ازدواج در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۸ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
ازدواج یا نکاح به معنای برقراری پیوند زناشویی میان زن و مرد است که با جاری شدن صیغه عقد شکل می‌گیرد. قرآن کریم، ازدواج را مایه آرامش و اطمینان قلبی دانسته و به مسلمانان توصیه کرده است که افراد مجرد را به تشکیل خانواده تشویق کنند. در روایات اسلامی نیز ازدواج به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند معرفی شده است که می‌تواند بخش بزرگی از دین انسان را حفظ کند و سنت پیامبر اکرم (ص) | ازدواج یا [[نکاح]] به معنای برقراری پیوند زناشویی میان زن و مرد است که با جاری شدن صیغه عقد شکل می‌گیرد. قرآن کریم، ازدواج را مایه آرامش و اطمینان قلبی دانسته و به مسلمانان توصیه کرده است که افراد مجرد را به تشکیل خانواده تشویق کنند. در روایات اسلامی نیز ازدواج به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند معرفی شده است که می‌تواند بخش بزرگی از دین انسان را حفظ کند و سنت پیامبر اکرم (ص) به‌شمار می‌رود. | ||
برای انتخاب همسر، معیارهایی همچون ایمان، اخلاق پسندیده و اصالت خانوادگی در متون دینی توصیه شده است. فقها معتقدند که ازدواج در حالت عادی یک عمل مستحب مؤکد است، اما اگر ترک آن موجب گرفتار شدن فرد در گناه شود، انجام آن واجب خواهد بود. | برای انتخاب همسر، معیارهایی همچون ایمان، اخلاق پسندیده و اصالت خانوادگی در متون دینی توصیه شده است. فقها معتقدند که ازدواج در حالت عادی یک عمل مستحب مؤکد است، اما اگر ترک آن موجب گرفتار شدن فرد در گناه شود، انجام آن واجب خواهد بود. | ||
در مذهب شیعه، ازدواج به دو نوع دائم و موقت تقسیم می‌شود. در ازدواج | در مذهب شیعه، ازدواج به دو نوع دائم و موقت تقسیم می‌شود. در [[ازدواج موقت]]، تعیین مدت زمان ازدواج و [[مهریه]] ضروری است و پس از پایان مدت تعیین‌شده، زن و مرد بدون نیاز به طلاق از یکدیگر جدا می‌شوند. | ||
کتاب‌های فقهی مانند توضیح‌المسائل به تفصیل به احکام ازدواج پرداخته‌اند. از جمله مهم‌ترین این احکام، لزوم جاری شدن صیغه عقد است؛ زیرا صرف رضایت طرفین برای تحقق ازدواج کافی نیست. همچنین، ازدواج دختر باکره مستلزم کسب اجازه از پدر یا جد پدری است. | کتاب‌های فقهی مانند توضیح‌المسائل به تفصیل به احکام ازدواج پرداخته‌اند. از جمله مهم‌ترین این احکام، لزوم جاری شدن صیغه عقد است؛ زیرا صرف رضایت طرفین برای تحقق ازدواج کافی نیست. همچنین، ازدواج دختر باکره مستلزم کسب اجازه از پدر یا جد پدری است. | ||
عواملی مانند | عواملی مانند [[طلاق]]، لعان، مرگ یکی از طرفین، تغییر جنسیت، ارتداد یا شرایطی که باعث فسخ نکاح می‌شود، می‌توانند به پایان ازدواج منجر شوند. پس از جدایی نیز رعایت عده برای زن الزامی است. | ||
== تعریف و اقسام == | == تعریف و اقسام == | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
=== ازدواج موقت === | === ازدواج موقت === | ||
ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام (ص) مورد تأیید بود، اما در دوران خلافت خلیفه | ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام (ص) مورد تأیید بود، اما در دوران خلافت [[خلیفه دوم]]، ممنوع اعلام شد.<ref>{{پک|سبحانی، ص۱۲۵، ۱۲۶.|ک=«ازدواج موقت در کتاب و سنت»|ص=125و126}}</ref> در میان مذاهب اسلامی، تنها شیعه امامیه همچنان این نوع ازدواج را مشروع می‌داند.<ref>{{پک|سبحانی، ، ص۶۳.|ک=«ازدواج موقت در کتاب و سنت»|ص=62}}</ref> تفاوت اساسی ازدواج موقت با ازدواج دائم، مدت‌دار بودن آن است؛ به این معنا که ذکر مدت در صیغه عقد موقت الزامی است.<ref>{{پک|سید مجتبی|حسینی|1389ش|ک=احکام ازدواج|ص=121}}</ref> | ||
=== تفاوت‌های ازدواج دائم و موقت === | === تفاوت‌های ازدواج دائم و موقت === | ||
ازدواج دائم و موقت، اگرچه شباهت‌های زیادی از جمله لزوم جاری شدن صیغه عقد دارند، اما تفاوت‌هایی نیز بین این دو وجود دارد: | ازدواج دائم و موقت، اگرچه شباهت‌های زیادی از جمله لزوم جاری شدن صیغه عقد دارند، اما تفاوت‌هایی نیز بین این دو وجود دارد: | ||
# '''نفقه:''' در ازدواج دائم، مرد موظف به پرداخت نفقه همسر است، در حالی که در ازدواج موقت چنین الزامی وجود ندارد. | # '''نفقه:''' در ازدواج دائم، مرد موظف به پرداخت [[نفقه]] همسر است، در حالی که در ازدواج موقت چنین الزامی وجود ندارد. | ||
# '''اجازه خروج از خانه:''' در ازدواج دائم، زن برای خروج از خانه به اجازه شوهر نیاز دارد، اما در ازدواج موقت این اجازه ضروری نیست. | # '''اجازه خروج از خانه:''' در ازدواج دائم، زن برای خروج از خانه به اجازه شوهر نیاز دارد، اما در ازدواج موقت این اجازه ضروری نیست. | ||
# '''ارث:''' در ازدواج دائم، زن و مرد از یکدیگر ارث می‌برند، ولی در ازدواج موقت چنین حقی برای طرفین وجود ندارد.<ref>{{پک|حجت الاسلام والمسلمین محمود|اکبری|1393ش|ک=احکام خانواده|ص=26}}</ref> | # '''[[ارث]]:''' در ازدواج دائم، زن و مرد از یکدیگر ارث می‌برند، ولی در ازدواج موقت چنین حقی برای طرفین وجود ندارد.<ref>{{پک|حجت الاسلام والمسلمین محمود|اکبری|1393ش|ک=احکام خانواده|ص=26}}</ref> | ||
# '''مهریه:''' در ازدواج موقت، ذکر مهریه در صیغه عقد الزامی است و نبود آن باعث بطلان عقد می‌شود. اما در ازدواج دائم، اگر مهریه ذکر نشود، عقد همچنان معتبر است و در صورت وقوع رابطه زناشویی، به زن مهرالمثل تعلق می‌گیرد. | # '''مهریه:''' در ازدواج موقت، ذکر مهریه در صیغه عقد الزامی است و نبود آن باعث بطلان عقد می‌شود. اما در ازدواج دائم، اگر مهریه ذکر نشود، عقد همچنان معتبر است و در صورت وقوع رابطه زناشویی، به زن مهرالمثل تعلق می‌گیرد. | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
# '''روش خواندن عقد:''' زن و مرد می‌توانند صیغه عقد را خودشان بخوانند یا فردی را به‌عنوان وکیل برای این کار انتخاب کنند.<ref>{{پک|امام خمینی|1424ق|ک=توضیح المسائل(مُحَشّی)|ص=450|ج=2}}</ref> | # '''روش خواندن عقد:''' زن و مرد می‌توانند صیغه عقد را خودشان بخوانند یا فردی را به‌عنوان وکیل برای این کار انتخاب کنند.