غیراستاندارد
نیازمند به ویراستاری
مقابله‌نشده با دانشنامه‌ها

فهرست شاهان قاجار: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{Infobox former monarchy|royal_title=اعلی‌حضرت [[شاه (عنوان)|شاهنشاه]]{{سخ}}|realm=[[ایران|ممالک محروسه ایران]]|coatofarms=Imperial Emblem of the Qajar Dynasty (Lion and Sun).svg|coatofarmscaption=[[نشان شاهنشاهی دودمان قاجار]]|image=AhmadShahQajar2 (cropped).jpg|caption=احمدشاه، آخرین شاه قاجاری ایران|coatofarm=Imperial_Emblem_of_the_Qajar_Dynasty_(Lion_and_Sun).svg|first_monarch=[[آغامحمدخان قاجار|آقامحمدشاه]]|last_monarch=[[احمدشاه]]|style=|residence=[[تهران]]|appointer=''جانشینی ارثی''|began=۱۷۹۶ م. (۱۱۷۵ ه‍.ش)|ended=۱۹۲۵ م. (۱۳۰۴ ه‍.ش)}}
{{Infobox former monarchy|royal_title=اعلی‌حضرت شاهنشاه{{سخ}}|realm=[[ممالک محروسه ایران]]|coatofarms=Imperial Emblem of the Qajar Dynasty (Lion and Sun).svg|coatofarmscaption=نشان شاهنشاهی دودمان قاجار|image=AhmadShahQajar2 (cropped).jpg|caption=احمدشاه، آخرین شاه قاجاری ایران|coatofarm=Imperial_Emblem_of_the_Qajar_Dynasty_(Lion_and_Sun).svg|first_monarch=[[آغامحمدخان قاجار|آقامحمدشاه]]|last_monarch=[[احمدشاه]]|style=|residence=[[تهران]]|appointer=''جانشینی ارثی''|began=۱۷۹۶ م. (۱۱۷۵ ه‍.ش)|ended=۱۹۲۵ م. (۱۳۰۴ ه‍.ش)}}
این فهرست حاوی '''شاهان ایران از سلسله قاجار''' است. در مجموع هفت شاه از این [[قاجاریان|سلسله]] به مدت ۱۲۹ سال بر [[ممالک محروسه ایران]] سلطنت کردند. نخستین شاه قاجاری ایران [[آغامحمدخان قاجار|آغامحمدخان]] بود که به سال ۱۷۹۶ م. ([[نوروز]] ۱۱۷۵ ه‍.ش) تاج بر سر گذاشت. او که فرزندی نداشت، حکومت را به برادرزاده‌اش که با نام [[فتحعلی‌شاه]] سلطنت کرد، سپرد. پس از فتحعلی‌شاه، ۵ پادشاه دیگر از این سلسله بر ایران حکومت کردند تا اینکه [[مجلس شورای ملی]] ایران در ۱۹۲۵ م. (۱۳۰۴ ه‍.ش) رای به عزل [[احمدشاه]] داد.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref>
این فهرست حاوی '''شاهان ایران از سلسله قاجار''' است. در مجموع هفت شاه از این [[قاجاریان|سلسله]] به مدت ۱۲۹ سال بر [[ممالک محروسه ایران]] سلطنت کردند. نخستین شاه قاجاری ایران [[آغامحمدخان قاجار|آغامحمدخان]] بود که به سال ۱۷۹۶ م. ([[نوروز]] ۱۱۷۵ ه‍.ش) تاج بر سر گذاشت. او که فرزندی نداشت، حکومت را به برادرزاده‌اش که با نام [[فتحعلی‌شاه]] سلطنت کرد، سپرد. پس از فتحعلی‌شاه، ۵ پادشاه دیگر از این سلسله بر ایران حکومت کردند تا اینکه [[مجلس شورای ملی]] ایران در ۱۹۲۵ م. (۱۳۰۴ ه‍.ش) رای به عزل [[احمدشاه]] داد.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref>


