شهاب‌الدین آلوسی

شهاب‌الدین آلوسی شهاب‌الدین آلوسی
متولد	۱۸۰۲/ ۱۲۱۶ بغداد
وفات	۲۹ ژوئیه ۱۸۵۴/ ۵ ذی‌القعده ۱۲۷۰ بغداد
حرفه	عالم و مفسر
آثار	تفسیر روح المعانی

ابوالثناء شهاب‌الدین آلوسی (۱۸۰۲–۱۸۵۴ میلادی)، از علمای مطرح قرن نوزدهم میلادی در بغداد بود. او در دورهٔ عثمانی به عنوان عالم قدرتمند محلی، از نظر علمی و اجتماعی در عراق زبانزد بود. براساس نظر گروه کثیری از متفکرین جهان عرب در قرون پیشامدرن، آلوسی یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های مدافع سلفی‌گری بود.

زندگی‌نامه

ابوالثناء شهاب‌الدین محمود بن عبدالله بن حسینی آلوسی در بغداد و خانواده‌ای علم پرور متولد شد که نسبشان به اشراف و سادات می‌رسید. لقب او از روستایی به نام آلوس در جنوب فرات که موطن اصلی خانواده‌اش بود گرفته شده است.

آثار

از مهم‌ترین آثار او تفسیر روح المعانی است که بیش از پانزده سال برای آن وقت صرف کرده و یک ماه پیش از سفرش به استانبول آن را به نتیجه رساند. نگارش بخش اعظم آن محصول دوره‌ای است که او در روابط مستحکم با والی و مرکز استانبول قرار داشت و ثلث آخرش پس از عزل او در سال ۱۸۴۷ نگاشته شده است. او در مقدمهٔ این تفسیر مدعی بکارگیری شیوه‌ای جدید در دریافتش از قرآن شده. او پس از ذکر پیش‌نیازهایی که دانستنشان برای یک مفسر الزامیست، از شیوه سنّت گرای مفسران قرآن در بکارگیری رأی در تفسیر قرآن حمایت کرده و از ورود گرایشات صوفیانه در تفسیر استقبال کرده است. همچنین با رد تفسیر معتزله از خلق قرآن از آراء اشاعره و حنابله دفاع کرده است.

شاگردان بعدی او تفسیر روح المعانی را اثری در مبانی سلفیه خواندند، محمد حسین ذهبی، شیخ الأزهر آن را تبلوری کامل از تفسیر به رأی شناخته و محمد بهجة الأثری آن را حاصل اندیشه‌های سه جریان سلفی، صوفی و متکلمین اهل رأی می‌داند.

منابع

• رفیعی، محمدحسین (۱۳۹۱). «ابوالثناء شهاب الدین آلوسی؛ مفتی عثمانی و مفسر قرآن» (۱۷).