<ref>{{پک|امام خمینی|1424ق|ک=توضیح المسائل(مُحَشّی)|ص=450|ج=2}}</ref> | ||
# '''زبان عقد:''' اگر زن و مرد قادر به خواندن صیغه به زبان عربی باشند، باید آن را به زبان عربی اجرا کنند.<ref>{{پک|امام خمینی|1424ق|ک=توضیح المسائل(مُحَشّی)|ص=453|ج=2}}</ref> | # '''زبان عقد:''' اگر زن و مرد قادر به خواندن صیغه به زبان عربی باشند، باید آن را به زبان عربی اجرا کنند.<ref>{{پک|امام خمینی|1424ق|ک=توضیح المسائل(مُحَشّی)|ص=453|ج=2}}</ref> | ||
# '''اجازه ولی:''' ازدواج دختر باکره مشروط به اجازه پدر یا جد پدری است، در حالی که این ولایت برای پسران یا دختران بالغ و غیر باکره وجود ندارد. در مورد دختر باکره رشیده نیز میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.<ref>{{پک|خمینی|1392|ک=تحریر الوسیله، ناشر: | # '''اجازه ولی:''' ازدواج دختر باکره مشروط به اجازه پدر یا جد پدری است، در حالی که این ولایت برای پسران یا دختران بالغ و غیر باکره وجود ندارد. در مورد دختر باکره رشیده نیز میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.<ref>{{پک|خمینی|1392|ک=تحریر الوسیله، ناشر: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى( ره)|ص=242|ج=2}}</ref> | ||
# '''محارم:''' ازدواج با افرادی مانند مادر، خواهر و مادرزن برای مرد حرام است.<ref>{{پک|امام خمینی|1424|ک=توضیح المسائل(مُحَشّی)|ص=464|ج=2}}</ref> | # '''محارم:''' ازدواج با افرادی مانند مادر، خواهر و مادرزن برای مرد حرام است.<ref>{{پک|امام خمینی|1424|ک=توضیح المسائل(مُحَشّی)|ص=464|ج=2}}</ref> | ||
# '''ازدواج با غیرمسلمان:''' ازدواج دائم و موقت زن مسلمان با مرد غیرمسلمان جایز نیست. اما مرد مسلمان می‌تواند با زن غیرمسلمان اهل کتاب، به‌صورت موقت ازدواج کند.<ref>{{پک|امام خمینی|1424ق|ک=توضیح المسائل(مُحَشّی)،|ص=468|ج=2}}</ref> | # '''ازدواج با غیرمسلمان:''' ازدواج دائم و موقت زن مسلمان با مرد غیرمسلمان جایز نیست. اما مرد مسلمان می‌تواند با زن غیرمسلمان اهل کتاب، به‌صورت موقت ازدواج کند.<ref>{{پک|امام خمینی|1424ق|ک=توضیح المسائل(مُحَشّی)،|ص=468|ج=2}}</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
== ملاک‌های انتخاب همسر در روایات == | == ملاک‌های انتخاب همسر در روایات == | ||
در برخی از احادیث و روایات، نکات مهمی برای انتخاب همسر مطرح شده که می‌تواند راهگشای بسیاری از تصمیمات زندگی باشد. طبق برخی روایات، پیامبر اسلام به ازدواج با افراد متدین توصیه کرده‌اند. به عنوان مثال، امام صادق(ع) در کتاب ''مکارم الاخلاق'' فرموده‌اند: «با خانواده‌های شایسته ازدواج کنید، زیرا ویژگی‌های خانوادگی به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.»<ref>{{پک|طبرسی|1370ش|ک=مکارم الأخلاق|ص=203}}</ref> همچنین امام رضا(ع) نیز بر دوری از ازدواج با افرادی که اخلاق نیکو ندارند، تأکید کرده‌اند.<ref>{{پک|کلینی|۱۴۰۷ق|ک=الکافی|ص=563|ج=5}}</ref> | در برخی از احادیث و روایات، نکات مهمی برای انتخاب همسر مطرح شده که می‌تواند راهگشای بسیاری از تصمیمات زندگی باشد. طبق برخی روایات، پیامبر اسلام به ازدواج با افراد متدین توصیه کرده‌اند. به عنوان مثال، [[امام صادق(ع)]] در کتاب ''[[مکارم الاخلاق]]'' فرموده‌اند: «با خانواده‌های شایسته ازدواج کنید، زیرا ویژگی‌های خانوادگی به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.»