واژه «اربعین» در منابع لغوی «ربع» معنا شده است. در [[کتاب التحقیق]] این گونه آمده است که اصل واحد در ماده «ربع» را عدد مخصوص دانسته. و واژه «اربعین» نیز دلالت بر کثرت دارد،<ref name=":0" /> چهلمین روز پس از مرگِ شخصِ درگذشته هم اربعین گفته می‌شود. اربعینی که در روز بیستم ماه [[صفر]] از آن یاد شده است و مشهور می‌باشد در واقع همان [[اربعین|اربعین حسینی]] است که سیره مستمره شیعه از زمان ائمه (ع) بر آن جاری است. که از هر طرف رو به سوی [[کربلا]] آورده و به زیارت [[امام حسین]] (ع) بیشتر اهمیت دهند.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=احمدیان|نام=مینا|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=اربعین|دانشنامه=دانشنامه فرهنگ مردم ایران / فرهنگ مردم (فولکلور) / فولکلور مراسمی / فولکلور تقویمی / براساس گاه‌شماری خورشیدی /|سال=1398|ناشر=مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی|پیوند مدخل=https://www.cgie.org.ir/fa/article/238335/اربعین}}</ref> در روز اربعین عزاداران سر [[مزار]] شخص متوفی می‌روند و آدابی از جمله [[قرآن]] خواندن و طلب آمرزش برای شخص متوفی بجا می‌آورند و خیراتی می‌پردازند از جمله میوه، خرما، حلوا و … برخی هم اطعاممی پردازند و با گرفتن این مراسم پایان عزاداری اعلام می‌شود به عبارتی شاید اربعین در میان ایرانیان برخاسته از این سنت بوده است و با اربعین پایان عزاداری اعلام می‌شود و پرچم عزای حسینی و مراسم عزاداری تمام و به مرهم سال بعد موکول می‌شود.<ref name=":1" />
{{جعبه اطلاعات|عنوان=ایام محرم|کلاس عنوان=عاشورا|تصویر=تابلوی عصر عاشورا.jpg|عنوان تصویر=تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان|کلاس۱=رویدادها|کلاس۲=افراد|کلاس۴=مکان ها|کلاس۵=مناسبت ها|کلاس۶=مراسم ها|سبک خانه۱=نامه‌های کوفیان به امام حسین (ع) • نامه امام حسین (ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا|داده۱=نامه‌های کوفیان به امام حسین (ع) • نامه امام حسین (ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا|برچسب۱=رویداد ها|برچسب۲=افراد|داده۲=امام حسین (ع) • علی‌اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب (س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا|برچسب۳=مکان ها|داده۳=حرم امام حسین (ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس (ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه|برچسب۵=مناسبت ها|داده۵=تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر|برچسب۶=مراسم|داده۶=مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت|نام=سوگواری محرم|سبک برچسب=|سبک داده=|کلاس تصویر=|سبک سرآیند=}}
[[پرونده:تابلوی عصر عاشورا.jpg|بندانگشتی|تابلو عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری استاد محمود فرشچیان|265x265پیکسل]]{{جعبه اطلاعات|عنوان=ایام محرم|کلاس عنوان=عاشورا|تصویر=|عنوان تصویر=|کلاس۱=رویدادها|کلاس۲=افراد|کلاس۴=مکان ها|کلاس۵=مناسبت ها|کلاس۶=مراسم ها|سبک خانه۱=نامه‌های کوفیان به امام حسین (ع) • نامه امام حسین (ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا|داده۱=نامه‌های کوفیان به امام حسین (ع) • نامه امام حسین (ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا|برچسب۱=رویداد ها|برچسب۲=افراد|داده۲=امام حسین (ع) • علی‌اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب (س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا|برچسب۳=مکان ها|داده۳=حرم امام حسین (ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس (ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه|برچسب۵=مناسبت ها|داده۵=تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر|برچسب۶=مراسم|داده۶=مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت|نام=سوگواری محرم|سبک برچسب=تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان|سبک داده=https://commons.wikishia.net/w/images/2/24/تابلوی_عصر_عاشورا.jpg|کلاس تصویر=|سبک سرآیند=}}
در اصطلاح، اربعین اشاره به چهلمین روز پس از درگذشت متوفی دارد. در میان شیعیان، اربعین حسینی، اصطلاحی مرسوم است که اشاره به عزاداری برای حسین بن علی، در سالگرد چهل روز پس از کشته شدنش است. در این روز شیعیان عزاداری می‌کنند و به زیارت حسین بن علی موسوم به زیارت اربعین می‌روند. خواندن زیارت‌نامه اربعین در این روز، از سنتهای شیعی است.
