معاویه (فرقه): تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
(+رده:فرقه‌های اسلامی منقرض شده; +رده:مذاهب زیرشاخه کیسانیه; +رده:مذاهب زیرشاخه شیعه; +رده:فرقه‌های معتقد به تناسخ; +رده:فرقه‌های معتقد به حلول using HotCat، اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام، اصلاح سجاوندی، اصلاح املا، ابرابزار، اصلاح نشانی وب)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات فرقه‌های اسلامی|زیرشاخه=کیسانیه|عنوان=معاویه|سال تاسیس=قرن دوم ه.ق|موسس=عبدالله بن معاویه|مهمترین عقائد=تناسخ و حلول روح|وضعیت=منقرض شده|منشعب شده از=کیسانیه|فرقه‌های زیرشاخه=اسحاقیه، حربیه، مغیریه، حارثیه و ریاحیه|دیگر نام‌ها=حارثیه، جناحیه و طیاریه|دین اصلی=اسلام}}
{{جعبه اطلاعات فرقه‌های اسلامی|زیرشاخه=کیسانیه|عنوان=معاویه|سال تاسیس=قرن دوم ه‍. ق|موسس=عبدالله بن معاویه|مهم‌ترین عقائد=تناسخ و حلول روح|وضعیت=منقرض شده|منشعب شده از=کیسانیه|فرقه‌های زیرشاخه=اسحاقیه، حربیه، مغیریه، حارثیه و ریاحیه|دیگر نام‌ها=حارثیه، جناحیه و طیاریه|دین اصلی=اسلام}}


'''معاویه'''، از فرقه‌های انشعابی از [[شیعه|شیعیان]] [[کیسانیه]] بودند که به امامت [[عبدالله بن معاویه بن عبدالله|عبدالله بن معاویه]] باور داشتند۔ از عقاید خاص این فرقه، باور به [[تناسخ]] و [[حلول روح]] است۔ باور به [[الوهیت]]، حلیت [[زنا]] و [[لواط]]، [[مهدویت]] معاویه از جمله عقاید این فرقه برشمرده شده‌است۔
'''معاویه'''، از فرقه‌های انشعابی از [[شیعه|شیعیان]] [[کیسانیه]] بودند که به امامت [[عبدالله بن معاویه بن عبدالله|عبدالله بن معاویه]] باور داشتند. از عقاید خاص این فرقه، باور به [[تناسخ]] و [[حلول روح]] است. باور به [[الوهیت]]، حلیت [[زنا]] و [[لواط]]، [[مهدویت]] معاویه از جمله عقاید این فرقه برشمرده شده است.


== مشخصات فرقه ==
== مشخصات فرقه ==
معاویه، از فرقه منتسب به کیسانیه هستند۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref> به عقیده [[حسن خمینی]]، [[حارثیه]] و [[جناحیه]] و [[طیاریه]] همان فرقه معاویه هستند۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=ریاحیه}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=طیاریه}}</ref> علت نام‌گذاری این فرقه به جناحیه و طیاریه، انتساب این فرقه به عبدالله بن معاویه، یکی از نوادگان [[جعفر بن ابی‌طالب]] است۔ جعفر بن ابی‌طالب به ذوالجناحین و جعفر طیار شهره بود و این نام‌ها اقتباسی از القاب اوست۔<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=طیاریه}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> برخی دیگر از منابع، دلیل مشهور شدن این طایفه به جناحیه را استناد آنان به آیه ۹۳ از [[سوره مائده]] می‌دانند که کلمه «جناح» در آن به کار رفته‌است۔<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> تنها [[محمد بن احمد خوارزمی]] در ''[[مفاتیح العلوم]]'' از وجود فرقه‌ای به نام طیاریه سخن به میان آورده‌است۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=طیاریه}}</ref> فرقه‌های [[حربیه]]، [[مغیریه]]، [[حارثیه]] و [[ریاحیه]]، از زیرشاخه‌های انشعابی این فرقه به‌شمار رفته‌اند۔<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref>
معاویه، از فرقه منتسب به کیسانیه هستند.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref> به عقیده [[حسن خمینی]]، [[حارثیه]] و [[جناحیه]] و [[طیاریه]] همان فرقه معاویه هستند.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=ریاحیه}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=طیاریه}}</ref> علت نام‌گذاری این فرقه به جناحیه و طیاریه، انتساب این فرقه به عبدالله بن معاویه، یکی از نوادگان [[جعفر بن ابی‌طالب]] است. جعفر بن ابی‌طالب به ذوالجناحین و جعفر طیار شهره بود و این نام‌ها اقتباسی از القاب اوست.<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=طیاریه}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> برخی دیگر از منابع، دلیل مشهور شدن این طایفه به جناحیه را استناد آنان به آیه ۹۳ از [[سوره مائده]] می‌دانند که کلمه «جناح» در آن به کار رفته است.<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> تنها [[محمد بن احمد خوارزمی]] در ''[[مفاتیح العلوم]]'' از وجود فرقه‌ای به نام طیاریه سخن به میان آورده است.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=طیاریه}}</ref> فرقه‌های [[حربیه]]، [[مغیریه]]، [[حارثیه]] و [[ریاحیه]]، از زیرشاخه‌های انشعابی این فرقه به‌شمار رفته‌اند.<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref><ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref>


