تفسیر کبیر: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''''تفسیر کبیر''''' یا '''''مفاتیح الغیب''''' کتابی در زمینه تفسیر قرآن است که فخررازی از مفسران و متکلمان اشعری مذهب قرن ششم و هفتم به زبان عربی تألیف نموده است. نام اصلی کتاب «''مفاتیح الغیب''» است که به جهت حجم زیادش به «''تفسیر کبیر''» شهرت یا...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''''تفسیر کبیر''''' یا '''''مفاتیح الغیب''''' کتابی در زمینه [[تفسیر قرآن]] است که [[فخررازی]] از مفسران و [[متکلمان]] اشعری مذهب قرن ششم و هفتم به [[زبان عربی]] تألیف نموده است. نام اصلی کتاب «''مفاتیح الغیب''» است که به جهت حجم زیادش به «''تفسیر کبیر''» شهرت یافته است. درمورد تاریخ نگارش آن، اطلاعات پراکنده‌ای در کتاب آمده است. اولین تاریخی که فخررازی در کتابش به آن اشاره کرده؛ اول ربیع‌الاول ۵۹۵ و آخرین تاریخ ۲۰ ذی‌الحجه ۶۰۳ ه.ق است. بر اساس این تاریخ‌ها مشخص می‌شود که آغاز نگارش کتاب قبل از ۵۹۵ ه.ق بوده است. به گزارش [[دانشنامه جهان اسلام]]، «''تفسیر کبیر»'' تفسیری [[علم کلام|کلامی]] است که فخررازی برای دفاع از مذهب کلامی [[ابوالحسن اشعری]] در مقابل آرای [[معتزله]] نوشته؛ گرچه او به این انگیزه و هدف خویش به صراحت اشاره‌ای نکرده است. درباره اعتبار و شهرت آن می‌توان گفت که «''تفسیر فخررازی»'' بر تفاسیر بعد از خودش تأثیر گذار بوده و مفسرانی همچون [[نیشابوری]]، [[بیضاوی]] و [[آلوسی]] از روش او در تألیف تفاسیرشان، بهره برده‌اند. همچنین به خاطر اینکه در این کتاب از علما و رجال معتزلی نقل قول‌هایی آمده است؛ اهمیت دارد.<ref>{{پک|سلمانی|۱۳۹۶|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=تفسیر کبیر}}</ref> | '''''تفسیر کبیر''''' یا '''''مفاتیح الغیب''''' کتابی در زمینه [[تفسیر قرآن]] است که [[فخررازی]] از مفسران و [[متکلمان]] اشعری مذهب قرن ششم و هفتم به [[زبان عربی]] تألیف نموده است. نام اصلی کتاب «''مفاتیح الغیب''» است که به جهت حجم زیادش به «''تفسیر کبیر''» شهرت یافته است. درمورد تاریخ نگارش آن، اطلاعات پراکنده‌ای در کتاب آمده است. اولین تاریخی که فخررازی در کتابش به آن اشاره کرده؛ اول ربیع‌الاول ۵۹۵ و آخرین تاریخ ۲۰ ذی‌الحجه ۶۰۳ ه.ق است. بر اساس این تاریخ‌ها مشخص می‌شود که آغاز نگارش کتاب قبل از ۵۹۵ ه.ق بوده است. به گزارش [[دانشنامه جهان اسلام]]، «''تفسیر کبیر»'' تفسیری [[علم کلام|کلامی]] است که فخررازی برای دفاع از مذهب کلامی [[ابوالحسن اشعری]] در مقابل آرای [[معتزله]] نوشته؛ گرچه او به این انگیزه و هدف خویش به صراحت اشاره‌ای نکرده است. درباره اعتبار و شهرت آن می‌توان گفت که «''تفسیر فخررازی»'' بر تفاسیر بعد از خودش تأثیر گذار بوده و مفسرانی همچون [[نیشابوری]]، [[بیضاوی]] و [[آلوسی]] از روش او در تألیف تفاسیرشان، بهره برده‌اند. همچنین به خاطر اینکه در این کتاب از علما و رجال معتزلی نقل قول‌هایی آمده است؛ اهمیت دارد.<ref>{{پک|سلمانی|۱۳۹۶|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=تفسیر کبیر}}</ref> | ||
