الحیاة السیاسیه للامام الرضا

الحیاة السیاسیة للامام الرضا اثری است تاریخی از جعفر مرتضی عاملی که به صورت تخصصی به زندگانی علی بن موسی الرضا و ماجرای پذیرش ولایتعهدی از جانب او پرداخته است.

مولف

جعفر مرتضی عاملی از تاریخ‌پژوهان شیعه لبنانی است۔

شرح اثر

نام کامل و عنوان روی جلد کتاب، الحیاة السیاسیة للامام الرضا دراسة و التحلیل است۔ این اثر کتاب، اولین کتاب نوشته شده توسط جعفر مرتضی عاملی است۔ این اثر به عربیست و نویسنده آن را درباره علت قبول ولایتعهدی از جانب علی بن موسی الرضا نوشته‌است۔ او هدفش از این اثر را پاسخگویی به شبهات معاصران درباره چگونگی پذیرش ولایتعهدی عنوان می‌کند۔ به گزارش دایرةالمعارف آستان قدس رضوی، کتاب نثری ساده و روان دارد و مولف، رویکردی کلامی نداشته‌است سعی دارد تا بازخوانی دقیقی از منابع تاریخی ارائه دهد۔ به عقیده مهدوی راد، این اثر با وجود یک قرن عمر، همچنان تازگی دارد۔

انگیزه مولف

مؤلف در پیشگفتار و مقدمه چاپ دوم، هدف از نوشتن این کتاب را پاسخ به برخی سطحی‌نگران به زندگانی علی بن موسی الرضا در مسأله ولایتعهدی بیان می‌کند. وی بر این باور است که تاریخ‌های موجود، تحت تاثیر فرمانرویان یا دیگر شرایط سیاسی و مذهبی از مسیر اصلی خود منحرف شده و حوادث آنگونه که باید، بازگو نشده‌ و بسیار از وقایع سرنوشت‌ساز مورد کتمان و غفلت قرار گرفته‌اند. وی در این کتاب به دنبال کشف اسباب حقیقی و واقعیت‌های موجود در این زمینه است. مولف در ابتدای کتابش از نویسندگان تاریخی گلایه می‌کند که چرا تا پیش از این در مورد موضوع مهم تاریخی چون ولایتعهدی علی بن موسی الرضا تحقیقی نکرده‌اند۔

محتوا

این اثر در ۱ جلد منتشر شده و تعداد صفحات آن بر اساس چاپ اول جامعه مدرسین قم و انتشارات دارالاضواء، ۵۱۲ صفحه و بر اساس چاپ‌های دیگری ۴۷۷ و ۶۰۵ صفحه است۔ بخش‌بندی کتاب، مشتمل بر چهار بخش و ۲۵ فصل است۔ چهار بخش اصلی این کتاب عبارتند از:

• قسمت اول: ممهدات: توضیح درباره چگونگی تشکیل سلسله عباسی و برخورد آنان با عامه مردم و علویان
• قسمت دوم: ظروف البیعه و اسبابها: بررسی زمینه‌ها و شرایط بیعت علی بن موسی الرضا با مامون
• قسمت سوم: اضواء علی المواقف: گزارش عرضه خلافت توسط مأمون به علی بن موسی الرضا و رد آن توسط او
• قسمت چهارم: من خلال الاحداث: اقدامات بعدی مأمون تا کشته شدن علی بن موسی الرضا

در این اثر، شش سند مهم تاریخی، شامل نامه فضل بن سهل به علی بن موسی الرضا، سند ولایتعهدی، نامه مأمون به عباسیان، نامه عبدالله بن موسی به مأمون، نامه سفیان ثوری به هارون و قصیده ابوفراس حمدانی گزارش شده‌است۔ مرتضی عاملی در این کتاب از مباحث مختلفی از جمله شعر شاعران، مباحث جغرافیایی و مباحث اخلاقی استفاده بسیاری کرده‌است.

انتشار

این کتاب، نخستین بار توسط انتشارات دارالتبلیغ الاسلامی در قم به سال ۱۳۵۷ منتشر شده‌است۔ دارالاضواء دیگر انتشاراتی است که در سال ۱۳۶۵ این اثر را در بیروت منتشر کرد۔ در سال ۱۳۸۷ نیز انتشارات مرکز الاسلامی للدراسات، این اثر را در ضمن موسوعة المرتضی به چاپ رساند۔ خلاصه‌ای از این کتاب توسط خلیل خلیلیان با عنوان زندگی سیاسی هشتیمن امام به فارسی ترجمه و در سال ۱۳۵۹ منتشر شد۔ این ترجمه و تلخیص در ۲۳۴ صفحه و بیست و دومین چاپ از آن، در سال ۱۳۷۱ منتشر شده‌است۔ ترجمه کامل این اثر با عنوان زندگانی سیاسی امام رضا علیه السلام در سال ۱۳۶۵ در انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم منتشر شد۔

پیوند به بیرون

• مطالعه کتاب در کتابخانه فقاهت
• مطالعه ترجمه کتاب در کتابخانه قائمیه

منابع

• لسانی فشارکی، محمدعلی (۱۳۹۳). «الحیاة السیاسیة للامام الرضا علیه السلام، کتاب». در مهدوی، محمدجواد. دایرةالمعارف آستان قدس رضوی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. شابک ۹۷۸۹۶۴۹۷۱۵۲۴۷.
• مرتضی عاملی، جعفر (۱۳۶۲). الحیاة السیاسیة للإمام الرضا (ع). قم: جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم.
• مرتضی عاملی، جعفر (۱۹۸۶). الحیاة السیاسیة للإمام الرضا دراسة و التحلیل (PDF). بیروت: دارالاضواء.
• مرتضی عاملی، جعفر (۱۴۰۳). الحیاة السیاسیة للإمام الرضا علیه السلام. قم: جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم.
• مرتضی عاملی، جعفر (۲۰۰۹). الحیاة السیاسیة للإمام الرضا علیه السلام. بیروت: المرکز الاسلامیه للدراسات.
• مرتضی عاملی، جعفر (۱۳۷۳). زندگی سیاسی هشتمین امام ، حضرت علی بن موسی الرضا. ترجمهٔ خلیلیان، خلیل. تهران: دفتر نشر اسلامی. شابک ۹۶۴-۴۳۰۵-۳۳-۷.
• مهدوی راد (۱۳۹۹). «کتاب "الحیاة السیاسیه للامام الرضا(ع)" سید جعفر مرتضی بررسی شد». خبرگزاری حوزه.