=== رهبر فرقه ===
=== رهبر فرقه ===
رهبر فرقه، شخصی به نام عبدالله طالبی است۔ نام کامل او را عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب گزارش کرده‌اند۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref><ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> نسب او هاشمی بود از بزرگان [[بنی‌هاشم]] در قرن دوم به‌شمار رفته است۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=عبدالله بن معاویه}}</ref> او را از دلیران و شعرای عرب برشمرده‌اند۔ او از جنگجویان خونریز قلمداد شده‌است۔<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> عبدالله در اواخر حکومت [[امویان]]، دست به شورش زد و توانست در سال ۱۲۷ ه۔ق به کوفه وارد شود۔ گروهی از مردم [[کوفه]] با او بیعت کردند، اما سرآخر، [[عبدالله بن عمر بن عبدالعزیز]] — والی وقت کوفه — بر او که مدعی [[خلافت]] بود، شورید و وی مجبور شد به سمت [[مدائن]] در حرکت شود۔ عبدالله بن معاویه توانست با کمک [[منصور عباسی]] که بعدها [[فهرست خلفای عباسی|خلیفه عباسی]] شد، مدائن را تسخیر کند۔ او به نام خود سکه زد و شهرهای اصفهان، قم، نهاوند،<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=اسحاقیه}}</ref> حلوان، ری و ولایت جبال نیز به تصرف خود درآورد۔<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> در نهایت [[هبیره]]، امیر کوفه به مصاف او رفت۔ عبدالله در نبرد با هبیره شکست خورد و به شیراز گریخت و از آنجا نیز عازم هرات شد۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=اسحاقیه}}</ref> در پایان او در سال ۱۳۱ ه۔ق در زندان [[ابومسلم خراسانی]] کشته شد۔<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> سال مرگ او ۱۲۹ ه۔ق نیز گزارش شده‌است۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=اسحاقیه}}</ref>
رهبر فرقه، شخصی به نام عبدالله طالبی است. نام کامل او را عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref><ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> نسب او هاشمی بود از بزرگان [[بنی‌هاشم]] در قرن دوم به‌شمار رفته است.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=عبدالله بن معاویه}}</ref> او را از دلیران و شعرای عرب برشمرده‌اند. او از جنگجویان خونریز قلمداد شده است.<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> عبدالله در اواخر حکومت [[امویان]]، دست به شورش زد و توانست در سال ۱۲۷ ه‍.ق به کوفه وارد شود. گروهی از مردم [[کوفه]] با او بیعت کردند، اما سرآخر، [[عبدالله بن عمر بن عبدالعزیز]] — والی وقت کوفه — بر او که مدعی [[خلافت]] بود، شورید و وی مجبور شد به سمت [[مدائن]] در حرکت شود. عبدالله بن معاویه توانست با کمک [[منصور عباسی]] که بعدها [[فهرست خلفای عباسی|خلیفه عباسی]] شد، مدائن را تسخیر کند. او به نام خود سکه زد و شهرهای اصفهان، قم، نهاوند،<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=اسحاقیه}}</ref> حلوان، ری و ولایت جبال نیز به تصرف خود درآورد.<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> در نهایت [[هبیره]]، امیر کوفه به مصاف او رفت. عبدالله در نبرد با هبیره شکست خورد و به شیراز گریخت و از آنجا نیز عازم هرات شد.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=اسحاقیه}}</ref> در پایان او در سال ۱۳۱ ه‍.ق در زندان [[ابومسلم خراسانی]] کشته شد.<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> سال مرگ او ۱۲۹ ه‍.ق نیز گزارش شده است.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=اسحاقیه}}</ref>