== مولف == | |||
محمد بن عمر بن حسین طبرستانی رازی معروف به «ابن الخطیب» و «امام المشککین» از متکلمان و مفسران قرن ششم هجری قمری است که مذهب او را [[شافعی]] گفته‌اند. مجدالدین جیلی استاد او و زین‌الدین کشی، قطب‌الدین مصری، شهاب‌الدین نیشابوری از شاگردان او هستند. از القاب دیگر او «امام فخر رازی» یا «فخررازی» است که در تمام شاخه‌های [[علوم معقول و منقول]] تسلط کامل داشته و در تمام این زمینه‌ها تألیفاتی دارد که تألیفاتش نیز در [[جهان اسلام]] مشهور و شناخته‌شده هستند. او رویکردی کلامی دارد و نسبت به فلسفه مخالفت‌هایی ابراز کرده است. مهم‌ترین کتاب او در فلسفه، «''[[المباحث المشرقیه]]''» است ولی بیشترین شهرت او به خاطر تفسیرش «''مفاتیح الغیب''» است. فخررازی کتاب تفسیرش را در حد فاصل سال‌های ۵۹۵ تا ۶۰۳ ه.ق نوشته است. درگذشت او را به سال ۶۰۶ ه.ق گفته‌اند.<ref>{{پک|1=موسسه فرهنگی هنری جام طهور |2=۱۳۹۵|ک=دایرة المعارف طهور:فرهنگ و علوم انسانی|ص=۲۰۱۷|ج=}}</ref> | |||
== شیوه تألیف == | |||
«''تفسیر کبیر»'' تفسیری [[علم کلام|کلامی]] است که فخررازی برای دفاع از مذهب کلامی [[ابوالحسن اشعری]] در مقابل آرای [[معتزله]] نوشته؛ گرچه او به این انگیزه و هدف خویش به صراحت اشاره‌ای نکرده است. درباره اعتبار و شهرت آن می‌توان گفت که «''تفسیر فخررازی»'' بر تفاسیر بعد از خودش تأثیر گذار بوده و مفسرانی همچون [[نیشابوری]]، [[بیضاوی]] و [[آلوسی]] از روش او در تألیف تفاسیرشان، بهره برده‌اند. همچنین به خاطر اینکه در این کتاب از علما و رجال معتزلی نقل قول‌هایی آمده است؛ اهمیت دارد. به گفته فخررازی در ابتدای کتابش، آن را در مقدمه و ابوابی تنظیم کرده که مقدمه نیز شامل ابواب و فصولی است و از همان فصل اول مقدمه به تفسیر «[[اعوذ بالله من الشیطان الرجیم]]» پرداخته است. مولف در آغاز تفسیر هر [[سوره]] نام، محل نزول سوره، تعداد [[آیه|آیات]] و اقوال مربوط به آن را ذکر می‌کند و پس از آن با توضیح کوتاه درباره دو یا چند آیه از همان سوره تفسیر آن سوره را ادامه می‌دهد. سپس روایاتی را از [[محمد|پیامبر اسلام]] یا [[صحابه]] و [[تابعین]] می‌آورد و آنها را از جنبه‌های گوناگون کلامی، فلسفی، لغوی، ادبی و فقهی بررسی کرده و شرح و تفصیل می‌دهد. فخررازی در پایان نظر خود را بیان می‌کند که این شیوه از شاخصه‌های منحصر به‌فرد او در تفسیر کبیر است.<ref>{{پک|سلمانی|۱۳۹۶|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=تفسیر کبیر}}</ref> | |||
== ویژگی‌های تفسیر == | |||