قاجارها ریشه در ایل [[قوانلو|قوانلو قاجار]] داشتند. این ایل یکی از هفت قبیله [[ترکمان (اصطلاح قومی)|ترکمانی]] بود که طوایف [[قزلباش]] را شکل می‌دادند<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> و در به سلطنت رساندن [[شاه اسماعیل یکم]] اثرگذار بودند. بعدها با [[سقوط اصفهان]] نقش قاجارها در مناسبات سیاسی ایران افزایش پیدا کرد<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> و [[محمدحسن‌خان قاجار]] در آشوب‌های پس از قتل [[نادرشاه]] بر بخش‌های بزرگی از کشور چیره شد اما [[کریم‌خان زند]] او را شکست داد و فرزندش آغامحمدخان را به اسارت برد. بعد از مرگ کریم‌خان، آغامحمدخان از [[شیراز]] گریخت و خود را به ولایت اجدادی‌اش [[استان مازندران|مازندران]] رساند. او میان قبایل قاجار اتحادی ایجاد کرد و در مجموعه‌ای از جنگ‌های طولانی، بر تمام ایران چیره شد و یکپارچگی ملی آن کشور را احیا کرد.<ref dir=ltr>{{پک|Perry|1984|ک=ĀḠĀ MOḤAMMAD KHAN QĀJĀR|زبان=en}}</ref> او توسط [[عادل‌شاه]] [[اخته کردن|اخته]] شده بود<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> و فرزندی نداشت؛ نتیجتاً برادرزاده خود فتحعلی را به ولایتعهدی انتخاب کرد که پس قتل آغامحمدخان در ۱۷۹۷ م. (۱۲۱۱ ه‍.ق) به سلطنت رسید. دوره فتحعلی‌شاه شاهد تحکیم پایه‌های دولت نوین ایران، گسترش مناسبات اداری با اروپایی‌ها و [[جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار|دو جنگ با روسیه]] بود؛ جنگ با روس‌ها منجر به عهدنامه‌های [[عهدنامه گلستان|گلستان]] و [[عهدنامه ترکمنچای|ترکمنچای]] و از دست رفتن بخش‌های عظیمی از سرزمین‌های شمال‌غربی ایران شد.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> فتحعلی‌شاه ۳۷ سال حکومت کرد و از آنجا که ولیعهد و پسرش [[عباس میرزا]] پیش از او درگذشته بود، نوه خود محمد میرزا را جانشین خود کرد.<ref dir=ltr>{{پک|Amanat|1999|ک=FATḤ-ʿALĪ SHAH QĀJĀR|زبان=en}}</ref> [[محمدشاه]] یک [[درویش]] بود و به همراه صدراعظمش [[حاجی میرزا آقاسی]] سرسختانه با [[روحانی (اسلام)|روحانیون شیعه]] درگیر شد. او همچنین [[جنگ اول هرات|تلاش کرد]] حاکمیت ایران بر [[هرات]] را از نو برقرار کند، اما [[امپراتوری بریتانیا|انگلستان]] با اشغال نظامی [[جزیره خارگ|جزیره خارک]] و تهدید به جنگ تمام عیار، او را مجبور کرد به [[تهران]] عقب‌نشینی کند.<ref dir=ltr>{{پک|Amanat|2003|ک=HERAT vi. THE HERAT QUESTION|زبان=en}}</ref> محمدشاه در ۱۸۴۸ م. (۱۲۶۴ ه‍.ق) به دلیل بیماری درگذشت و پسرش [[ناصرالدین‌شاه|ناصرالدین‌میرزا]] پادشاه شد. این آغازی بر یک دوره سلطنت طولانی به مدت ۵۰ سال بود که در نهایت با ترور او توسط [[میرزا رضا کرمانی]] به اتمام رسید. ناصرالدین‌شاه نیز مانند پدرش سعی کرد هرات را به سلطه ایران بازگرداند که [[نبردهای ایران و انگلستان|این مرتبه]] انگلیس مستقیماً به ایران اعلان جنگ داد که سبب چشم‌پوشی دائمی شاه از آن شهر گردید.<ref dir=ltr>{{پک|Amanat|2003|ک=HERAT vi. THE HERAT QUESTION|زبان=en}}</ref> عهد ناصری ضمناً شاهد تغییرات اجتماعی در ایران بنا به دلایلی چون گسترش رابطه با [[اروپا|اروپاییان]] بود. پس از ناصرالدین‌شاه، پادشاهی به [[مظفرالدین‌شاه]] که ۴۰ سال ولیعهد بود، سپرده شد. مهم‌ترین اتفاق در دوره مظفری امضای [[فرمان مشروطیت]] و تدوین [[قانون اساسی مشروطه|قانون اساسی]] بود.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> شاه ۱۰ روز پس از امضای قانون اساسی درگذشت و پسرش، تحت عنوان [[محمدعلی‌شاه]]، به سلطنت رسید. او [[استبداد صغیر|سعی کرد]] پادشاهی مطلقه را مجدداً در ایران برپا کند که با [[فتح تهران]] توسط مشروطه‌خواهان ناکام ماند و مجبور به استعفا شد. پس از او پسرش احمد میرزا پادشاه شد.<ref dir=ltr>{{پک|Sheikh-ol-Islami|1984|ک=AḤMAD SHAH QĀJĀR|زبان=en}}</ref> در دوره [[احمدشاه]] [[جنگ جهانی اول]] روی داد که از نتایجش [[اشغال ایران در جنگ جهانی اول|اشغال کشور بی‌طرف ایران]] و [[قحطی ۱۲۹۸–۱۲۹۶ ایران|یک قحطی بزرگ]] در پیامد آن بود.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> سرانجام با افزایش قدرت [[رضاشاه|رضاخان]]، مجلس شورای ملی در نهم آبان ۱۳۰۴ ه‍.ش رای به خلع احمدشاه و سلسله قاجار داد.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Sheikh-ol-Islami|1984|ک=AḤMAD SHAH QĀJĀR|زبان=en}}</ref>
