حسین‌میرزا نیرالدوله: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''سلطان‌حسین میرزا''' ملقب به نیّرالدوله پسر پرویز میرزا نیّرالدوله (حاکم [[نیشابور]] و [[سبزوار]]) و نوهٔ [[فتحعلی‌شاه|فتحعلی شاه قاجار]] بود. در اوان کودکی و جوانی از غلامان قصر [[ناصرالدین‌شاه|ناصرالدین شاه قاجار]] بود و سپس پیشخدمت او شد و در سال ۱۳۰۵ه.ق پس از درگذشت پدرش، لقب نیّرالدوله را از او به ارث برد. در سال ۱۳۰۹ه.ق منصب امیرتومانی به وی داده شد. وی به عنوان سی و یکمین [[تولیت آستان قدس رضوی|متولی آستان قدس]] در دورهٔ [[قاجار]] شناخته شده است.<ref>{{پک|نقدی|۱۳۹۹|ف=نیّرالدوله، حسین|ک=دائرةالمعارف آستان قدس رضوی|ج=۲|ص=۶۸۹}}</ref> | ||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه == | ||
حسین‌میرزا نیرالدوله، در سال ۱۳۰۵ه.ق پس از درگذشت پدرش، لقب نیّرالدوله را از او به ارث برد و در سال ۱۳۰۹ه.ق منصب امیرتومانی به وی داده شد. نیّرالدوله چند سالی حاکم [[نیشابور]] بود و همچنین حکومت سرولایت و [[سبزوار]] و غیره ضمیمهٔ حکومتش گردید و در این مدت املاک خوب و مرغوب نیشابور را به تصرف درآورد. | حسین‌میرزا نیرالدوله، در سال ۱۳۰۵ه.ق پس از درگذشت پدرش، لقب نیّرالدوله را از او به ارث برد و در سال ۱۳۰۹ه.ق منصب امیرتومانی به وی داده شد. نیّرالدوله چند سالی حاکم [[نیشابور]] بود و همچنین حکومت سرولایت و [[سبزوار]] و غیره ضمیمهٔ حکومتش گردید و در این مدت املاک خوب و مرغوب نیشابور را به تصرف درآورد.<ref>{{پک|سوهانیان حقیقی|نقدی|۱۳۹۷|ک=آستان قدس رضوی: متولیان و نایب‌التولیه‌ها|ص=۱۱۴–۱۱۵}}</ref> وی در سال ۱۳۱۸ه.ق پس از درگذشت [[محمد تقی میرزا رکن‌الدوله|محمدتقی میرزارکن‌الدوله]] حاکم [[خراسان]]، به جای وی منصوب شد. در این زمان عده‌ای از مخالفان وی که از ملاکان بودند، گندم را [[احتکار]] کردند و باعث گرانی نان شدند. از این‌رو، اهالی علیه حاکم قیام کردند و چند خانه غارت شد. به این جهت وی در سال ۱۳۲۱ه.ق از حکومت خراسان برکنار شد و بعد در سال ۱۳۲۳ه.ق حاکم [[تهران]] گردید.<ref>{{پک|سوهانیان حقیقی|نقدی|۱۳۹۷|ک=آستان قدس رضوی: متولیان و نایب‌التولیه‌ها|ص=۱۲۰}}</ref> | ||
== | ==خدمات و فعالیت‌ها== | ||
=== | نیّرالدوله در دفعهٔ اول حکومت خود که در سال‌های ۱۳۱۸–۱۳۲۱ه.ق حاکم خراسان بود دو فعالیت پراهمیت انجام داد: راه ناهموار شریف‌آباد را به جهت رفاه حال زائران [[علی بن موسی الرضا|علی‌بن‌موسی الرضا]] تسطیح و سهل العبور کرد و [[قنات]] بایر آب میرزا را در مشهد احیا نمود و آب را به صحن ایشان آورد.<ref>{{پک|نقدی|۱۳۹۹|ف=نیّرالدوله، حسین|ک=دائرةالمعارف آستان قدس رضوی|ج=۲|ص=۶۹۰}}</ref> نیّرالدوله بار دوم در سال ۱۳۳۰ه.