=== عقاید ===
=== عقاید ===
اعتقاد به [[تناسخ]] ارواح، از جمله عقاید این فرقه عنوان شده‌است۔ این فرقه بر این عقیده‌اند که روح خداوند در جسم [[آدم]] حلول کرده‌است و پس از آن، به پیامبران بعدی منتقل شده‌است تا آنکه به جسم [[محمد]] درآمده‌است۔ پس از آن، روح به جسم [[علی بن ابی‌طالب]] و [[محمد حنفیه]] حلول کرده است۔ سرآخر روح به جسم عبدالله بن معاویه، رهبر فرقه درآمد۔ اینکه دنیا هیچگاه به پایان نرسد و حلیت زنا و لواط، از عقاید این فرقه است۔<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> اینکه «انبیاء دارای مقام الوهیت هستند، به رهبر این فرقه نسبت داده شده‌است۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref>
اعتقاد به [[تناسخ]] ارواح، از جمله عقاید این فرقه عنوان شده است. این فرقه بر این عقیده‌اند که روح خداوند در جسم [[آدم]] حلول کرده است و پس از آن، به پیامبران بعدی منتقل شده است تا آنکه به جسم [[محمد]] درآمده است. پس از آن، روح به جسم [[علی بن ابی‌طالب]] و [[محمد حنفیه]] حلول کرده است. سرآخر روح به جسم عبدالله بن معاویه، رهبر فرقه درآمد. اینکه دنیا هیچگاه به پایان نرسد و حلیت زنا و لواط، از عقاید این فرقه است.<ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> اینکه «انبیاء دارای مقام الوهیت هستند، به رهبر این فرقه نسبت داده شده است.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=معاویه}}</ref>


== انشعاب‌ها ==
== انشعاب‌ها ==
پس از درگذشت [[ابوهاشم بن محمد بن حنفیه]]، میان [[حارثیه]] و [[روندیه]]، بر سر جانشینی ابوهاشم، اختلاف پیش‌آمد۔ روندیه امامت را متعلق به [[محمد بن علی بن عبدالله قرشی|محمد بن علی]] می‌دانستند و حارثیه، امامت را از آن عبدالله بن معاویه۔ سرانجام هر دو طرف پذیرفتند تا به حکمیت شخصی به نام ابوریحان (یا [[ابوریاح]])<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> — از علمای بزرگ کیسانیه — پایبند باشند۔ ابوریاح رای به امامت محمد بن علی داد و همین امر سبب شد تا گروه بسیاری از حارثیه، به روندیه گرایش پیدا کنند که بعدها به ریاحیه شناخته شدند۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=ریاحیه}}</ref> همچنین گروهی از پیروان کیسانیه، پس از درگذشت ابوهاشم، با توجه به ادعای [[عبدالله بن عمرو بن حرب]]، به امامت او باور پیدا کردند؛ که در نهایت به [[حربیه]] شهرت یافتند۔ کمی بعد، پیروان حربیه، به کذب ادعای عبدالله بن عمرو بن حرب مبنی بر وصیت ابوهاشم به امامت او، علم پیدا کرده و در نتیجه به [[حارثیه]] (همان معاویه) پیوستند۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=حربیه}}</ref> منابع فرقه‌شناسی گزارش می‌کنند که گروهی از [[مغیریه]]، از رهبر خود، [[مغیرة بن سعید]] اعلام برائت کردند و از این رو به دنبال امامی برای خود بودند که پس از آشنایی با عبدالله بن معاویه، به فرقه او یعنی حارثیه گرویدند۔ این گروه به جناحیه شناخته می‌شوند۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=جناحیه}}</ref>
پس از درگذشت [[ابوهاشم بن محمد بن حنفیه]]، میان [[حارثیه]] و [[روندیه]]، بر سر جانشینی ابوهاشم، اختلاف پیش‌آمد. روندیه امامت را متعلق به [[محمد بن علی بن عبدالله قرشی|محمد بن علی]] می‌دانستند و حارثیه، امامت را از آن عبدالله بن معاویه. سرانجام هر دو طرف پذیرفتند تا به حکمیت شخصی به نام ابوریحان (یا [[ابوریاح]])<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> — از علمای بزرگ کیسانیه — پایبند باشند. ابوریاح رای به امامت محمد بن علی داد و همین امر سبب شد تا گروه بسیاری از حارثیه، به روندیه گرایش پیدا کنند که بعدها به ریاحیه شناخته شدند.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=ریاحیه}}</ref> همچنین گروهی از پیروان کیسانیه، پس از درگذشت ابوهاشم، با توجه به ادعای [[عبدالله بن عمرو بن حرب]]، به امامت او باور پیدا کردند؛ که در نهایت به [[حربیه]] شهرت یافتند. کمی بعد، پیروان حربیه، به کذب ادعای عبدالله بن عمرو بن حرب مبنی بر وصیت ابوهاشم به امامت او، علم پیدا کرده و در نتیجه به [[حارثیه]] (همان معاویه) پیوستند.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=حربیه}}</ref> منابع فرقه‌شناسی گزارش می‌کنند که گروهی از [[مغیریه]]، از رهبر خود، [[مغیرة بن سعید]] اعلام برائت کردند و از این رو به دنبال امامی برای خود بودند که پس از آشنایی با عبدالله بن معاویه، به فرقه او یعنی حارثیه گرویدند. این گروه به جناحیه شناخته می‌شوند.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=جناحیه}}</ref>