قاجارها ریشه در ایل [[قوانلو|قوانلو قاجار]] داشتند. این ایل یکی از هفت قبیله ترکمانی بود که طوایف قزلباش را شکل می‌دادند<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> و در به سلطنت رساندن [[شاه اسماعیل یکم]] اثرگذار بودند. بعدها با [[سقوط اصفهان]] نقش قاجارها در مناسبات سیاسی ایران افزایش پیدا کرد<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> و [[محمدحسن‌خان قاجار]] در آشوب‌های پس از قتل [[نادرشاه]] بر بخش‌های بزرگی از کشور چیره شد اما [[کریم‌خان زند]] او را شکست داد و فرزندش آغامحمدخان را به اسارت برد. بعد از مرگ کریم‌خان، آغامحمدخان از [[شیراز]] گریخت و خود را به ولایت اجدادی‌اش مازندران رساند. او میان قبایل قاجار اتحادی ایجاد کرد و در مجموعه‌ای از جنگ‌های طولانی، بر تمام ایران چیره شد و یکپارچگی ملی آن کشور را احیا کرد.<ref dir=ltr>{{پک|Perry|1984|ک=ĀḠĀ MOḤAMMAD KHAN QĀJĀR|زبان=en}}</ref> او توسط [[عادل‌شاه]] اخته شده بود<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> و فرزندی نداشت؛ نتیجتاً برادرزاده خود فتحعلی را به ولایتعهدی انتخاب کرد که پس قتل آغامحمدخان در ۱۷۹۷ م. (۱۲۱۱ ه‍.ق) به سلطنت رسید. دوره فتحعلی‌شاه شاهد تحکیم پایه‌های دولت نوین ایران، گسترش مناسبات اداری با اروپایی‌ها و [[جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار|دو جنگ با روسیه]] بود؛ جنگ با روس‌ها منجر به عهدنامه‌های گلستان و ترکمنچای و از دست رفتن بخش‌های عظیمی از سرزمین‌های شمال‌غربی ایران شد.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> فتحعلی‌شاه ۳۷ سال حکومت کرد و از آنجا که ولیعهد و پسرش [[عباس میرزا]] پیش از او درگذشته بود، نوه خود محمد میرزا را جانشین خود کرد.<ref dir=ltr>{{پک|Amanat|1999|ک=FATḤ-ʿALĪ SHAH QĀJĀR|زبان=en}}</ref> [[محمدشاه]] یک [[درویش]] بود و به همراه صدراعظمش [[حاجی میرزا آقاسی]] سرسختانه با روحانیون شیعه درگیر شد. او همچنین [[جنگ اول هرات|تلاش کرد]] حاکمیت ایران بر هرات را از نو برقرار کند، اما انگلستان با اشغال نظامی جزیره خارک و تهدید به جنگ تمام عیار، او را مجبور کرد به تهران عقب‌نشینی کند.<ref dir=ltr>{{پک|Amanat|2003|ک=HERAT vi. THE HERAT QUESTION|زبان=en}}</ref> محمدشاه در ۱۸۴۸ م. (۱۲۶۴ ه‍.ق) به دلیل بیماری درگذشت و پسرش [[ناصرالدین‌شاه|ناصرالدین‌میرزا]] پادشاه شد. این آغازی بر یک دوره سلطنت طولانی به مدت ۵۰ سال بود که در نهایت با ترور او توسط [[میرزا رضا کرمانی]] به اتمام رسید. ناصرالدین‌شاه نیز مانند پدرش سعی کرد هرات را به سلطه ایران بازگرداند که این مرتبه انگلیس مستقیماً به ایران اعلان جنگ داد که سبب چشم‌پوشی دائمی شاه از آن شهر گردید.<ref dir=ltr>{{پک|Amanat|2003|ک=HERAT vi. THE HERAT QUESTION|زبان=en}}</ref> عهد ناصری ضمناً شاهد تغییرات اجتماعی در ایران بنا به دلایلی چون گسترش رابطه با اروپاییان بود. پس از ناصرالدین‌شاه، پادشاهی به [[مظفرالدین‌شاه]] که ۴۰ سال ولیعهد بود، سپرده شد. مهم‌ترین اتفاق در دوره مظفری امضای [[فرمان مشروطیت]] و تدوین [[قانون اساسی مشروطه|قانون اساسی]] بود.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> شاه ۱۰ روز پس از امضای قانون اساسی درگذشت و پسرش، تحت عنوان [[محمدعلی‌شاه]]، به سلطنت رسید. او [[استبداد صغیر|سعی کرد]] پادشاهی مطلقه را مجدداً در ایران برپا کند که با [[فتح تهران]] توسط مشروطه‌خواهان ناکام ماند و مجبور به استعفا شد. پس از او پسرش احمد میرزا پادشاه شد.<ref dir=ltr>{{پک|Sheikh-ol-Islami|1984|ک=AḤMAD SHAH QĀJĀR|زبان=en}}</ref> در دوره [[احمدشاه]] [[جنگ جهانی اول]] روی داد که از نتایجش اشغال کشور بی‌طرف ایران و یک قحطی بزرگ در پیامد آن بود.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> سرانجام با افزایش قدرت [[رضاشاه|رضاخان]]، مجلس شورای ملی در نهم آبان ۱۳۰۴ ه‍.ش رای به خلع احمدشاه و سلسله قاجار داد.<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Sheikh-ol-Islami|1984|ک=AḤMAD SHAH QĀJĀR|زبان=en}}</ref>