<ref>{{پک|طبرسی|1370ش|ک=مکارم الأخلاق|ص=203}}</ref> همچنین امام رضا(ع) نیز بر دوری از ازدواج با افرادی که اخلاق نیکو ندارند، تأکید کرده‌اند.<ref>{{پک|کلینی|۱۴۰۷ق|ک=الکافی|ص=563|ج=5}}</ref> | ||
در یک روایت دیگر، زید بن ثابت نقل کرده است که پیامبر خدا(ص) از او پرسیده‌اند: «ای زید، آیا همسر گرفته‌ای؟» و زمانی که پاسخ منفی داده، پیامبر(ص) به او توصیه کرده‌اند که ازدواج کند تا عفت و پاکدامنی خود را حفظ کند.<ref>{{پک|صدوق|۱۳۶۲ش|ک=الخصال|ص=316|ج=۱}}</ref> | در یک روایت دیگر، زید بن ثابت نقل کرده است که پیامبر خدا(ص) از او پرسیده‌اند: «ای زید، آیا همسر گرفته‌ای؟» و زمانی که پاسخ منفی داده، پیامبر(ص) به او توصیه کرده‌اند که ازدواج کند تا عفت و پاکدامنی خود را حفظ کند.<ref>{{پک|صدوق|۱۳۶۲ش|ک=الخصال|ص=316|ج=۱}}</ref> | ||
== موانع ازدواج == | == موانع ازدواج == | ||
در فقه اسلامی، به دلیل وجود برخی موانع، ازدواج با برخی زنان | در فقه اسلامی، به دلیل وجود برخی موانع، ازدواج با برخی زنان به‌طور قطعی و همیشگی یا مقطعی حرام است. این موانع به دو دسته‌ی موقت و دائمی تقسیم می‌شوند: | ||
'''موانع موقت''': شرایطی که در آن ازدواج زن و مرد | '''موانع موقت''': شرایطی که در آن ازدواج زن و مرد به‌طور موقت حرام می‌شود، و پس از رفع این شرایط، حرمت نیز برطرف می‌گردد. از جمله این موانع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
* '''استیفاء عدد''': به این معنا که مرد نمی‌تواند بیش از چهار زن آزاد را به عقد دائم خود درآورد. همچنین اگر مرد دو کنیز به عقد دائم داشته باشد، نمی‌تواند کنیز سوم را به عقد خود درآورد. | * '''استیفاء عدد''': به این معنا که مرد نمی‌تواند بیش از چهار زن آزاد را به عقد دائم خود درآورد. <ref>{{پک|محقق حلی|۱۴۰۸ق|ک=شرایع الاسلام|ص=236|ج=2}}</ref>همچنین اگر مرد دو کنیز به عقد دائم داشته باشد، نمی‌تواند کنیز سوم را به عقد خود درآورد.<ref>{{پک|محقق حلی|۱۴۰۸ق|ک=شرایع الاسلام،|ص=237|ج=2}}</ref> | ||
* '''جمع بین دو خواهر''': ازدواج با دو خواهر | * '''جمع بین دو خواهر''': ازدواج با دو خواهر به‌طور همزمان حرام است، اما اگر مردی یکی از همسران خود را طلاق دهد یا او فوت کند، می‌تواند با خواهر آن زن ازدواج کند.<ref>{{پک|شهید اول|۱۴۱۰ق|ک=اللمعة الدمشقیة|ص=164}}</ref> | ||
* '''کفر و ارتداد''': ازدواج دائم یا موقت زن مسلمان با کافر حربی (دشمن جنگی) یا کافر کتابی و همچنین ازدواج با مرتد، جایز نیست. همچنین ازدواج مرد مسلمان با کافر غیرکتابی یا مرتد نیز حرام است. | * '''کفر و ارتداد''': ازدواج دائم یا موقت زن مسلمان با کافر حربی (دشمن جنگی) یا کافر کتابی و همچنین ازدواج با مرتد، جایز نیست.<ref>{{پک|امام خمینی|۱۴۳۴ق|ک=تحریرالوسیله|ص=305|ج=2}}</ref> همچنین ازدواج مرد مسلمان با کافر غیرکتابی یا مرتد نیز حرام است.<ref>{{پک|خمینی|۱۴۳۴ق|ک=تحریرالوسیله|ص=305|ج=2}}</ref> | ||
