [[عباسیان|عباسی]] است که در [[۱۵ ربیع الاول ۱۷۰ قمری|۱۵ ربیع الاول ۱۷۰ ه۔ق]] ([[۱۴ سپتامبر ۷۸۶ میلادی|۱۴ سپتامبر ۷۸۶ م]]) به دنیا آمد. او در زمینه موسیقی، شعر و [[علوم دینی]] آموزش دیده بود و در [[فقه]] [[حنفی]] تفوق داشت. از ویژگی‌های متمایز او علاقه به دانش بود و از این منظر نسبت به بقیه خاندان عباسی روشنفکرتر بود.{{sfn|Bosworth|Donzel|Lewis|1991||p=۳۳۱}}


== ارجاعات ==
== دوران خلافت ==
[[پرونده:The_populace_pays_allegiance_to_the_new_Abbasid_Caliph,_al-Ma'mun_(6124531161).jpg|بندانگشتی|369x369پیکسل|رعایا در سال ۸۱۳ میلادی با خلیفه عباسی، مأمون، [[بیعت]] می‌کنند. (از کتاب ''[[تاریخ الفی]]'' ۱۵۹۳ م)]]
هارون الرشید در دوران حکومت خویش و به منظور تحکیم قدرت خلافت و پیشگیری از هرگونه مشکلات احتمالی در روند انتقال قدرت، سلسله تمهیداتی را در نظر گرفته و بر اساس آن سیستم جانشینی پیچیده‌ای طراحی کرد. بدین ترتیب، امین به عنوان جانشین هارون، پس از وی به خلافت می‌رسید و مأمون نیز به عنوان جانشین امین منصوب گشت و قاسم، فرزند دیگر هارون، جانشین مأمون شد. تمام این تصمیمات تبدیل به عهدنامه‌ای گشت که بر [[کعبه]] آویخته شد و به ایالات فرستاده شد،<ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۴|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=صص ۹–۳۵}}</ref><ref>{{پک|التون|۱۳۸۹|ک=تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|ص=۱۹۱}}</ref><ref>{{پک|مفتخری|زمانی|۱۳۹۵|ک=تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان|ص=۱۴۵}}</ref>
 
=== اختلاف با امین ===
پس از مرگ هارون، امین با سلسله اقداماتی مأمون را تحت فشار قرار داد و مدتی پس از عزل قاسم، مأمون را از جانشینی عزل کرد و فرزند خود موسی را با لقب الناطق بالحق به عنوان جانشین خویش اعلام کرد که نامش را در خطبه، جایگزین نام مأمون ساختند. مأمون نیز در اقدامی متقابل هرگونه ارتباط با بغداد را قطع کرد و از فرامین امین سرپیچی کرد و به ستیزی آشکار با وی پرداخت که نتیجهٔ آن، درگیری نظامی میان دو برادر بود.<ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۹|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=صص ۷–۵۱}}</ref><ref>{{پک|التون|۱۳۸۹|ک=تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|ص=صص ۹۲–۱۹۱، ۱۹۴}}</ref><ref>{{پک|مفتخری|زمانی|۱۳۹۵|ک=تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان|ص=صص ۴۶–۱۴۵}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران بعد از اسلام|ص=۴۹۷}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=صص ۳–۴۲}}</ref>
 