پس از مرگ رهبر فرقه، پیروان او دچار اختلاف در جانشین شدند۔ گروهی به مهدویت او قائل شدند و معتقد بودند که در کوهی از کوه‌های اصفهان پنهان خواهد بود و بعد از خروجش، مردم را به مردی از بنی‌هاشم خواهد خواند و تا آن روز، زنده خواهد بود۔ این طایفه، معاویه را همان [[مهدی موعود]] می‌دانند۔ طایفه دیگر، کسانی بودند که به جانشینی ابن حرب معتقد شدند۔<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref><ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> پس از مرگ عبدالله، گروهی دیگر به امامت [[عبدالله بن حارث]] باور پیدا کردند که به حارثیه مشهور شدند۔ آنطور که از گزارش [[ابن حجر عسقلانی]] در خصوص حارثیه برداشت می‌شود، پس از چندی، پیروان این فرقه مجدد به فرقه معاویه عدول کردند۔ رهبر این فرقه سخنانی را به [[جابر بن عبدالله انصاری]] و [[جابر بن یزید جعفی]] نسبت می‌داد۔ او ادعای بزرگی را برای عبدالله بن معاویه مدعی می‌شد۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=حارثیه}}</ref><ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> فرقه دیگری که پس از درگذشت عبدالله بن معاویه شکل گرفت، فرقه اسحاقیه بود۔ پیروان این فرقه جانشین عبدالله را شخصی به نام [[اسحاق بن زید بن حارث]] — یکی از اصحاب عبدالله — می‌دانند۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=اسحاقیه}}</ref> برخی این فرقه را منشعب شده از طایفه جناحیه می‌دانند۔<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> با این وجود، بنابر گزارش ''[[دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]''، اسحاقیه، همان حارثیه و اسحاق بن زید بن حارث را همان عبدالله بن عمرو بن حارث است که به اشتباه چنین گزارش شده‌است۔ جمعی از پیروان عبدالله بن معاویه، پس از مرگ او و عدم وصیتش به امامت شخصی دیگر، در میان فرقه‌های دیگر مردد و سرگردان ماندند۔<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref>
پس از مرگ رهبر فرقه، پیروان او دچار اختلاف در جانشین شدند. گروهی به مهدویت او قائل شدند و معتقد بودند که در کوهی از کوه‌های اصفهان پنهان خواهد بود و بعد از خروجش، مردم را به مردی از بنی‌هاشم خواهد خواند و تا آن روز، زنده خواهد بود. این طایفه، معاویه را همان [[مهدی موعود]] می‌دانند. طایفه دیگر، کسانی بودند که به جانشینی ابن حرب معتقد شدند.<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref><ref>{{پک|1=مشکور|2=۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۴}}</ref> پس از مرگ عبدالله، گروهی دیگر به امامت [[عبدالله بن حارث]] باور پیدا کردند که به حارثیه مشهور شدند. آنطور که از گزارش [[ابن حجر عسقلانی]] در خصوص حارثیه برداشت می‌شود، پس از چندی، پیروان این فرقه مجدد به فرقه معاویه عدول کردند. رهبر این فرقه سخنانی را به [[جابر بن عبدالله انصاری]] و [[جابر بن یزید جعفی]] نسبت می‌داد. او ادعای بزرگی را برای عبدالله بن معاویه مدعی می‌شد.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=حارثیه}}</ref><ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> فرقه دیگری که پس از درگذشت عبدالله بن معاویه شکل گرفت، فرقه اسحاقیه بود. پیروان این فرقه جانشین عبدالله را شخصی به نام [[اسحاق بن زید بن حارث]] — یکی از اصحاب عبدالله — می‌دانند.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=اسحاقیه}}</ref> برخی این فرقه را منشعب شده از طایفه جناحیه می‌دانند.<ref>{{پک|1=خمینی|2=۱۳۹۶|ک=فرهنگ جامع فرق اسلامی|ف=جناحیه}}</ref> با این وجود، بنابر گزارش ''[[دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]''، اسحاقیه، همان حارثیه و اسحاق بن زید بن حارث را همان عبدالله بن عمرو بن حارث است که به اشتباه چنین گزارش شده است. جمعی از پیروان عبدالله بن معاویه، پس از مرگ او و عدم وصیتش به امامت شخصی دیگر، در میان فرقه‌های دیگر مردد و سرگردان ماندند.<ref>{{پک|1=حبیبی مظاهری|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=جناحیه}}</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
=== ارجاعات ===
=== ارجاعات ===
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}