ق به حکمرانی ولایت خراسان منصوب شد و جایگزین رکن‌الدوله گردید که در واقعهٔ [[به توپ بستن حرم امام رضا|توپ‌بندی حرم]]، مستعفی شده بود. وی با دعوت از اعیان و اشراف و اعضای آستانه از آنان خواست تا در تعمیر خرابی‌های آستانه کمک کنند؛ خود نیز سی‌هزار تومان داد و به‌این‌ترتیب صد تا صدوده‌هزار تومان جمع شد. پس از آن حاج معاون‌التجار و حاجی‌معین و حاج‌عبدالرحیم را به [[ترشیز]] و یکی دو نفر از اهل علم را که در این واقعه دخالت داشتند با جمعی دیگر به اطراف شهر[[تبعید]] کرد. سپس امر به تعمیر خرابی‌ها داد و در روز آغاز کار، با حضور تمام عمال آستانه، خود به پشت بام حرم رفت و اولین خشت تعمیر را کار گذاشت. از دیگر اقدامات نیّرالدوله در این زمان، احیا و لوله‌کشی آب قنات وقفی [[مهدیقلی بیگ|مهدی‌قلی‌بیک]] و انتقال آن از طریق لوله به [[مسجد گوهرشاد|مسجد جامع گوهرشاد]] در سال ۱۳۳۳ه.ق بود. وی در سال ۱۳۴۳ه.ق درگذشت و جنازه‌اش را به مشهد منتقل و در [[دارالسیاده]] [[حرم امام رضا|حرم]] دفن کردند.<ref>{{پک|سوهانیان حقیقی|نقدی|۱۳۹۷|ک=آستان قدس رضوی: متولیان و نایب‌التولیه‌ها|ص=۱۲۱–۱۲۲}}</ref> | ||
{{ | |||
=== منابع === | ==فرزندان== | ||
* {{یادکرد | نیرالدوله را از همسر اولش شمس‌الدوله دختر [[فرهاد میرزا معتمدالدوله]] دو دختر بود به نام‌های [[فصل بهار (شاعر)|فصل بهار خانم ایران‌الدوله]] و مهرافروز خانم شمس‌السلطنه (همسر محمدعلی‌خان خازن‌الملک). از همسر دوم نیز پسری به نام سلطان‌حسن میرزا ملقب به فتح‌السلطنه داشت که پدر حسینعلی ساعد نیری بود.<ref>[https://www.khayyamnameh.ir/?p=3740 حکومتگران قاجار در نیشابور]</ref> | ||
==پانویس== | |||
===ارجاعات=== | |||
{{پانویس|۲}} | |||
===منابع=== | |||
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=نقدی|نام=رضا|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=نیّرالدوله، حسین|دانشنامه=دائرةالمعارف آستان قدس رضوی|جلد=۲|عنوان جلد=|سال=۱۳۹۹|ناشر=انتشارات آستان قدس رضوی|مکان=مشهد|شابک=978-600-06-0333-5}} | |||
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=سوهانیان حقیقی|نام=محمد|پیوند نویسنده=|نام خانوادگی۲=نقدی|نام۲=رضا|پیوند نویسنده۲=|نام ویراستار=|نام خانوادگی ویراستار=|پیوند ویراستار=|نشانی فصل=|نویسندگان سایر بخش‌ها=|عنوان=آستان قدس رضوی: متولیان و نایب‌التولیه‌ها|کوشش=|نشانی=|نشانی بایگانی=|نوع=|ویرایش=|سری=|سال=۱۳۹۷|ناشر=بنیاد پژوهشهای اسلامی|مکان=مشهد|زبان=فارسی|شابک=978-600-06-0244-4|گفتاورد=|پی‌نوشت=}} | |||
{{متولیان آستان قدس رضوی}} | {{متولیان آستان قدس رضوی}} | ||
| خط ۱۸: | خط ۲۳: | ||
[[رده:متولیان آستان قدس رضوی]] | [[رده:متولیان آستان قدس رضوی]] | ||
[[رده:فرمانداران قاجار]] | [[رده:فرمانداران قاجار]] | ||
[[رده:حاکمان نیشابور]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۰۱
سلطان‌حسین میرزا ملقب به نیّرالدوله پسر پرویز میرزا نیّرالدوله (حاکم نیشابور و سبزوار) و نوهٔ فتحعلی شاه قاجار بود. در اوان کودکی و جوانی از غلامان قصر ناصرالدین شاه قاجار بود و سپس پیشخدمت او شد و در سال ۱۳۰۵ه.ق پس از درگذشت پدرش، لقب نیّرالدوله را از او به ارث برد. در سال ۱۳۰۹ه.ق منصب امیرتومانی به وی داده شد. وی به عنوان سی و یکمین متولی آستان قدس در دورهٔ قاجار شناخته شده است.[۱]
زندگی‌نامه