به عقیده [[قاضی نورالله شوشتری]]، فخرالدین رازی تفسیر خود را از «''[[تفسیر ابوالفتوح رازی]]»'' نوشته است؛ اما برخی از تشکیکات خود را بر آن اضافه کرده است. [[حلبی]] این قول را نپذیرفته و شباهت این دو تفسیر را انکار نموده است. بنابه نظر حلبی، به دلیل عقل گرا بودن فخررازی، در مواقعی او از تفاسیر شیعه متأثر شده و نظرش را برخلاف [[اشاعره]] بیان کرده است. از امتیازات تفسیر ''مفاتیح الغیب''، تلاش و همت فخررازی در بیان رابطه‌ها و پیوندهای معنایی میان آیات و سوره‌های قرآن است. همچنین عنایت به نکات ادبی و بلاغی و استفاده بسیار کم از [[روایات اسرائیلیات]] در این تفسیر از ویژگی‌های بارز این تفسیر به‌شمار می‌آید.<ref>{{پک|سلمانی|۱۳۹۶|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=تفسیر کبیر}}</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۷: | خط ۱۶: | ||
=== منابع === | === منابع === | ||
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=سلمانی|نام=پرویز|پیوند نویسنده=پرویز سلمانی|ویراستار=|مقاله=تفسیر کبیر|دانشنامه=دانشنامه جهان اسلام|عنوان جلد=دانشنامه جهان اسلام|سال=۱۳۹۶|ناشر=بنیاد دایرة المعارف اسلامی|مکان=تهران|پیوند مدخل=https://lib.eshia.ir/23019/1/3718/}} | *{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=سلمانی|نام=پرویز|پیوند نویسنده=پرویز سلمانی|ویراستار=|مقاله=تفسیر کبیر|دانشنامه=دانشنامه جهان اسلام|عنوان جلد=دانشنامه جهان اسلام|سال=۱۳۹۶|ناشر=بنیاد دایرة المعارف اسلامی|مکان=تهران|پیوند مدخل=https://lib.eshia.ir/23019/1/3718/}} | ||
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=|نام=|پیوند نویسنده=|پیوند نویسنده۲=|پیوند ویراستار=|عنوان=دایرة المعارف طهور: فرهنگ و علوم انسانی|کوشش=|ویرایش=|سری=|سال=۱۳۹۵|ناشر=موسسه فرهنگی هنری جام طهور|مکان=اصفهان|زبان=فارسی|گفتاورد=|پی‌نوشت=|مترجم=|شابک=|پیوند=https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=12230&Itemid=167&lang=fa}} | |||
نسخهٔ ۹ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۱۸
تفسیر کبیر یا مفاتیح الغیب کتابی در زمینه تفسیر قرآن است که فخررازی از مفسران و متکلمان اشعری مذهب قرن ششم و هفتم به زبان عربی تألیف نموده است. نام اصلی کتاب «مفاتیح الغیب» است که به جهت حجم زیادش به «تفسیر کبیر» شهرت یافته است. درمورد تاریخ نگارش آن، اطلاعات پراکنده‌ای در کتاب آمده است. اولین تاریخی که فخررازی در کتابش به آن اشاره کرده؛ اول ربیع‌الاول ۵۹۵ و آخرین تاریخ ۲۰ ذی‌الحجه ۶۰۳ ه.ق است. بر اساس این تاریخ‌ها مشخص می‌شود که آغاز نگارش کتاب قبل از ۵۹۵ ه.ق بوده است. به گزارش دانشنامه جهان اسلام، «تفسیر کبیر» تفسیری کلامی است که فخررازی برای دفاع از مذهب کلامی ابوالحسن اشعری در مقابل آرای معتزله نوشته؛ گرچه او به این انگیزه و هدف خویش به صراحت اشاره‌ای نکرده است. درباره اعتبار و شهرت آن می‌توان گفت که «تفسیر فخررازی» بر تفاسیر بعد از خودش تأثیر گذار بوده و مفسرانی همچون نیشابوری، بیضاوی و آلوسی از روش او در تألیف تفاسیرشان، بهره برده‌اند. همچنین به خاطر اینکه در این کتاب از علما و رجال معتزلی نقل قول‌هایی آمده است؛ اهمیت دارد.[۱]
مولف