== فهرست ==
== فهرست ==
خط ۱۸: خط ۱۸:
|[[پرونده:MohammadKhanQajari.jpg|160px]]
|[[پرونده:MohammadKhanQajari.jpg|160px]]
|{{وسط‌چین}} '''[[آغامحمدخان قاجار|آقامحمدشاه]]''' {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}} '''[[آغامحمدخان قاجار|آقامحمدشاه]]''' {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}} ۲۷ خرداد ۱۱۲۱ در [[استرآباد]]<hr>[[محمدحسن‌خان قاجار|محمدحسن‌خان]]{{سخ}}و [[جیران خانم]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}} ۲۷ خرداد ۱۱۲۱ در استرآباد<hr>[[محمدحسن‌خان قاجار|محمدحسن‌خان]]{{سخ}}و [[جیران خانم]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱۴ سال مدعی پادشاهی و ۱ سال سلطنت رسمی <hr>
|{{وسط‌چین}}۱۴ سال مدعی پادشاهی و ۱ سال سلطنت رسمی <hr>
۱۱۹۳ – رمضان ۱۲۱۰ ه‍. ق{{سخ}}(۱ فروردین ۱۱۶۱ – ۱ فروردین ۱۱۷۵) (مدعی){{پایان وسط‌چین}}{{وسط‌چین}}رمضان ۱۲۱۰ – ۲۱ ذی‌الحجه ۱۲۱۱ ه‍. ق{{سخ}}(۱ فروردین ۱۱۷۵ – ۲۸ خرداد ۱۱۷۶) (رسمی){{efn| ۲۱ مارس ۱۷۸۲ – ۲۰ مارس ۱۷۹۶ (مدعی){{سخ}}۲۰ مارس ۱۷۹۶ – ۱۷ ژوئن ۱۷۹۷ (رسمی)}}{{پایان وسط‌چین}}
۱۱۹۳ – رمضان ۱۲۱۰ ه‍. ق{{سخ}}(۱ فروردین ۱۱۶۱ – ۱ فروردین ۱۱۷۵) (مدعی){{پایان وسط‌چین}}{{وسط‌چین}}رمضان ۱۲۱۰ – ۲۱ ذی‌الحجه ۱۲۱۱ ه‍. ق{{سخ}}(۱ فروردین ۱۱۷۵ – ۲۸ خرداد ۱۱۷۶) (رسمی){{efn| ۲۱ مارس ۱۷۸۲ – ۲۰ مارس ۱۷۹۶ (مدعی){{سخ}}۲۰ مارس ۱۷۹۶ – ۱۷ ژوئن ۱۷۹۷ (رسمی)}}{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[حاج ابراهیم کلانتر|حاج ابراهیم اعتمادالدوله]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[حاج ابراهیم کلانتر|حاج ابراهیم اعتمادالدوله]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۲۸ خرداد ۱۱۷۶ در [[شوشی]]<hr>توسط خدمتکارانش کشته شد.{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۲۸ خرداد ۱۱۷۶ در شوشی<hr>توسط خدمتکارانش کشته شد.{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[حرم علی بن ابی‌طالب]]، [[نجف]] {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[حرم علی بن ابی‌طالب]]، [[نجف]] {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[آغامحمدخان قاجار#میراث|یکپارچگی ملی ایران]]
|{{وسط‌چین}}یکپارچگی ملی ایران
|{{وسط‌چین}}<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref>{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref>{{پایان وسط‌چین}}
|-
|-
|[[پرونده:An_Early_Painting_of_Fath_Ali_Shah.jpg|160px]]
|[[پرونده:An_Early_Painting_of_Fath_Ali_Shah.jpg|160px]]
|{{وسط‌چین}} '''[[فتحعلی‌شاه]]''' {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}} '''[[فتحعلی‌شاه]]''' {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۴ بهمن ۱۱۵۰ در [[دامغان]]<hr>[[حسینقلی‌خان جهانسوز]]{{سخ}}و [[آسیه خانم (قاجار)|آسیه خانم]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۴ بهمن ۱۱۵۰ در دامغان<hr>[[حسینقلی‌خان جهانسوز]]{{سخ}}و [[آسیه خانم (قاجار)|آسیه خانم]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۳۷ سال<hr>۲۱ ذی‌الحجه ۱۲۱۱ – ۱۹ جمادی‌الثانی ۱۲۵۰ ه‍. ق{{سخ}}(۲۸ خرداد ماه ۱۱۷۶ – ۱ آبان ۱۲۱۳){{efn| ۱۷ ژوئن ۱۷۹۷ – ۲۳ اکتبر ۱۸۳۴}}{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۳۷ سال<hr>۲۱ ذی‌الحجه ۱۲۱۱ – ۱۹ جمادی‌الثانی ۱۲۵۰ ه‍. ق{{سخ}}(۲۸ خرداد ماه ۱۱۷۶ – ۱ آبان ۱۲۱۳){{efn| ۱۷ ژوئن ۱۷۹۷ – ۲۳ اکتبر ۱۸۳۴}}{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}حاج ابراهیم اعتمادالدوله{{سخ}}[[میرزا شفیع مازندرانی]]{{سخ}}[[محمدحسین‌خان صدر اصفهانی]]{{سخ}}[[عبدالله خان امین‌الدوله]]{{سخ}}[[الله‌یار خان آصف‌الدوله]]{{سخ}}عبدالله خان امین‌الدوله{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}حاج ابراهیم اعتمادالدوله{{سخ}}[[میرزا شفیع مازندرانی]]{{سخ}}[[محمدحسین‌خان صدر اصفهانی]]{{سخ}}[[عبدالله خان امین‌الدوله]]{{سخ}}[[الله‌یار خان آصف‌الدوله]]{{سخ}}عبدالله خان امین‌الدوله{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱ آبان ۱۲۱۳ در [[اصفهان]]<hr>مرگ طبیعی{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱ آبان ۱۲۱۳ در اصفهان<hr>مرگ طبیعی{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[حرم فاطمه معصومه]]، [[قم]] {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[حرم فاطمه معصومه]]، [[قم]] {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار|جنگ‌های ایران و روس]]،{{سخ}}برقراری رابطه با کشورهای اروپایی{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار|جنگ‌های ایران و روس]]،{{سخ}}برقراری رابطه با کشورهای اروپایی{{پایان وسط‌چین}}