[[طاهر بن حسین|طاهر]] و هرثمه به وسیلهٔ لشکریانی که در اختیار داشتند، در سال ۱۹۷ هجری/۸۱۲ میلادی، به محاصرهٔ اطراف بغداد مشغول گشتند و با شدت بخشیدن به این محاصره، فشار را بر لشکریان امین افزون کردند.<ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۴|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=۹۸}}</ref><ref>{{پک|اشپولر|۱۳۶۹|ک=تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی|ص=۹۵}}</ref><ref>{{پک|Forstner|1983|ف=ABU’L-ṬAYYEB ṬĀHER|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران بعد از اسلام|ص=۴۹۸}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=صص ۴–۸۳}}</ref> محاصرهٔ بغداد تا سال ۱۹۸ هجری/ ۸۱۳ میلادی، به صورت فرسایشی به درازا کشید تا در محرم همین سال، طاهر بر شدت حملات خود افزود و محلات را یکی پس از دیگری فتح کرد و به لشکر دستور داد که برای فتح نهایی بغداد، حمله را آغاز نمایند و سرانجام بغداد، در همین زمان فتح گردید.<ref>{{پک|باسورث|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران کمبریج|ص=۸۲}}</ref><ref>{{پک|فرای|۱۳۶۳|ک=عصر زرین فرهنگ ایران|ص=۲۰۵}}</ref><ref>{{پک|خضری|۱۳۸۴|ک=تاریخ خلافت عباسی|ص=۷۴}}</ref><ref>{{پک|مفتخری|زمانی|۱۳۹۵|ک=تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان|ص=۱۴۷}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۸۹|ک=دو قرن سکوت|ص=۱۸۷}}</ref><ref>{{پک|اشپولر|۱۳۶۹|ک=تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی|ص=۹۵}}</ref> روایت است که پیش از اسارت امین، یکی از یارانش که [[احمد بن سلام]] نام داشت را اسیر کردند که پس از پرسش از او دربارهٔ امین، وی اظهار بی‌اطلاعی کرد. سرانجام امین اسیر گشت و توسط [[محمد بن حمید طاهری]] شناسایی گشته و این خبر به اطلاع طاهر رسید، که او نیز بلافاصله دستور قتل امین را به [[قریش دندانی]]، [[کاخ‌دار|حاجب]] خویش، ابلاغ کرد. بدین ترتیب امین در اسارت کشته شد.<ref>{{پک|باسورث|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران کمبریج|ص=۸۲}}</ref><ref>{{پک|فرای|۱۳۶۳|ک=عصر زرین فرهنگ ایران|ص=۲۰۵}}</ref><ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۴|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=۱۰۶}}</ref><ref>{{پک|التون|۱۳۸۹|ک=تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|ص=۱۹۵}}</ref><ref>{{پک|مفتخری|زمانی|۱۳۹۵|ک=تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان|ص=۱۴۷}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۸۹|ک=دو قرن سکوت|ص=صص ۸۸–۱۸۷}}</ref><ref>{{پک|اشپولر|۱۳۶۹|ک=تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی|ص=۹۵}}</ref><ref>{{پک|Forstner|1983|ف=ABU’L-ṬAYYEB ṬĀHER|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران بعد از اسلام|ص=صص ۴۹۵، ۴۹۸}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=صص ۱۱–۱۰۲}}</ref><ref>{{پک|Bosworth|2000|ف=Ṭāhir b. al-Ḥusayn|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> بدن امین در [[باغ مونسه]] دفن گردیده و سرش به همراه فتح‌نامه‌ای توسط قاصدی به نزد مأمون در مرو، فرستاده شد.<ref>{{پک|Forstner|1983|ف=ABU’L-ṬAYYEB ṬĀHER|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران بعد از اسلام|ص=۴۹۸}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=صص ۴–۱۰۳، ۹–۱۰۷}}</ref>
 
روایت است که طاهر، سر امین را برای تسلیم گشتن مردم، در معرض دید عموم قرار داد و همه را امان داد. او در جمعه وارد بغداد گشت و در طی خطبه‌ای بلیغ به همراه استناد فراوان به [[آیه|آیات]] [[قرآن]]، پیروزی خود را از جانب خداوند دانست که خلافت را بر عهدهٔ مأمون گذاشته و بار آن را بر دوش او قرار داده و سپس مردم را به اطاعت و اتحاد فراخواند.<ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۴|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=۸–۱۰۷}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=۱۱۴}}</ref>
 