=== منابع ===
=== منابع ===
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=حبیبی مظاهری|نام=مسعود|پیوند نویسنده=|مقاله=جناحیه|دانشنامه=[[دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۶۷|ناشر=[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|پیوند مدخل=http://lib.eshia.ir/12293/11/48|کوشش=موسوی بجنوری، محمدکاظم|شابک=‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷|شابک نادرست=بله}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=حبیبی مظاهری|نام=مسعود|پیوند نویسنده=|مقاله=جناحیه|دانشنامه=[[دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۶۷|ناشر=[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|پیوند مدخل=http://lib.eshia.ir/12293/11/48|کوشش=موسوی بجنوری، محمدکاظم|شابک=‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷|شابک نادرست=بله}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=خمینی|نام=حسن|مقاله=معاویه|دانشنامه=فرهنگ جامع فرق اسلامی|عنوان جلد=فرهنگ جامع فرق اسلامی|سال=۱۳۹۶|ناشر=اطلاعات|مکان=تهران|شابک=978-964-423-923-6}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=خمینی|نام=حسن|مقاله=معاویه|دانشنامه=فرهنگ جامع فرق اسلامی|عنوان جلد=فرهنگ جامع فرق اسلامی|سال=۱۳۹۶|ناشر=اطلاعات|مکان=تهران|شابک=978-964-423-923-6}}
خط ۳۱: خط ۲۹:
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=خمینی|نام=حسن|مقاله=طیاریه|دانشنامه=فرهنگ جامع فرق اسلامی|عنوان جلد=فرهنگ جامع فرق اسلامی|سال=۱۳۹۶|ناشر=اطلاعات|مکان=تهران|شابک=978-964-423-923-6}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=خمینی|نام=حسن|مقاله=طیاریه|دانشنامه=فرهنگ جامع فرق اسلامی|عنوان جلد=فرهنگ جامع فرق اسلامی|سال=۱۳۹۶|ناشر=اطلاعات|مکان=تهران|شابک=978-964-423-923-6}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=خمینی|نام=حسن|مقاله=اسحاقیه (غلاة شیعه)|دانشنامه=فرهنگ جامع فرق اسلامی|عنوان جلد=فرهنگ جامع فرق اسلامی|سال=۱۳۹۶|ناشر=اطلاعات|مکان=تهران|شابک=978-964-423-923-6}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=خمینی|نام=حسن|مقاله=اسحاقیه (غلاة شیعه)|دانشنامه=فرهنگ جامع فرق اسلامی|عنوان جلد=فرهنگ جامع فرق اسلامی|سال=۱۳۹۶|ناشر=اطلاعات|مکان=تهران|شابک=978-964-423-923-6}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مشکور|نام=محمدجواد|عنوان=فرهنگ فرق اسلامی|سال=۱۳۷۲|مکان=مشهد|ناشر=بنیاد پژوهش‌های اسلامی|کوشش=مدیرشانه‌چی، کاظم|ویراستار=حسینی، محمدجواد|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/1272/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%81%D8%B1%D9%82-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C?pageNumber=4&viewType=pdf}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مشکور|نام=محمدجواد|عنوان=فرهنگ فرق اسلامی|سال=۱۳۷۲|مکان=مشهد|ناشر=بنیاد پژوهش‌های اسلامی|کوشش=مدیرشانه‌چی، کاظم|ویراستار=حسینی، محمدجواد|پیوند=https://noorlib.ir/book/view/1272/فرهنگ-فرق-اسلامی?pageNumber=4&viewType=pdf}}
 