'''موانع دائمی''': موانعی که با وجود آنها ازدواج مرد با زن برای همیشه حرام می‌شود. این موانع عبارتند از: | '''موانع دائمی''': موانعی که با وجود آنها ازدواج مرد با زن برای همیشه حرام می‌شود. این موانع عبارتند از: | ||
* '''زنای محصنه''': زنای مرد با زنی که در عقد دیگری است. | * '''زنای محصنه''': زنای مرد با زنی که در عقد دیگری است.<ref>{{پک|شیخ مفید|۱۴۱۳ق|ک=المقنعه|ص=501}}</ref> | ||
* '''لِعان''': ناسزاگویی و تکذیب نسب. | * '''لِعان''': ناسزاگویی و تکذیب نسب.<ref>{{پک|محقق حلی|۱۴۰۸ق|ک=شرایع الاسلام|ص=237|ج=2}}</ref> | ||
* '''إفضاء''': نزدیکی با زن در حالی که او در حال حیض است. | * '''إفضاء''': نزدیکی با زن در حالی که او در حال حیض است.<ref>{{پک|علامه حلی|۱۴۲۰ق|ک=تحریر الاحکام|ص=583}}</ref> | ||
* '''قذف''': اتهام زنا به دیگری. | * '''قذف''': اتهام زنا به دیگری.<ref>{{پک|ابن ادریس حلی|۱۴۱۰ق|ک=السرائر|ص=526|ج=2}}</ref> | ||
* '''ازدواج با زن در عدّه''': ازدواج با زنی که هنوز در دوره عدّه (انتظار پایان دوران طلاق یا وفات همسر قبلی) است. | * '''ازدواج با زن در عدّه''': ازدواج با زنی که هنوز در دوره عدّه (انتظار پایان دوران طلاق یا وفات همسر قبلی) است.<ref>{{پک|شیخ مفید|۱۴۱۳ق|ک=المقنعه|ص=501}}</ref> | ||
* '''لواط با پسر، پدر و برادر زن''': روابط جنسی با این افراد موجب حرمت ابدی ازدواج با زن خواهد شد. | * '''لواط با پسر، پدر و برادر زن''': روابط جنسی با این افراد موجب حرمت ابدی ازدواج با زن خواهد شد.<ref>{{پک|علامه حلی|۱۴۲۰ق|ک=تحریر الاحکام|ص=465}}</ref> | ||
* '''طلاق همسر پس از مرتبه نهم''': پس از سه طلاق | * '''طلاق همسر پس از مرتبه نهم''': پس از سه طلاق به‌طور متوالی، اگر مرد بخواهد با همان زن ازدواج کند، باید ابتدا او با مردی دیگر ازدواج کرده و سپس از او طلاق گیرد.<ref>{{پک|شیخ مفید|۱۴۱۳ق|ک=المقنعه|ص=501}}</ref> | ||
* '''عقد ازدواج در زمان احرام''': ازدواج در حال احرام برای حج یا عمره نیز | * '''عقد ازدواج در زمان احرام''': ازدواج در حال احرام برای حج یا عمره نیز به‌طور دائم حرام است.<ref>{{پک|سبحانی|۱۳۸۸ش|ک=مناسک حج|ص=91|ج=۱}}</ref> | ||
این موانع در فقه اسلامی نشان‌دهنده حساسیت‌های خاص دین اسلام نسبت به | این موانع در فقه اسلامی نشان‌دهنده حساسیت‌های خاص دین اسلام نسبت به مسئله ازدواج و تأکید بر رعایت شرایط و اصول شرعی در این امر مهم است. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۲۲
ازدواج یا نکاح به معنای برقراری پیوند زناشویی میان زن و مرد است که با جاری شدن صیغه عقد شکل می‌گیرد. قرآن کریم، ازدواج را مایه آرامش و اطمینان قلبی دانسته و به مسلمانان توصیه کرده است که افراد مجرد را به تشکیل خانواده تشویق کنند. در روایات اسلامی نیز ازدواج به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند معرفی شده است که می‌تواند بخش بزرگی از دین انسان را حفظ کند و سنت پیامبر اکرم (ص) به‌شمار می‌رود.