=== اختلافات و اعتراضات ===
در دوران اقامت طاهر در رقه، بغداد و سرزمین‌های مجاور در نابسامانی و آشوب ناشی از نارضایتی خاندان [[بنی عباس]] و اعراب از سلطهٔ فضل بن سهل ایرانی بر امور حکومت به سر می‌برد.<ref>{{پک|باسورث|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران کمبریج|ص=۶۶}}</ref><ref>{{پک|فرای|۱۳۶۳|ک=عصر زرین فرهنگ ایران|ص=۲۰۶}}</ref><ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۴|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=صص ۱۱۱، ۱۸–۱۱۴، ۱۲۰، ۲۷–۱۲۶}}</ref><ref>{{پک|التون|۱۳۸۹|ک=تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|ص=۱۹۶}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۸۹|ک=دو قرن سکوت|ص=صص ۹۱–۱۸۸}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران بعد از اسلام|ص=۴۹۸}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=صص ۱۸–۱۱۶، ۲۳–۱۲۲}}</ref> همچنین مسئلهٔ ولایتعهدی [[علی بن موسی الرضا|علی بن موسی‌الرضا]]، امام هشتم [[شیعه]]، بر دامنهٔ نارضایتی خاندان بنی عباس از مأمون افزوده بود.<ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۴|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=صص ۲۳–۱۱۷}}</ref><ref>{{پک|التون|۱۳۸۹|ک=تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|ص=۱۹۶}}</ref><ref>{{پک|مفتخری|زمانی|۱۳۹۵|ک=تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان|ص=صص ۸–۱۴۷}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۸۹|ک=دو قرن سکوت|ص=۱۹۰}}</ref><ref>{{پک|اشپولر|۱۳۶۹|ک=تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی|ص=صص ۹۶، ۹۸}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=صص ۲۲–۱۲۱}}</ref> آنان در واکنش به این اقدام مأمون، [[ابراهیم بن مهدی]] را به خلافت انتخاب کردند و با او بیعت کردند.<ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۴|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=صص ۱۱۷، ۱۲۲}}</ref><ref>{{پک|التون|۱۳۸۹|ک=تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|ص=۱۹۶}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۸۹|ک=دو قرن سکوت|ص=۱۹۰}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=۱۲۲}}</ref> به علت وخامت اوضاع، مأمون به سوی بغداد حرکت کرد و بنابر برخی روایات نقشهٔ قتل فضل بن سهل (۲۰۲ هجری/ ۸۱۸ میلادی) و علی بن موسی‌الرضا را طراحی و عملی کرد تا به مخالفت‌ها علیه خود پایان دهد. اما در این توطئه تنها وزیرش فضل کشته شد.<ref>{{پک|اکبری|۱۳۸۴|ک=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|ص=صص ۱۲۳، ۲۹–۱۲۷، ۱۳۲، ۱۳۹، ۱۵۹}}</ref><ref>{{پک|التون|۱۳۸۹|ک=تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|ص=۱۹۶}}</ref><ref>{{پک|مفتخری|زمانی|۱۳۹۵|ک=تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان|ص=۱۴۸}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۸۹|ک=دو قرن سکوت|ص=۱۹۱}}</ref><ref>{{پک|اشپولر|۱۳۶۹|ک=تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی|ص=صص ۸–۹۶}}</ref><ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۳|ک=تاریخ ایران بعد از اسلام|ص=۴۹۸}}</ref><ref>{{پک|نفیسی|۱۳۳۵|ک=تاریخ خاندان طاهری|ص=صص ۱۲۲، ۱۲۷}}</ref>{{S-start}}
{{S-hou|[[دودمان عباسی]]||۷۸۶||۸۳۳|name=مأمون}}
{{S-rel|su}}
{{S-bef|before=[[امین (خلیفه)|امین]]}}
{{S-ttl|title=[[فهرست خلفای عباسی|خلیفهٔ]] [[خلافت عباسی]]|years=۸۱۳ – ۹ اوت ۸۳۳}}
{{S-aft|after=[[معتصم]]}}
{{S-end}}
 