خط ۳۹: خط ۳۹:
|[[پرونده:Mohammadshah (01).jpg|160px]]
|[[پرونده:Mohammadshah (01).jpg|160px]]
|{{وسط‌چین}} '''[[محمدشاه]]''' {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}} '''[[محمدشاه]]''' {{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱۴ دی ۱۱۸۶ در [[تبریز]]<hr>[[عباس میرزا]]{{سخ}}و [[گلین خانم (همسر عباس میرزا)|گلین خانم]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱۴ دی ۱۱۸۶ در تبریز<hr>[[عباس میرزا]]{{سخ}}و [[گلین خانم (همسر عباس میرزا)|گلین خانم]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱۴ سال<hr>۱۹ جمادی‌الثانی ۱۲۵۰ – ۶ شوال ۱۲۶۴ ه‍. ق{{سخ}}(۱ آبان ۱۲۱۳ – ۲۲ شهریور ۱۲۲۷){{efn| ۲۳ اکتبر ۱۸۳۴ – ۵ سپتامبر ۱۸۴۸}}{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱۴ سال<hr>۱۹ جمادی‌الثانی ۱۲۵۰ – ۶ شوال ۱۲۶۴ ه‍. ق{{سخ}}(۱ آبان ۱۲۱۳ – ۲۲ شهریور ۱۲۲۷){{efn| ۲۳ اکتبر ۱۸۳۴ – ۵ سپتامبر ۱۸۴۸}}{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[قائم‌مقام فراهانی]]{{سخ}}[[حاجی میرزا آقاسی]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[قائم‌مقام فراهانی]]{{سخ}}[[حاجی میرزا آقاسی]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۲۲ شهریور ۱۲۲۷ در [[تجریش]]<hr>[[نقرس]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۲۲ شهریور ۱۲۲۷ در تجریش<hr>نقرس{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}حرم فاطمه معصومه، قم{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}حرم فاطمه معصومه، قم{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[جنگ اول هرات]]،{{سخ}}[[محمدشاه#شورش در اصفهان|شورش روحانیون شیعه در اصفهان]]،{{سخ}}[[محمدشاه#عهدنامه_ارزروم|عهدنامه ارزروم دوم]]
|{{وسط‌چین}}[[جنگ اول هرات]]،{{سخ}}[[محمدشاه#شورش در اصفهان|شورش روحانیون شیعه در اصفهان]]،{{سخ}}[[محمدشاه#عهدنامه_ارزروم|عهدنامه ارزروم دوم]]
خط ۷۲: خط ۷۲:
|{{وسط‌چین}}۲ سال و ۷ ماه<hr> ۲۴ ذی‌القعده ۱۳۲۴ – ۲۷ جمادی‌الثانی ۱۳۲۷{{سخ}}(۱۲ دی ۱۲۸۵ – ۲۵ تیر ۱۲۸۸){{efn| ۳ ژانویه ۱۹۰۷ – ۱۶ ژوئیه ۱۹۰۹}}{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۲ سال و ۷ ماه<hr> ۲۴ ذی‌القعده ۱۳۲۴ – ۲۷ جمادی‌الثانی ۱۳۲۷{{سخ}}(۱۲ دی ۱۲۸۵ – ۲۵ تیر ۱۲۸۸){{efn| ۳ ژانویه ۱۹۰۷ – ۱۶ ژوئیه ۱۹۰۹}}{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[نصرالله مشیرالدوله]]{{سخ}}[[سلطانعلی وزیر افخم|افخم]]{{سخ}}[[علی‌اصغر اتابک|امین السلطان]]{{سخ}}[[احمد مشیرالسلطنه]]{{سخ}}[[ابوالقاسم ناصرالملک|ناصرالملک]]{{سخ}}[[حسینقلی نظام‌السلطنه|نظام‌السلطنه]]{{سخ}}[[احمد مشیرالسلطنه]]{{سخ}}[[کامران میرزا]]{{سخ}}[[جواد سعدالدوله|سعدالدوله]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[نصرالله مشیرالدوله]]{{سخ}}[[سلطانعلی وزیر افخم|افخم]]{{سخ}}[[علی‌اصغر اتابک|امین السلطان]]{{سخ}}[[احمد مشیرالسلطنه]]{{سخ}}[[ابوالقاسم ناصرالملک|ناصرالملک]]{{سخ}}[[حسینقلی نظام‌السلطنه|نظام‌السلطنه]]{{سخ}}[[احمد مشیرالسلطنه]]{{سخ}}[[کامران میرزا]]{{سخ}}[[جواد سعدالدوله|سعدالدوله]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱۶ فروردین ۱۳۰۴ در [[سانرمو]]، [[ایتالیا]]<hr>مرگ طبیعی{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}۱۶ فروردین ۱۳۰۴ در سانرمو، ایتالیا<hr>مرگ طبیعی{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}حرم حسین بن علی، کربلا{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}حرم حسین بن علی، کربلا{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[استبداد صغیر]]{{پایان وسط‌چین}}
|{{وسط‌چین}}[[استبداد صغیر]]{{پایان وسط‌چین}}
خط ۱۱۷: خط ۱۱۷:
== سالشمار ==
== سالشمار ==
{{دوره حکومت پادشاهان قاجار}}
{{دوره حکومت پادشاهان قاجار}}
== جستارهای وابسته ==
* [[فهرست مادران شاهان قاجار]]
* [[فهرست وزیران اعظم ایران#قاجاریان (۱۲۱۰–۱۳۴۴ ه‍.ق)|فهرست صدراعظم‌های ایران در دوره قاجار]]