حسین‌میرزا نیرالدوله، در سال ۱۳۰۵ه.ق پس از درگذشت پدرش، لقب نیّرالدوله را از او به ارث برد و در سال ۱۳۰۹ه.ق منصب امیرتومانی به وی داده شد. نیّرالدوله چند سالی حاکم نیشابور بود و همچنین حکومت سرولایت و سبزوار و غیره ضمیمهٔ حکومتش گردید و در این مدت املاک خوب و مرغوب نیشابور را به تصرف درآورد.[۲] وی در سال ۱۳۱۸ه.ق پس از درگذشت محمدتقی میرزارکن‌الدوله حاکم خراسان، به جای وی منصوب شد. در این زمان عده‌ای از مخالفان وی که از ملاکان بودند، گندم را احتکار کردند و باعث گرانی نان شدند. از این‌رو، اهالی علیه حاکم قیام کردند و چند خانه غارت شد. به این جهت وی در سال ۱۳۲۱ه.ق از حکومت خراسان برکنار شد و بعد در سال ۱۳۲۳ه.ق حاکم تهران گردید.[۳]
خدمات و فعالیت‌ها
نیّرالدوله در دفعهٔ اول حکومت خود که در سال‌های ۱۳۱۸–۱۳۲۱ه.ق حاکم خراسان بود دو فعالیت پراهمیت انجام داد: راه ناهموار شریف‌آباد را به جهت رفاه حال زائران علی‌بن‌موسی الرضا تسطیح و سهل العبور کرد و قنات بایر آب میرزا را در مشهد احیا نمود و آب را به صحن ایشان آورد.[۴] نیّرالدوله بار دوم در سال ۱۳۳۰ه.ق به حکمرانی ولایت خراسان منصوب شد و جایگزین رکن‌الدوله گردید که در واقعهٔ توپ‌بندی حرم، مستعفی شده بود. وی با دعوت از اعیان و اشراف و اعضای آستانه از آنان خواست تا در تعمیر خرابی‌های آستانه کمک کنند؛ خود نیز سی‌هزار تومان داد و به‌این‌ترتیب صد تا صدوده‌هزار تومان جمع شد. پس از آن حاج معاون‌التجار و حاجی‌معین و حاج‌عبدالرحیم را به ترشیز و یکی دو نفر از اهل علم را که در این واقعه دخالت داشتند با جمعی دیگر به اطراف شهرتبعید کرد. سپس امر به تعمیر خرابی‌ها داد و در روز آغاز کار، با حضور تمام عمال آستانه، خود به پشت بام حرم رفت و اولین خشت تعمیر را کار گذاشت. از دیگر اقدامات نیّرالدوله در این زمان، احیا و لوله‌کشی آب قنات وقفی مهدی‌قلی‌بیک و انتقال آن از طریق لوله به مسجد جامع گوهرشاد در سال ۱۳۳۳ه.ق بود. وی در سال ۱۳۴۳ه.ق درگذشت و جنازه‌اش را به مشهد منتقل و در دارالسیاده حرم دفن کردند.[۵]
فرزندان
نیرالدوله را از همسر اولش شمس‌الدوله دختر فرهاد میرزا معتمدالدوله دو دختر بود به نام‌های فصل بهار خانم ایران‌الدوله و مهرافروز خانم شمس‌السلطنه (همسر محمدعلی‌خان خازن‌الملک). از همسر دوم نیز پسری به نام سلطان‌حسن میرزا ملقب به فتح‌السلطنه داشت که پدر حسینعلی ساعد نیری بود.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ نقدی، «نیّرالدوله، حسین»، دائرةالمعارف آستان قدس رضوی، ۲: ۶۸۹.
- ↑ سوهانیان حقیقی و نقدی، آستان قدس رضوی: متولیان و نایب‌التولیه‌ها، ۱۱۴–۱۱۵.
- ↑ سوهانیان حقیقی و نقدی، آستان قدس رضوی: متولیان و نایب‌التولیه‌ها، ۱۲۰.
- ↑ نقدی، «نیّرالدوله، حسین»، دائرةالمعارف آستان قدس رضوی، ۲: ۶۹۰.
- ↑ سوهانیان حقیقی و نقدی، آستان قدس رضوی: متولیان و نایب‌التولیه‌ها، ۱۲۱–۱۲۲.
- ↑ حکومتگران قاجار در نیشابور
منابع
- نقدی، رضا (۱۳۹۹). «نیّرالدوله، حسین». دائرةالمعارف آستان قدس رضوی. ج. ۲. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۰۶-۰۳۳۳-۵.
- سوهانیان حقیقی، محمد؛ نقدی، رضا (۱۳۹۷). آستان قدس رضوی: متولیان و نایب‌التولیه‌ها. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۰۶-۰۲۴۴-۴.