== پانویس ==
 
=== ارجاعات ===
{{منابع}}
{{منابع}}


== منابع ==
=== منابع ===
{{آغاز منابع}}
 
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی|سال=۱۳۶۹|نام=برتولد|نام خانوادگی=اشپولر|پیوند نویسنده=برتولد اشپولر|ناشر=شرکت انتشارات علمی و فرهنگی|مکان=تهران||ترجمه=مریم میراحمدی}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام|سال=۱۳۸۴|نام=امیر|نام خانوادگی=اکبری|ناشر=سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی|شابک=|مکان=تهران|}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|سال=۱۳۸۹|نام=دانیل|نام خانوادگی=التون|پیوند نویسنده=التون دانیل|ناشر=شرکت انتشارات علمی و فرهنگی|مکان=تهران|پیوند نویسنده||ترجمه=مسعود رجب‌نیا}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ ایران کمبریج|سال=۱۳۶۳|نام=ک. ا|نام خانوادگی=باسورث|پیوند نویسنده=کلیفورد ادموند باسورث|ناشر=انتشارات امیرکبیر|شابک=|مکان=تهران|}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ خلافت عباسی|سال=۱۳۸۴|نام=احمدرضا|نام خانوادگی=خضری|ناشر=سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی|شابک=|مکان=تهران|}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ ایران بعد از اسلام|سال=۱۳۶۳|نام=عبدالحسین|نام خانوادگی=زرین‌کوب|پیوند نویسنده=عبدالحسین زرین‌کوب|ناشر=انتشارات امیرکبیر|مکان=تهران}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=[[دو قرن سکوت]]|سال=۱۳۸۹|نام=عبدالحسین|نام خانوادگی=زرین‌کوب|پیوند نویسنده=عبدالحسین زرین‌کوب|ناشر=انتشارات سخن|شابک=978-964-5983-33-6|مکان=تهران}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=عصر زرین فرهنگ ایران|سال=۱۳۶۳|نام=ریچارد نلسون|نام خانوادگی=فرای|پیوند نویسنده=ریچارد فرای|ناشر=انتشارات سروش|شابک=|مکان=تهران|}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان|سال=۱۳۹۵|نام=حسین|نام خانوادگی=مفتخری|ناشر=سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی|مکان=تهران|نام۲=حسین|نام خانوادگی۲=زمانی}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ خاندان طاهری|سال=۱۳۳۵|نام=سعید|نام خانوادگی=نفیسی|پیوند نویسنده=سعید نفیسی|ناشر=شرکت نسبی اقبال و شرکاء|شابک=|مکان=تهران|}}
{{چپ‌چین}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Forstner|نام=M|مقاله=ABU’L-ṬAYYEB ṬĀHER|دانشنامه=Encyclopædia Iranica|ویرایش=|جلد=|سال=1983|ناشر=|مکان=|شابک=|صفحه=|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/abul-ayyeb-tiher-b|نشانی بایگانی=|تاریخ بایگانی=|زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Bosworth|نام=C.E|پیوند نویسنده=کلیفورد ادموند باسورث|مقاله=Ṭāhir b. al-Ḥusayn|دانشنامه=Encyclopaedia of Islam|ویرایش=Second|جلد=X|سال=2000|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=|صفحه=103|زبان=en}}{{پایان چپ‌چین}}{{آغاز منابع}}
{{آغاز چپ‌چین}}
{{آغاز چپ‌چین}}
* {{cite book | title = The Encyclopedia of Islam | editor-last1 = Bosworth | editor-first1 = C. E. | editor-last2 = Donzel | editor-first2 = E. van | editor-last3 = Lewis | editor-first3 = B. | volume = 6 | year = 1991 | publisher = Brill | isbn = 90-04-08112-7}}
* {{cite book | title = The Encyclopedia of Islam | editor-last1 = Bosworth | editor-first1 = C. E. | editor-last2 = Donzel | editor-first2 = E. van | editor-last3 = Lewis | editor-first3 = B. | volume = 6 | year = 1991 | publisher = Brill | isbn = 90-04-08112-7}}
خط ۴۷: خط ۸۲:
{{خلفای عباسی}}
{{خلفای عباسی}}
{{علی بن موسی الرضا}}
{{علی بن موسی الرضا}}
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=بله|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}


[[رده:افراد ایرانی عراقی‌تبار]]
[[رده:افراد ایرانی عراقی‌تبار]]
خط ۵۸: خط ۹۴:
[[رده:زادگان ۱۷۰ (قمری)]]
[[رده:زادگان ۱۷۰ (قمری)]]
[[رده:زادگان ۷۸۶ (میلادی)]]
[[رده:زادگان ۷۸۶ (میلادی)]]
[[رده:شخصیت‌های هزار و یک شب]]
[[رده:عرب‌ها]]
[[رده:عرب‌ها]]
[[رده:عرب‌های سده ۹ (میلادی)]]
[[رده:عرب‌های سده ۹ (میلادی)]]
[[رده:قانون‌گذاران سده ۹ (میلادی) در آسیا]]
[[رده:قانون‌گذاران سده ۹ (میلادی) در آسیا]]
[[رده:قانون‌گذاران سده ۹ (میلادی) در اروپا]]
[[رده:قانون‌گذاران سده ۹ (میلادی) در اروپا]]
[[رده:ویکی‌سازی رباتیک]]
[[رده:هارون‌الرشید]]
[[رده:هاشمی‌تباران در ایران]]
[[رده:هاشمی‌تباران در ایران]]
[[رده:پادشاهان خلع شده از حکومت]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۴۱