== پانویس ==
== پانویس ==
خط ۱۲۶: خط ۱۲۲:
{{یادداشت|3}}
{{یادداشت|3}}


=== <!--ابر-->ارجاع‌ها<!--/ابر--> ===
=== ارجاعات ===
{{پانویس|3|چپ‌چین=بله}}
{{پانویس|3|چپ‌چین=بله}}


== منابع ==
=== منابع ===
{{چپ‌چین}}
{{چپ‌چین}}
* {{cite book|ref= CITEREFBosworth1996 | last= Bosworth | first =Clifford Edmund | title = The new Islamic dynasties A chronological and genealogical manual | publisher =Edinburgh University Press
* {{cite book|ref= CITEREFBosworth1996 | last= Bosworth | first =Clifford Edmund | title = The new Islamic dynasties A chronological and genealogical manual | publisher =Edinburgh University Press

نسخهٔ ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۰۱

اعلی‌حضرت شاهنشاه
ممالک محروسه ایران
نشان شاهنشاهی دودمان قاجار
احمدشاه، آخرین شاه قاجاری ایران
جزئیات
نخستین پادشاهآقامحمدشاه
واپسین پادشاهاحمدشاه
آغاز پادشاهی۱۷۹۶ م. (۱۱۷۵ ه‍.ش)
پایان پادشاهی۱۹۲۵ م. (۱۳۰۴ ه‍.ش)
سکونتگاه رسمیتهران
گمارندهجانشینی ارثی

این فهرست حاوی شاهان ایران از سلسله قاجار است. در مجموع هفت شاه از این سلسله به مدت ۱۲۹ سال بر ممالک محروسه ایران سلطنت کردند. نخستین شاه قاجاری ایران آغامحمدخان بود که به سال ۱۷۹۶ م. (نوروز ۱۱۷۵ ه‍.ش) تاج بر سر گذاشت. او که فرزندی نداشت، حکومت را به برادرزاده‌اش که با نام فتحعلی‌شاه سلطنت کرد، سپرد. پس از فتحعلی‌شاه، ۵ پادشاه دیگر از این سلسله بر ایران حکومت کردند تا اینکه مجلس شورای ملی ایران در ۱۹۲۵ م. (۱۳۰۴ ه‍.ش) رای به عزل احمدشاه داد.[۱]

قاجارها ریشه در ایل قوانلو قاجار داشتند. این ایل یکی از هفت قبیله ترکمانی بود که طوایف قزلباش را شکل می‌دادند[۲] و در به سلطنت رساندن شاه اسماعیل یکم اثرگذار بودند. بعدها با سقوط اصفهان نقش قاجارها در مناسبات سیاسی ایران افزایش پیدا کرد[۳] و محمدحسن‌خان قاجار در آشوب‌های پس از قتل نادرشاه بر بخش‌های بزرگی از کشور چیره شد اما کریم‌خان زند او را شکست داد و فرزندش آغامحمدخان را به اسارت برد. بعد از مرگ کریم‌خان، آغامحمدخان از شیراز گریخت و خود را به ولایت اجدادی‌اش مازندران رساند. او میان قبایل قاجار اتحادی ایجاد کرد و در مجموعه‌ای از جنگ‌های طولانی، بر تمام ایران چیره شد و یکپارچگی ملی آن کشور را احیا کرد.[۴] او توسط عادل‌شاه اخته شده بود[۵] و فرزندی نداشت؛ نتیجتاً برادرزاده خود فتحعلی را به ولایتعهدی انتخاب کرد که پس قتل آغامحمدخان در ۱۷۹۷ م. (۱۲۱۱ ه‍.ق) به سلطنت رسید. دوره فتحعلی‌شاه شاهد تحکیم پایه‌های دولت نوین ایران، گسترش مناسبات اداری با اروپایی‌ها و دو جنگ با روسیه بود؛ جنگ با روس‌ها منجر به عهدنامه‌های گلستان و ترکمنچای و از دست رفتن بخش‌های عظیمی از سرزمین‌های شمال‌غربی ایران شد.[۶] فتحعلی‌شاه ۳۷ سال حکومت کرد و از آنجا که ولیعهد و پسرش عباس میرزا پیش از او درگذشته بود، نوه خود محمد میرزا را جانشین خود کرد.[۷] محمدشاه یک درویش بود و به همراه صدراعظمش حاجی میرزا آقاسی سرسختانه با روحانیون شیعه درگیر شد. او همچنین تلاش کرد حاکمیت ایران بر هرات را از نو برقرار کند، اما انگلستان با اشغال نظامی جزیره خارک و تهدید به جنگ تمام عیار، او را مجبور کرد به تهران عقب‌نشینی کند.[۸] محمدشاه در ۱۸۴۸ م. (۱۲۶۴ ه‍.ق) به دلیل بیماری درگذشت و پسرش ناصرالدین‌میرزا پادشاه شد. این آغازی بر یک دوره سلطنت طولانی به مدت ۵۰ سال بود که در نهایت با ترور او توسط میرزا رضا کرمانی به اتمام رسید. ناصرالدین‌شاه نیز مانند پدرش سعی کرد هرات را به سلطه ایران بازگرداند که این مرتبه انگلیس مستقیماً به ایران اعلان جنگ داد که سبب چشم‌پوشی دائمی شاه از آن شهر گردید.[۹] عهد ناصری ضمناً شاهد تغییرات اجتماعی در ایران بنا به دلایلی چون گسترش رابطه با اروپاییان بود. پس از ناصرالدین‌شاه، پادشاهی به مظفرالدین‌شاه که ۴۰ سال ولیعهد بود، سپرده شد. مهم‌ترین اتفاق در دوره مظفری امضای فرمان مشروطیت و تدوین قانون اساسی بود.[۱۰] شاه ۱۰ روز پس از امضای قانون اساسی درگذشت و پسرش، تحت عنوان محمدعلی‌شاه، به سلطنت رسید. او سعی کرد پادشاهی مطلقه را مجدداً در ایران برپا کند که با فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان ناکام ماند و مجبور به استعفا شد. پس از او پسرش احمد میرزا پادشاه شد.[۱۱] در دوره احمدشاه جنگ جهانی اول روی داد که از نتایجش اشغال کشور بی‌طرف ایران و یک قحطی بزرگ در پیامد آن بود.[۱۲] سرانجام با افزایش قدرت رضاخان، مجلس شورای ملی در نهم آبان ۱۳۰۴ ه‍.ش رای به خلع احمدشاه و سلسله قاجار داد.[۱۳][۱۴]