برای انتخاب همسر، معیارهایی همچون ایمان، اخلاق پسندیده و اصالت خانوادگی در متون دینی توصیه شده است. فقها معتقدند که ازدواج در حالت عادی یک عمل مستحب مؤکد است، اما اگر ترک آن موجب گرفتار شدن فرد در گناه شود، انجام آن واجب خواهد بود.
در مذهب شیعه، ازدواج به دو نوع دائم و موقت تقسیم می‌شود. در ازدواج موقت، تعیین مدت زمان ازدواج و مهریه ضروری است و پس از پایان مدت تعیین‌شده، زن و مرد بدون نیاز به طلاق از یکدیگر جدا می‌شوند.
کتاب‌های فقهی مانند توضیح‌المسائل به تفصیل به احکام ازدواج پرداخته‌اند. از جمله مهم‌ترین این احکام، لزوم جاری شدن صیغه عقد است؛ زیرا صرف رضایت طرفین برای تحقق ازدواج کافی نیست. همچنین، ازدواج دختر باکره مستلزم کسب اجازه از پدر یا جد پدری است.
عواملی مانند طلاق، لعان، مرگ یکی از طرفین، تغییر جنسیت، ارتداد یا شرایطی که باعث فسخ نکاح می‌شود، می‌توانند به پایان ازدواج منجر شوند. پس از جدایی نیز رعایت عده برای زن الزامی است.
تعریف و اقسام
ازدواج، پیوند زناشویی است که از طریق جاری شدن صیغه عقد میان زن و مرد برقرار می‌شود. در مذهب شیعه امامیه، این پیوند به دو شکل ازدواج دائم و موقت انجام می‌گیرد. در نوع موقت، مدت زمان مشخصی برای ازدواج تعیین می‌شود و پس از پایان این مدت، رابطه زوجین بدون نیاز به طلاق خاتمه می‌یابد[۱]
ازدواج موقت
ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام (ص) مورد تأیید بود، اما در دوران خلافت خلیفه دوم، ممنوع اعلام شد.[۲] در میان مذاهب اسلامی، تنها شیعه امامیه همچنان این نوع ازدواج را مشروع می‌داند.[۳] تفاوت اساسی ازدواج موقت با ازدواج دائم، مدت‌دار بودن آن است؛ به این معنا که ذکر مدت در صیغه عقد موقت الزامی است.[۴]
تفاوت‌های ازدواج دائم و موقت
ازدواج دائم و موقت، اگرچه شباهت‌های زیادی از جمله لزوم جاری شدن صیغه عقد دارند، اما تفاوت‌هایی نیز بین این دو وجود دارد:
- نفقه: در ازدواج دائم، مرد موظف به پرداخت نفقه همسر است، در حالی که در ازدواج موقت چنین الزامی وجود ندارد.
- اجازه خروج از خانه: در ازدواج دائم، زن برای خروج از خانه به اجازه شوهر نیاز دارد، اما در ازدواج موقت این اجازه ضروری نیست.
- ارث: در ازدواج دائم، زن و مرد از یکدیگر ارث می‌برند، ولی در ازدواج موقت چنین حقی برای طرفین وجود ندارد.[۵]
- مهریه: در ازدواج موقت، ذکر مهریه در صیغه عقد الزامی است و نبود آن باعث بطلان عقد می‌شود. اما در ازدواج دائم، اگر مهریه ذکر نشود، عقد همچنان معتبر است و در صورت وقوع رابطه زناشویی، به زن مهرالمثل تعلق می‌گیرد.