[[رده:فرقه‌های اسلامی منقرض شده]]
[[رده:فرقه‌های معتقد به تناسخ]]
[[رده:فرقه‌های معتقد به حلول]]
[[رده:مذاهب زیرشاخه شیعه]]
[[رده:مذاهب زیرشاخه کیسانیه]]

نسخهٔ ‏۵ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۰۵

معاویه
سال تاسیسقرن دوم ه‍. ق
موسسعبدالله بن معاویه
مهم‌ترین عقائدتناسخ و حلول روح
وضعیتمنقرض شده
منشعب شده ازکیسانیه
فرقه‌های زیرشاخهاسحاقیه، حربیه، مغیریه، حارثیه و ریاحیه
دیگر نام‌هاحارثیه، جناحیه و طیاریه
دین اصلیاسلام


معاویه، از فرقه‌های انشعابی از شیعیان کیسانیه بودند که به امامت عبدالله بن معاویه باور داشتند. از عقاید خاص این فرقه، باور به تناسخ و حلول روح است. باور به الوهیت، حلیت زنا و لواط، مهدویت معاویه از جمله عقاید این فرقه برشمرده شده است.

مشخصات فرقه

معاویه، از فرقه منتسب به کیسانیه هستند.[۱] به عقیده حسن خمینی، حارثیه و جناحیه و طیاریه همان فرقه معاویه هستند.[۲][۳][۴] علت نام‌گذاری این فرقه به جناحیه و طیاریه، انتساب این فرقه به عبدالله بن معاویه، یکی از نوادگان جعفر بن ابی‌طالب است. جعفر بن ابی‌طالب به ذوالجناحین و جعفر طیار شهره بود و این نام‌ها اقتباسی از القاب اوست.[۵][۶][۷] برخی دیگر از منابع، دلیل مشهور شدن این طایفه به جناحیه را استناد آنان به آیه ۹۳ از سوره مائده می‌دانند که کلمه «جناح» در آن به کار رفته است.[۸] تنها محمد بن احمد خوارزمی در مفاتیح العلوم از وجود فرقه‌ای به نام طیاریه سخن به میان آورده است.[۹] فرقه‌های حربیه، مغیریه، حارثیه و ریاحیه، از زیرشاخه‌های انشعابی این فرقه به‌شمار رفته‌اند.[۱۰][۱۱]