فهرست

تصویر نام تولد
والدین 		حکومت صدراعظم‌ها تاریخ مرگ
علت مرگ 		مدفن اتفاقات مهم منا.
۲۷ خرداد ۱۱۲۱ در استرآباد
محمدحسن‌خان
و جیران خانم
۱۴ سال مدعی پادشاهی و ۱ سال سلطنت رسمی
۱۱۹۳ – رمضان ۱۲۱۰ ه‍. ق
(۱ فروردین ۱۱۶۱ – ۱ فروردین ۱۱۷۵) (مدعی)
رمضان ۱۲۱۰ – ۲۱ ذی‌الحجه ۱۲۱۱ ه‍. ق
(۱ فروردین ۱۱۷۵ – ۲۸ خرداد ۱۱۷۶) (رسمی)[الف]
۲۸ خرداد ۱۱۷۶ در شوشی
توسط خدمتکارانش کشته شد.
یکپارچگی ملی ایران
۴ بهمن ۱۱۵۰ در دامغان
حسینقلی‌خان جهانسوز
و آسیه خانم
۳۷ سال
۲۱ ذی‌الحجه ۱۲۱۱ – ۱۹ جمادی‌الثانی ۱۲۵۰ ه‍. ق
(۲۸ خرداد ماه ۱۱۷۶ – ۱ آبان ۱۲۱۳)[ب]
۱ آبان ۱۲۱۳ در اصفهان
مرگ طبیعی
جنگ‌های ایران و روس،
برقراری رابطه با کشورهای اروپایی
۱۴ دی ۱۱۸۶ در تبریز
عباس میرزا
و گلین خانم
۱۴ سال
۱۹ جمادی‌الثانی ۱۲۵۰ – ۶ شوال ۱۲۶۴ ه‍. ق
(۱ آبان ۱۲۱۳ – ۲۲ شهریور ۱۲۲۷)[پ]
۲۲ شهریور ۱۲۲۷ در تجریش
نقرس
حرم فاطمه معصومه، قم
۲۵ تیر ۱۲۱۰ در تبریز
محمدشاه
و ملک‌جهان خانم
۴۸ سال
۶ شوال ۱۲۶۴ – ۱۷ ذی‌القعده ۱۳۱۳ ه‍. ق
(۲۲ شهریور ۱۲۲۷ – ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵)[ت]
۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ در ری
به دست میرزا رضا کرمانی ترور شد.
۳ فروردین ۱۲۳۲ در تبریز
ناصرالدین‌شاه
و شکوه‌السلطنه
۱۰ سال
۱۷ ذی‌القعده ۱۳۱۳ – ۲۴ ذی‌القعده ۱۳۲۴
(۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ – ۱۲ دی ۱۲۸۵)[ث]
امین‌السلطان
امین‌الدوله
محسن مشیرالدوله
امین‌السلطان
عین‌الدوله
۱۲ دی ۱۲۸۵ در تهران
حمله قلبی
۱ تیر ۱۲۵۱ در تبریز
مظفرالدین‌شاه
و تاج‌الملوک
۲ سال و ۷ ماه
۲۴ ذی‌القعده ۱۳۲۴ – ۲۷ جمادی‌الثانی ۱۳۲۷
(۱۲ دی ۱۲۸۵ – ۲۵ تیر ۱۲۸۸)[ج]
۱۶ فروردین ۱۳۰۴ در سانرمو، ایتالیا
مرگ طبیعی
حرم حسین بن علی، کربلا
۱۲ بهمن ۱۲۷۵ در تبریز
محمدعلی‌شاه
و ملکه جهان
۱۶ سال
۲۷ جمادی‌الثانی ۱۳۲۷ – ۱۳ ربیع‌الثانی ۱۳۴۴ ه‍. ق
(۲۵ تیر ۱۲۸۸ – ۹ آبان ۱۳۰۴)[چ]
۸ اسفند ۱۳۰۸ در پاریس، فرانسه
ورم کلیه
حرم حسین بن علی، کربلا

شجره‌نامه

فتحعلی‌خان‏
رئیس ایل قاجار
محمدحسن‌خان‏
رقیب کریم‌خان زند
آقامحمدخان۱‏
نخستین پادشاه قاجار		حسینقلی‌خان ‏
جهانسوز		صادق‌خان
حسینقلی‌خانفتحعلی‌شاه۲‏
دومین پادشاه قاجار
محمدعلی میرزا‏
دولتشاه		عباس میرزا‏
ولیعهد و نایب‌السلطنه		محمدرضا میرزا‏
حاکم گیلان		حسین‌علی‌میرزا‏
فرمانفرما		حسنعلی میرزا‏
شجاع‌السلطنه		علی میرزا‏
ظل‌السلطان		سلطان محمدمیرزا‏
سیف‌الدوله
محمدحسین میرزا‏
حشمت‌الدوله		امام‌قلی عمادالدولهرضاقلی میرزا‏
نایب‌الایاله		امام‌قلی میرزانجفقلی میرزا‏
والی
محمدشاه۳‏
سومین پادشاه قاجار		بهمن میرزامراد میرزا‏
حسام‌السلطنه		حمزه میرزا‏
حشمت‌الدوله		اردشیر میرزافرهاد میرزا‏
معتمدالدوله		خانلر میرزا‏
احتشام‌الدوله
ناصرالدین‌شاه۴‏
چهارمین پادشاه قاجار		عباس میرزا ملک‌آراعبدالصمد میرزا‏
عزالدوله		محمدتقی میرزا‏
رکن‌الدوله
معین‌الدین میرزامحمدکاظم خانمسعود میرزا‏
ظل‌السلطان		مظفرالدین شاه۵‏
پنجمین پادشاه قاجار		کامران میرزا‏
نایب‌السلطنه		نصرت‌الدین میرزا‏
سالارالسلطنه		محمدرضا میرزا‏
رکن‌السلطنه		حسینعلی میرزا‏
یمین‌السلطنه		احمد میرزا‏
عضدالسلطنه
محمدعلی‌شاه۶‏
ششمین پادشاه قاجار		ملک منصور میرزا‏
شعاع‌السلطنه		ابوالفضل میرزا‏
عضدالسلطان
حسینعلی میرزا‏
اعتضادالسلطنه		احمدشاه۷‏
هفتمین و واپسین پادشاه قاجار		محمدحسن میرزا‏
ولیعهد احمدشاه
فریدون میرزا‏
تنها فرزند پسر احمدشاه