مأمون
خلیفه عباسی
مأمون و هیئت بیزانسی
سلطنتهفتمین خلیفهٔ عباسی
(۸۳۳–۸۱۳)
پیشینامین
جانشینمعتصم
متولد۱۷۰ قمری
۷۸۶ میلادی
بغداد
درگذشته۲۱۸قمری
۸۳۳ میلادی
بدندون
همسر(ان)پوران بنت حسن سرخسی
فرزند(ان)خدیجه
نام کامل
ابوالعباس عبدالله مأمون
دودمانعباسیان
پدرهارون‌الرشید
مادرمراجل

مأمون (عربی: أبو العباس عبدالله بن هارون الرشيد؛ ۱۴ سپتامبر ۷۸۶ – ۹ اوت ۸۳۳)، با نام کامل ابوالعباس عبدالله بن هارون الرشید، هفتمین خلیفه عباسی است که در ۱۵ ربیع الاول ۱۷۰ ه۔ق (۱۴ سپتامبر ۷۸۶ م) به دنیا آمد. او در زمینه موسیقی، شعر و علوم دینی آموزش دیده بود و در فقه حنفی تفوق داشت. از ویژگی‌های متمایز او علاقه به دانش بود و از این منظر نسبت به بقیه خاندان عباسی روشنفکرتر بود.[۱]

دوران خلافت

پرونده:The populace pays allegiance to the new Abbasid Caliph, al-Ma'mun (6124531161).jpg
رعایا در سال ۸۱۳ میلادی با خلیفه عباسی، مأمون، بیعت می‌کنند. (از کتاب تاریخ الفی ۱۵۹۳ م)

هارون الرشید در دوران حکومت خویش و به منظور تحکیم قدرت خلافت و پیشگیری از هرگونه مشکلات احتمالی در روند انتقال قدرت، سلسله تمهیداتی را در نظر گرفته و بر اساس آن سیستم جانشینی پیچیده‌ای طراحی کرد. بدین ترتیب، امین به عنوان جانشین هارون، پس از وی به خلافت می‌رسید و مأمون نیز به عنوان جانشین امین منصوب گشت و قاسم، فرزند دیگر هارون، جانشین مأمون شد. تمام این تصمیمات تبدیل به عهدنامه‌ای گشت که بر کعبه آویخته شد و به ایالات فرستاده شد،[۲][۳][۴]

اختلاف با امین

پس از مرگ هارون، امین با سلسله اقداماتی مأمون را تحت فشار قرار داد و مدتی پس از عزل قاسم، مأمون را از جانشینی عزل کرد و فرزند خود موسی را با لقب الناطق بالحق به عنوان جانشین خویش اعلام کرد که نامش را در خطبه، جایگزین نام مأمون ساختند. مأمون نیز در اقدامی متقابل هرگونه ارتباط با بغداد را قطع کرد و از فرامین امین سرپیچی کرد و به ستیزی آشکار با وی پرداخت که نتیجهٔ آن، درگیری نظامی میان دو برادر بود.[۵][۶][۷][۸][۹]

طاهر و هرثمه به وسیلهٔ لشکریانی که در اختیار داشتند، در سال ۱۹۷ هجری/۸۱۲ میلادی، به محاصرهٔ اطراف بغداد مشغول گشتند و با شدت بخشیدن به این محاصره، فشار را بر لشکریان امین افزون کردند.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴] محاصرهٔ بغداد تا سال ۱۹۸ هجری/ ۸۱۳ میلادی، به صورت فرسایشی به درازا کشید تا در محرم همین سال، طاهر بر شدت حملات خود افزود و محلات را یکی پس از دیگری فتح کرد و به لشکر دستور داد که برای فتح نهایی بغداد، حمله را آغاز نمایند و سرانجام بغداد، در همین زمان فتح گردید.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] روایت است که پیش از اسارت امین، یکی از یارانش که احمد بن سلام نام داشت را اسیر کردند که پس از پرسش از او دربارهٔ امین، وی اظهار بی‌اطلاعی کرد. سرانجام امین اسیر گشت و توسط محمد بن حمید طاهری شناسایی گشته و این خبر به اطلاع طاهر رسید، که او نیز بلافاصله دستور قتل امین را به قریش دندانی، حاجب خویش، ابلاغ کرد. بدین ترتیب امین در اسارت کشته شد.[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱] بدن امین در باغ مونسه دفن گردیده و سرش به همراه فتح‌نامه‌ای توسط قاصدی به نزد مأمون در مرو، فرستاده شد.[۳۲][۳۳][۳۴]