محمد بن عمر بن حسین طبرستانی رازی معروف به «ابن الخطیب» و «امام المشککین» از متکلمان و مفسران قرن ششم هجری قمری است که مذهب او را شافعی گفته‌اند. مجدالدین جیلی استاد او و زین‌الدین کشی، قطب‌الدین مصری، شهاب‌الدین نیشابوری از شاگردان او هستند. از القاب دیگر او «امام فخر رازی» یا «فخررازی» است که در تمام شاخه‌های علوم معقول و منقول تسلط کامل داشته و در تمام این زمینه‌ها تألیفاتی دارد که تألیفاتش نیز در جهان اسلام مشهور و شناخته‌شده هستند. او رویکردی کلامی دارد و نسبت به فلسفه مخالفت‌هایی ابراز کرده است. مهم‌ترین کتاب او در فلسفه، «المباحث المشرقیه» است ولی بیشترین شهرت او به خاطر تفسیرش «مفاتیح الغیب» است. فخررازی کتاب تفسیرش را در حد فاصل سال‌های ۵۹۵ تا ۶۰۳ ه.ق نوشته است. درگذشت او را به سال ۶۰۶ ه.ق گفته‌اند.[۲]
شیوه تألیف
«تفسیر کبیر» تفسیری کلامی است که فخررازی برای دفاع از مذهب کلامی ابوالحسن اشعری در مقابل آرای معتزله نوشته؛ گرچه او به این انگیزه و هدف خویش به صراحت اشاره‌ای نکرده است. درباره اعتبار و شهرت آن می‌توان گفت که «تفسیر فخررازی» بر تفاسیر بعد از خودش تأثیر گذار بوده و مفسرانی همچون نیشابوری، بیضاوی و آلوسی از روش او در تألیف تفاسیرشان، بهره برده‌اند. همچنین به خاطر اینکه در این کتاب از علما و رجال معتزلی نقل قول‌هایی آمده است؛ اهمیت دارد. به گفته فخررازی در ابتدای کتابش، آن را در مقدمه و ابوابی تنظیم کرده که مقدمه نیز شامل ابواب و فصولی است و از همان فصل اول مقدمه به تفسیر «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» پرداخته است. مولف در آغاز تفسیر هر سوره نام، محل نزول سوره، تعداد آیات و اقوال مربوط به آن را ذکر می‌کند و پس از آن با توضیح کوتاه درباره دو یا چند آیه از همان سوره تفسیر آن سوره را ادامه می‌دهد. سپس روایاتی را از پیامبر اسلام یا صحابه و تابعین می‌آورد و آنها را از جنبه‌های گوناگون کلامی، فلسفی، لغوی، ادبی و فقهی بررسی کرده و شرح و تفصیل می‌دهد. فخررازی در پایان نظر خود را بیان می‌کند که این شیوه از شاخصه‌های منحصر به‌فرد او در تفسیر کبیر است.[۳]
ویژگی‌های تفسیر
به عقیده قاضی نورالله شوشتری، فخرالدین رازی تفسیر خود را از «تفسیر ابوالفتوح رازی» نوشته است؛ اما برخی از تشکیکات خود را بر آن اضافه کرده است. حلبی این قول را نپذیرفته و شباهت این دو تفسیر را انکار نموده است. بنابه نظر حلبی، به دلیل عقل گرا بودن فخررازی، در مواقعی او از تفاسیر شیعه متأثر شده و نظرش را برخلاف اشاعره بیان کرده است. از امتیازات تفسیر مفاتیح الغیب، تلاش و همت فخررازی در بیان رابطه‌ها و پیوندهای معنایی میان آیات و سوره‌های قرآن است. همچنین عنایت به نکات ادبی و بلاغی و استفاده بسیار کم از روایات اسرائیلیات در این تفسیر از ویژگی‌های بارز این تفسیر به‌شمار می‌آید.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- سلمانی، پرویز (۱۳۹۶). «تفسیر کبیر». دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
- دایرة المعارف طهور: فرهنگ و علوم انسانی. اصفهان: موسسه فرهنگی هنری جام طهور. ۱۳۹۵.