سالشمار

اعداد سال خورشیدی را نشان می‌دهند:

  (۱) آغامحمدخان ۱۱۷۳ تا ۱۱۷۶
  (۲) فتحعلی‌شاه ۱۱۷۶ تا ۱۲۱۳
  (۳) محمدشاه ۱۲۱۳ تا ۱۲۲۷
  (۴) ناصرالدین‌شاه ۱۲۲۷ تا ۱۲۷۵
  (۵) مظفرالدین‌شاه ۱۲۷۵ تا ۱۲۸۵
  (۶)محمدعلی‌شاه ۱۲۸۵ تا ۱۲۸۸
  (۷) احمدشاه ۱۲۸۸ تا ۱۳۰۴

پانویس

تاریخ میلادی

  1. ↑ ۲۱ مارس ۱۷۸۲ – ۲۰ مارس ۱۷۹۶ (مدعی)
    ۲۰ مارس ۱۷۹۶ – ۱۷ ژوئن ۱۷۹۷ (رسمی)
  2. ↑ ۱۷ ژوئن ۱۷۹۷ – ۲۳ اکتبر ۱۸۳۴
  3. ↑ ۲۳ اکتبر ۱۸۳۴ – ۵ سپتامبر ۱۸۴۸
  4. ↑ ۵ سپتامبر ۱۸۴۸ – ۱ مه ۱۸۹۶
  5. ↑ ۱ مه ۱۸۹۶ – ۳ ژانویه ۱۹۰۷
  6. ↑ ۳ ژانویه ۱۹۰۷ – ۱۶ ژوئیه ۱۹۰۹
  7. ↑ ۱۶ ژوئیه ۱۹۰۹ – ۱۵ دسامبر ۱۹۲۵

ارجاعات

  1. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  2. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  3. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  4. ↑ Perry, ĀḠĀ MOḤAMMAD KHAN QĀJĀR.
  5. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  6. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  7. ↑ Amanat, FATḤ-ʿALĪ SHAH QĀJĀR.
  8. ↑ Amanat, HERAT vi. THE HERAT QUESTION.
  9. ↑ Amanat, HERAT vi. THE HERAT QUESTION.
  10. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  11. ↑ Sheikh-ol-Islami, AḤMAD SHAH QĀJĀR.
  12. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  13. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  14. ↑ Sheikh-ol-Islami, AḤMAD SHAH QĀJĀR.
  15. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  16. ↑ Amanat, FATḤ-ʿALĪ SHAH QĀJĀR.
  17. ↑ Calmard, MOḤAMMAD SHAH QĀJĀR.
  18. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  19. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  20. ↑ Bosworth، The new Islamic dynasties.
  21. ↑ Sheikh-ol-Islami, AḤMAD SHAH QĀJĀR.

منابع

  • Bosworth, Clifford Edmund (1996). "Persia, The Qajars (152)". The new Islamic dynasties A chronological and genealogical manual. Edinburgh University Press.{{cite book}}: نگهداری CS1: پیش‌فرض تکرار ref (link)
  • Calmard، Jean (۲۰۰۴). MOḤAMMAD SHAH QĀJĀR. Encyclopædia Iranica.
  • Amanat، Abbas (۲۰۰۳). HERAT vi. THE HERAT QUESTION. Encyclopædia Iranica.
  • Calmard، Jean (۱۹۸۵). ANGLO-PERSIAN WAR (1856-57). Encyclopædia Iranica.
  • Amanat، Abbas (۱۹۹۹). FATḤ-ʿALĪ SHAH QĀJĀR. Encyclopædia Iranica.
  • Sheikh-ol-Islami، Javad (۱۹۸۴). AḤMAD SHAH QĀJĀR. Encyclopædia Iranica.
  • Hambly، Gavin R. G. (۱۹۹۱). «ĀGHĀ MUHAMMAD KHĀN AND THE ESTABLISHMENT OF THE QĀJĀR DYNASTY». The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. ص. ۱۰۴–۴۳.
  • Perry، John R. (۱۹۸۴). ĀḠĀ MOḤAMMAD KHAN QĀJĀR. Encyclopædia Iranica.
  • Hambly، Gavin R. G. (۱۹۹۱). «IRAN DURING THE REIGNS OF FATH 'Alī SHāH AND MUHAMMAD SHāH». The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. ص. ۱۷۴–۱۴۴.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=فهرست_شاهان_قاجار&oldid=26679»