روایت است که طاهر، سر امین را برای تسلیم گشتن مردم، در معرض دید عموم قرار داد و همه را امان داد. او در جمعه وارد بغداد گشت و در طی خطبه‌ای بلیغ به همراه استناد فراوان به آیات قرآن، پیروزی خود را از جانب خداوند دانست که خلافت را بر عهدهٔ مأمون گذاشته و بار آن را بر دوش او قرار داده و سپس مردم را به اطاعت و اتحاد فراخواند.[۳۵][۳۶]

اختلافات و اعتراضات

در دوران اقامت طاهر در رقه، بغداد و سرزمین‌های مجاور در نابسامانی و آشوب ناشی از نارضایتی خاندان بنی عباس و اعراب از سلطهٔ فضل بن سهل ایرانی بر امور حکومت به سر می‌برد.[۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲][۴۳] همچنین مسئلهٔ ولایتعهدی علی بن موسی‌الرضا، امام هشتم شیعه، بر دامنهٔ نارضایتی خاندان بنی عباس از مأمون افزوده بود.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹] آنان در واکنش به این اقدام مأمون، ابراهیم بن مهدی را به خلافت انتخاب کردند و با او بیعت کردند.[۵۰][۵۱][۵۲][۵۳] به علت وخامت اوضاع، مأمون به سوی بغداد حرکت کرد و بنابر برخی روایات نقشهٔ قتل فضل بن سهل (۲۰۲ هجری/ ۸۱۸ میلادی) و علی بن موسی‌الرضا را طراحی و عملی کرد تا به مخالفت‌ها علیه خود پایان دهد. اما در این توطئه تنها وزیرش فضل کشته شد.[۵۴][۵۵][۵۶][۵۷][۵۸][۵۹][۶۰]

مأمون
زادهٔ: ۷۸۶ درگذشتهٔ: ۸۳۳
عنوان‌های سُنّی
پیشین:
امین 		خلیفهٔ خلافت عباسی
۸۱۳ – ۹ اوت ۸۳۳ 		پسین:
معتصم