رهبر فرقه

رهبر فرقه، شخصی به نام عبدالله طالبی است. نام کامل او را عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب گزارش کرده‌اند.[۱۲][۱۳] نسب او هاشمی بود از بزرگان بنی‌هاشم در قرن دوم به‌شمار رفته است.[۱۴] او را از دلیران و شعرای عرب برشمرده‌اند. او از جنگجویان خونریز قلمداد شده است.[۱۵] عبدالله در اواخر حکومت امویان، دست به شورش زد و توانست در سال ۱۲۷ ه‍.ق به کوفه وارد شود. گروهی از مردم کوفه با او بیعت کردند، اما سرآخر، عبدالله بن عمر بن عبدالعزیز — والی وقت کوفه — بر او که مدعی خلافت بود، شورید و وی مجبور شد به سمت مدائن در حرکت شود. عبدالله بن معاویه توانست با کمک منصور عباسی که بعدها خلیفه عباسی شد، مدائن را تسخیر کند. او به نام خود سکه زد و شهرهای اصفهان، قم، نهاوند،[۱۶] حلوان، ری و ولایت جبال نیز به تصرف خود درآورد.[۱۷] در نهایت هبیره، امیر کوفه به مصاف او رفت. عبدالله در نبرد با هبیره شکست خورد و به شیراز گریخت و از آنجا نیز عازم هرات شد.[۱۸] در پایان او در سال ۱۳۱ ه‍.ق در زندان ابومسلم خراسانی کشته شد.[۱۹] سال مرگ او ۱۲۹ ه‍.ق نیز گزارش شده است.[۲۰]

عقاید

اعتقاد به تناسخ ارواح، از جمله عقاید این فرقه عنوان شده است. این فرقه بر این عقیده‌اند که روح خداوند در جسم آدم حلول کرده است و پس از آن، به پیامبران بعدی منتقل شده است تا آنکه به جسم محمد درآمده است. پس از آن، روح به جسم علی بن ابی‌طالب و محمد حنفیه حلول کرده است. سرآخر روح به جسم عبدالله بن معاویه، رهبر فرقه درآمد. اینکه دنیا هیچگاه به پایان نرسد و حلیت زنا و لواط، از عقاید این فرقه است.[۲۱] اینکه «انبیاء دارای مقام الوهیت هستند، به رهبر این فرقه نسبت داده شده است.[۲۲]

انشعاب‌ها

پس از درگذشت ابوهاشم بن محمد بن حنفیه، میان حارثیه و روندیه، بر سر جانشینی ابوهاشم، اختلاف پیش‌آمد. روندیه امامت را متعلق به محمد بن علی می‌دانستند و حارثیه، امامت را از آن عبدالله بن معاویه. سرانجام هر دو طرف پذیرفتند تا به حکمیت شخصی به نام ابوریحان (یا ابوریاح)[۲۳] — از علمای بزرگ کیسانیه — پایبند باشند. ابوریاح رای به امامت محمد بن علی داد و همین امر سبب شد تا گروه بسیاری از حارثیه، به روندیه گرایش پیدا کنند که بعدها به ریاحیه شناخته شدند.[۲۴] همچنین گروهی از پیروان کیسانیه، پس از درگذشت ابوهاشم، با توجه به ادعای عبدالله بن عمرو بن حرب، به امامت او باور پیدا کردند؛ که در نهایت به حربیه شهرت یافتند. کمی بعد، پیروان حربیه، به کذب ادعای عبدالله بن عمرو بن حرب مبنی بر وصیت ابوهاشم به امامت او، علم پیدا کرده و در نتیجه به حارثیه (همان معاویه) پیوستند.[۲۵] منابع فرقه‌شناسی گزارش می‌کنند که گروهی از مغیریه، از رهبر خود، مغیرة بن سعید اعلام برائت کردند و از این رو به دنبال امامی برای خود بودند که پس از آشنایی با عبدالله بن معاویه، به فرقه او یعنی حارثیه گرویدند. این گروه به جناحیه شناخته می‌شوند.[۲۶]