این تفاوت‌ها جایگاه و شرایط هر یک از این دو نوع ازدواج را در فقه اسلامی مشخص می‌کند[۶]
جایگاه
اسلام جایگاه ویژه‌ای برای ازدواج قائل است و آن را به‌عنوان یکی از سنت‌های پیامبر اسلام (ص) مورد تأکید قرار داده است. در این دین، تجرد و خودداری از انتخاب همسر رفتاری ناپسند و مکروه تلقی شده است. قرآن کریم نیز ازدواج را مایه آرامش و سکونت قلبی معرفی کرده و به مسلمانان توصیه کرده است که افراد مجرد را به تشکیل خانواده تشویق کنند.[۷]
در روایات اسلامی، فضائل و امتیازات متعددی برای ازدواج بیان شده است. ازدواج به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌ها پس از اسلام شناخته شده، عاملی برای سعادت دنیا و آخرت محسوب می‌شود، نیمی یا حتی دو سوم دین فرد را حفظ می‌کند و موجب برکت و افزایش روزی می‌شود. همچنین، در برخی از روایات، کسانی که بدون ازدواج از دنیا می‌روند، در شمار پست‌ترین مردگان مسلمانان قرار گرفته‌اند.[۸]
احکام
در رساله‌های توضیح‌المسائل مراجع تقلید، احکام متعددی درباره ازدواج ذکر شده است که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- حکم ازدواج: از نظر فقها، ازدواج در حالت عادی مستحب مؤکد است، اما اگر ترک آن باعث افتادن فرد در گناه شود، واجب می‌شود.[۹]
- صیغه عقد: در هر دو نوع ازدواج دائم و موقت، خواندن صیغه عقد الزامی است و صرف رضایت طرفین برای تحقق ازدواج کافی نیست.[۱۰]
- روش خواندن عقد: زن و مرد می‌توانند صیغه عقد را خودشان بخوانند یا فردی را به‌عنوان وکیل برای این کار انتخاب کنند.[۱۱]
- زبان عقد: اگر زن و مرد قادر به خواندن صیغه به زبان عربی باشند، باید آن را به زبان عربی اجرا کنند.[۱۲]
- اجازه ولی: ازدواج دختر باکره مشروط به اجازه پدر یا جد پدری است، در حالی که این ولایت برای پسران یا دختران بالغ و غیر باکره وجود ندارد. در مورد دختر باکره رشیده نیز میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.[۱۳]
- محارم: ازدواج با افرادی مانند مادر، خواهر و مادرزن برای مرد حرام است.[۱۴]
- ازدواج با غیرمسلمان: ازدواج دائم و موقت زن مسلمان با مرد غیرمسلمان جایز نیست. اما مرد مسلمان می‌تواند با زن غیرمسلمان اهل کتاب، به‌صورت موقت ازدواج کند.[۱۵]
این احکام بخشی از قوانین و مقررات فقهی مرتبط با ازدواج را توضیح می‌دهند و نشان‌دهنده اهمیت رعایت اصول دینی در این زمینه هستند.
ملاک‌های انتخاب همسر در روایات
در برخی از احادیث و روایات، نکات مهمی برای انتخاب همسر مطرح شده که می‌تواند راهگشای بسیاری از تصمیمات زندگی باشد. طبق برخی روایات، پیامبر اسلام به ازدواج با افراد متدین توصیه کرده‌اند. به عنوان مثال، امام صادق(ع) در کتاب مکارم الاخلاق فرموده‌اند: «با خانواده‌های شایسته ازدواج کنید، زیرا ویژگی‌های خانوادگی به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.»[۱۶] همچنین امام رضا(ع) نیز بر دوری از ازدواج با افرادی که اخلاق نیکو ندارند، تأکید کرده‌اند.[۱۷]
در یک روایت دیگر، زید بن ثابت نقل کرده است که پیامبر خدا(ص) از او پرسیده‌اند: «ای زید، آیا همسر گرفته‌ای؟» و زمانی که پاسخ منفی داده، پیامبر(ص) به او توصیه کرده‌اند که ازدواج کند تا عفت و پاکدامنی خود را حفظ کند.[۱۸]
موانع ازدواج
در فقه اسلامی، به دلیل وجود برخی موانع، ازدواج با برخی زنان به‌طور قطعی و همیشگی یا مقطعی حرام است. این موانع به دو دسته‌ی موقت و دائمی تقسیم می‌شوند:
موانع موقت: شرایطی که در آن ازدواج زن و مرد به‌طور موقت حرام می‌شود، و پس از رفع این شرایط، حرمت نیز برطرف می‌گردد. از جمله این موانع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استیفاء عدد: به این معنا که مرد نمی‌تواند بیش از چهار زن آزاد را به عقد دائم خود درآورد. [۱۹]همچنین اگر مرد دو کنیز به عقد دائم داشته باشد، نمی‌تواند کنیز سوم را به عقد خود درآورد.[۲۰]