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ Bosworth, Donzel & Lewis 1991, p. 331.
  2. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، صص ۹–۳۵.
  3. ↑ التون، تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان، ۱۹۱.
  4. ↑ مفتخری و زمانی، تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان، ۱۴۵.
  5. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، صص ۷–۵۱.
  6. ↑ التون، تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان، صص ۹۲–۱۹۱، ۱۹۴.
  7. ↑ مفتخری و زمانی، تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان، صص ۴۶–۱۴۵.
  8. ↑ زرین‌کوب، تاریخ ایران بعد از اسلام، ۴۹۷.
  9. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، صص ۳–۴۲.
  10. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، ۹۸.
  11. ↑ اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ۹۵.
  12. ↑ Forstner, “ABU’L-ṬAYYEB ṬĀHER”, Encyclopædia Iranica.
  13. ↑ زرین‌کوب، تاریخ ایران بعد از اسلام، ۴۹۸.
  14. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، صص ۴–۸۳.
  15. ↑ باسورث، تاریخ ایران کمبریج، ۸۲.
  16. ↑ فرای، عصر زرین فرهنگ ایران، ۲۰۵.
  17. ↑ خضری، تاریخ خلافت عباسی، ۷۴.
  18. ↑ مفتخری و زمانی، تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان، ۱۴۷.
  19. ↑ زرین‌کوب، دو قرن سکوت، ۱۸۷.
  20. ↑ اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ۹۵.
  21. ↑ باسورث، تاریخ ایران کمبریج، ۸۲.
  22. ↑ فرای، عصر زرین فرهنگ ایران، ۲۰۵.
  23. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، ۱۰۶.
  24. ↑ التون، تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان، ۱۹۵.
  25. ↑ مفتخری و زمانی، تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان، ۱۴۷.
  26. ↑ زرین‌کوب، دو قرن سکوت، صص ۸۸–۱۸۷.
  27. ↑ اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ۹۵.
  28. ↑ Forstner, “ABU’L-ṬAYYEB ṬĀHER”, Encyclopædia Iranica.
  29. ↑ زرین‌کوب، تاریخ ایران بعد از اسلام، صص ۴۹۵، ۴۹۸.
  30. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، صص ۱۱–۱۰۲.
  31. ↑ Bosworth, “Ṭāhir b. al-Ḥusayn”, Encyclopaedia of Islam.
  32. ↑ Forstner, “ABU’L-ṬAYYEB ṬĀHER”, Encyclopædia Iranica.
  33. ↑ زرین‌کوب، تاریخ ایران بعد از اسلام، ۴۹۸.
  34. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، صص ۴–۱۰۳، ۹–۱۰۷.
  35. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، ۸–۱۰۷.
  36. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، ۱۱۴.
  37. ↑ باسورث، تاریخ ایران کمبریج، ۶۶.
  38. ↑ فرای، عصر زرین فرهنگ ایران، ۲۰۶.
  39. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، صص ۱۱۱، ۱۸–۱۱۴، ۱۲۰، ۲۷–۱۲۶.
  40. ↑ التون، تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان، ۱۹۶.
  41. ↑ زرین‌کوب، دو قرن سکوت، صص ۹۱–۱۸۸.
  42. ↑ زرین‌کوب، تاریخ ایران بعد از اسلام، ۴۹۸.
  43. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، صص ۱۸–۱۱۶، ۲۳–۱۲۲.
  44. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، صص ۲۳–۱۱۷.
  45. ↑ التون، تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان، ۱۹۶.
  46. ↑ مفتخری و زمانی، تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان، صص ۸–۱۴۷.
  47. ↑ زرین‌کوب، دو قرن سکوت، ۱۹۰.
  48. ↑ اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، صص ۹۶، ۹۸.
  49. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، صص ۲۲–۱۲۱.
  50. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، صص ۱۱۷، ۱۲۲.
  51. ↑ التون، تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان، ۱۹۶.
  52. ↑ زرین‌کوب، دو قرن سکوت، ۱۹۰.
  53. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، ۱۲۲.
  54. ↑ اکبری، تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام، صص ۱۲۳، ۲۹–۱۲۷، ۱۳۲، ۱۳۹، ۱۵۹.
  55. ↑ التون، تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان، ۱۹۶.
  56. ↑ مفتخری و زمانی، تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان، ۱۴۸.
  57. ↑ زرین‌کوب، دو قرن سکوت، ۱۹۱.
  58. ↑ اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، صص ۸–۹۶.
  59. ↑ زرین‌کوب، تاریخ ایران بعد از اسلام، ۴۹۸.
  60. ↑ نفیسی، تاریخ خاندان طاهری، صص ۱۲۲، ۱۲۷.

منابع

  • اشپولر، برتولد (۱۳۶۹). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ترجمهٔ مریم میراحمدی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • اکبری، امیر (۱۳۸۴). تاریخ حکومت طاهریان از آغاز تا انجام. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
  • التون، دانیل (۱۳۸۹). تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان. ترجمهٔ مسعود رجب‌نیا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • باسورث، ک. ا (۱۳۶۳). تاریخ ایران کمبریج. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • خضری، احمدرضا (۱۳۸۴). تاریخ خلافت عباسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
  • زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۳). تاریخ ایران بعد از اسلام. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۸۹). دو قرن سکوت. تهران: انتشارات سخن. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۹۸۳-۳۳-۶.
  • فرای، ریچارد نلسون (۱۳۶۳). عصر زرین فرهنگ ایران. تهران: انتشارات سروش.
  • مفتخری، حسین؛ زمانی، حسین (۱۳۹۵). تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
  • نفیسی، سعید (۱۳۳۵). تاریخ خاندان طاهری. تهران: شرکت نسبی اقبال و شرکاء.
  • Forstner, M (1983). "ABU'L-ṬAYYEB ṬĀHER". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی).
  • Bosworth, C.E (2000). "Ṭāhir b. al-Ḥusayn". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. X (Second ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 103.
  • Bosworth, C. E.; Donzel, E. van; Lewis, B., eds. (1991). The Encyclopedia of Islam. Vol. 6. Brill. ISBN 90-04-08112-7.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=مأمون&oldid=95366»