پس از مرگ رهبر فرقه، پیروان او دچار اختلاف در جانشین شدند. گروهی به مهدویت او قائل شدند و معتقد بودند که در کوهی از کوه‌های اصفهان پنهان خواهد بود و بعد از خروجش، مردم را به مردی از بنی‌هاشم خواهد خواند و تا آن روز، زنده خواهد بود. این طایفه، معاویه را همان مهدی موعود می‌دانند. طایفه دیگر، کسانی بودند که به جانشینی ابن حرب معتقد شدند.[۲۷][۲۸] پس از مرگ عبدالله، گروهی دیگر به امامت عبدالله بن حارث باور پیدا کردند که به حارثیه مشهور شدند. آنطور که از گزارش ابن حجر عسقلانی در خصوص حارثیه برداشت می‌شود، پس از چندی، پیروان این فرقه مجدد به فرقه معاویه عدول کردند. رهبر این فرقه سخنانی را به جابر بن عبدالله انصاری و جابر بن یزید جعفی نسبت می‌داد. او ادعای بزرگی را برای عبدالله بن معاویه مدعی می‌شد.[۲۹][۳۰] فرقه دیگری که پس از درگذشت عبدالله بن معاویه شکل گرفت، فرقه اسحاقیه بود. پیروان این فرقه جانشین عبدالله را شخصی به نام اسحاق بن زید بن حارث — یکی از اصحاب عبدالله — می‌دانند.[۳۱] برخی این فرقه را منشعب شده از طایفه جناحیه می‌دانند.[۳۲] با این وجود، بنابر گزارش دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، اسحاقیه، همان حارثیه و اسحاق بن زید بن حارث را همان عبدالله بن عمرو بن حارث است که به اشتباه چنین گزارش شده است. جمعی از پیروان عبدالله بن معاویه، پس از مرگ او و عدم وصیتش به امامت شخصی دیگر، در میان فرقه‌های دیگر مردد و سرگردان ماندند.[۳۳]

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ خمینی، «معاویه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  2. ↑ خمینی، «ریاحیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  3. ↑ خمینی، «معاویه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  4. ↑ خمینی، «طیاریه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  5. ↑ حبیبی مظاهری، «جناحیه»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  6. ↑ خمینی، «طیاریه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  7. ↑ خمینی، «جناحیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  8. ↑ حبیبی مظاهری، «جناحیه»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  9. ↑ خمینی، «طیاریه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  10. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۴.
  11. ↑ خمینی، «معاویه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  12. ↑ خمینی، «معاویه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  13. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۴.
  14. ↑ خمینی، «عبدالله بن معاویه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  15. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۴.
  16. ↑ خمینی، «اسحاقیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  17. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۴.
  18. ↑ خمینی، «اسحاقیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  19. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۴.
  20. ↑ خمینی، «اسحاقیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  21. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۴.
  22. ↑ خمینی، «معاویه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  23. ↑ حبیبی مظاهری، «جناحیه»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  24. ↑ خمینی، «ریاحیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  25. ↑ خمینی، «حربیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  26. ↑ خمینی، «جناحیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  27. ↑ حبیبی مظاهری، «جناحیه»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  28. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۴.
  29. ↑ خمینی، «حارثیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  30. ↑ حبیبی مظاهری، «جناحیه»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  31. ↑ خمینی، «اسحاقیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  32. ↑ خمینی، «جناحیه»، فرهنگ جامع فرق اسلامی.
  33. ↑ حبیبی مظاهری، «جناحیه»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

منابع

  • حبیبی مظاهری، مسعود (۱۳۶۷). «جناحیه». دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. به کوشش موسوی بجنوری، محمدکاظم. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷.
  • خمینی، حسن (۱۳۹۶). «معاویه». فرهنگ جامع فرق اسلامی. تهران: اطلاعات. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۳-۹۲۳-۶.
  • خمینی، حسن (۱۳۹۶). «ریاحیه (راوندیه)». فرهنگ جامع فرق اسلامی. تهران: اطلاعات. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۳-۹۲۳-۶.
  • خمینی، حسن (۱۳۹۶). «حارثیه (حربیه)». فرهنگ جامع فرق اسلامی. تهران: اطلاعات. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۳-۹۲۳-۶.
  • خمینی، حسن (۱۳۹۶). «حربیه». فرهنگ جامع فرق اسلامی. تهران: اطلاعات. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۳-۹۲۳-۶.
  • خمینی، حسن (۱۳۹۶). «طیاریه». فرهنگ جامع فرق اسلامی. تهران: اطلاعات. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۳-۹۲۳-۶.
  • خمینی، حسن (۱۳۹۶). «اسحاقیه (غلاة شیعه)». فرهنگ جامع فرق اسلامی. تهران: اطلاعات. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۳-۹۲۳-۶.
  • مشکور، محمدجواد (۱۳۷۲). حسینی، محمدجواد، ویراستار. فرهنگ فرق اسلامی. به کوشش مدیرشانه‌چی، کاظم. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=معاویه_(فرقه)&oldid=24414»