- جمع بین دو خواهر: ازدواج با دو خواهر به‌طور همزمان حرام است، اما اگر مردی یکی از همسران خود را طلاق دهد یا او فوت کند، می‌تواند با خواهر آن زن ازدواج کند.[۲۱]
- کفر و ارتداد: ازدواج دائم یا موقت زن مسلمان با کافر حربی (دشمن جنگی) یا کافر کتابی و همچنین ازدواج با مرتد، جایز نیست.[۲۲] همچنین ازدواج مرد مسلمان با کافر غیرکتابی یا مرتد نیز حرام است.[۲۳]
موانع دائمی: موانعی که با وجود آنها ازدواج مرد با زن برای همیشه حرام می‌شود. این موانع عبارتند از:
- زنای محصنه: زنای مرد با زنی که در عقد دیگری است.[۲۴]
- لِعان: ناسزاگویی و تکذیب نسب.[۲۵]
- إفضاء: نزدیکی با زن در حالی که او در حال حیض است.[۲۶]
- قذف: اتهام زنا به دیگری.[۲۷]
- ازدواج با زن در عدّه: ازدواج با زنی که هنوز در دوره عدّه (انتظار پایان دوران طلاق یا وفات همسر قبلی) است.[۲۸]
- لواط با پسر، پدر و برادر زن: روابط جنسی با این افراد موجب حرمت ابدی ازدواج با زن خواهد شد.[۲۹]
- طلاق همسر پس از مرتبه نهم: پس از سه طلاق به‌طور متوالی، اگر مرد بخواهد با همان زن ازدواج کند، باید ابتدا او با مردی دیگر ازدواج کرده و سپس از او طلاق گیرد.[۳۰]
- عقد ازدواج در زمان احرام: ازدواج در حال احرام برای حج یا عمره نیز به‌طور دائم حرام است.[۳۱]
این موانع در فقه اسلامی نشان‌دهنده حساسیت‌های خاص دین اسلام نسبت به مسئله ازدواج و تأکید بر رعایت شرایط و اصول شرعی در این امر مهم است.
منابع
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی و فرهنگ فقه، ۱: ۳۹۰.
- ↑ سبحانی، ص۱۲۵، ۱۲۶.، «ازدواج موقت در کتاب و سنت»، ۱۲۵و۱۲۶.
- ↑ سبحانی، ، ص۶۳.، «ازدواج موقت در کتاب و سنت»، ۶۲.
- ↑ سید مجتبی و حسینی، احکام ازدواج، ۱۲۱.
- ↑ حجت الاسلام والمسلمین محمود و اکبری، احکام خانواده، ۲۶.
- ↑ سید مجتبی و حسینی، احکام ازدواج، ۱۲۰-۱۲۱.
- ↑ سید مجتبی و حسینی، احکام ازدواج، ۳۹-۴۰.
- ↑ کلینی و الکافی، باب کراهة العُزبَه، ۵: ۳۲۹.
- ↑ سید مجتبی حسینی، احکام ازدواج، ۴۰-۳۹.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۲: ۴۵۰.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۲: ۴۵۰.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۲: ۴۵۳.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ناشر: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى( ره)، ۲: ۲۴۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۲: ۴۶۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)،، ۲: ۴۶۸.
- ↑ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۲۰۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۵: ۵۶۳.
- ↑ صدوق، الخصال، ۱: ۳۱۶.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۲: ۲۳۶.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام،، ۲: ۲۳۷.
- ↑ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ۱۶۴.
- ↑ امام خمینی، تحریرالوسیله، ۲: ۳۰۵.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیله، ۲: ۳۰۵.
- ↑ شیخ مفید، المقنعه، ۵۰۱.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۲: ۲۳۷.
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ۵۸۳.
- ↑ ابن ادریس حلی، السرائر، ۲: ۵۲۶.
- ↑ شیخ مفید، المقنعه، ۵۰۱.
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ۴۶۵.
- ↑ شیخ مفید، المقنعه، ۵۰۱.
- ↑ سبحانی، مناسک حج، ۱: ۹۱.