===قداست عدد چهل===
== در اصطلاح و لغت ==
یکی از مقوله‌های مورد بحث جایگاه برخی اعداد است که در نقل‌ها هم از آنها یاد شده است مثل عدد سه، هفت، سیزده، چهل و … ذکر اعداد در متون دینی می‌تواند به منفعت و خیرهای نهفته در آنها باشد.
واژه اربعین در منابع لغوی، «ربع» معنا شده است که به معنای زیاد هم آمده است.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=ویژه نامه اربعین حسینی|ناشر=|نشانی=https://www.dte.ir/Portal/file/?705013/اربعین.pdf|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|پاتوق۱}}|نویسنده=دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم|کد زبان=}}</ref> در اصطلاح، چهلمین روز پس از مرگِ شخصِ درگذشته را اربعین گویند.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=احمدیان|نام=مینا|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=اربعین|دانشنامه=دانشنامه فرهنگ مردم ایران / فرهنگ مردم (فولکلور) / فولکلور مراسمی / فولکلور تقویمی / براساس گاه‌شماری خورشیدی /|سال=1398|ناشر=مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی|پیوند مدخل=https://www.cgie.org.ir/fa/article/238335/اربعین}}</ref>
به عنوان نمونه می‌توان در مورد عدد چهل به روایتی از [[پیامبراکرم (ص)]] اشاره داشت که ایشان فرمودند: «أخلص لله أَرْبَعِینَ یَوْماً فَجَّرَ اللهُ یَنَابِیعَ الْحِکْمَة من قلبه عَلَی لِسَانه»، «هر کس چهل روز برای خداوند اخلاص ورزد خداوند چشمه‌های حکمت را از قلبش بر زبانش جاری می‌سازد».
=== مراسم چهلم ===
بر اساس رسم مسلمانان و عموما شیعیان ایرانی، در روز اربعین، عزاداران بر سر گور متوفی می‌روند و آدابی از جمله [[قرآن]] خواندن و طلب آمرزش برای شخص متوفی بجا می‌آورند. در این مراسم از حاضران با میوه، خرما یا حلوا پذیرایی می‌شود که اصطلاحا در زبان فارسی به آن خیرات گفته می‌شود.<ref name=":1" />
همچنین در [[قرآن]] با استناد به آیه «وَ إِذْ وَاعَدْنَا مُوسی أَرْبَعِینَ لَیْلَةً ثُمَّ اتخذتمُ العِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ»، «و آن گاه که با [[موسی]] چهل شب قرار گذاشتیم آن گاه در غیاب وی شما گوساله را به پرستش گرفتید، در حالی که ستمکار بودید» ([[بقره]]/۵۱) به عدد اشاره داشته است.
=== اربعین حسینی ===
[[پرونده:تابلوی عصر عاشورا.jpg|بندانگشتی|[[علی خامنه ای|تابلو عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری استاد محمود فرشچیان]]|265x265پیکسل]]اربعین حسینی، یکی از آیین‌های مشهور میان شیعیان است. این مراسم، چهل روز بعد از سالگرد کشته شدن حسین بن علی در واقعه کربلا، برگزار می‌شود. این روز که هر ساله ۲۰ صفر در سالهای قمری است، به صورت مستمر در سالیان متعددی، مورد توجه شیعیان بوده است.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
[[علامه طباطبایی]] نیز ذیل تفسیر آیه فوق به آیه دیگری همچون و واعَدْنَا مُوسی ثَلاثِینَ لَیْلَهَ و أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَقَالَ مُوسی لأخیه هارُونَ اخْلُفْنَی فِی قَوْمی وَ أَصْلِحْ وَلا تَتَّبِعْ سَبیلَ الْمُفْسِدِینَ»،
== پیاده‌روی اربعین ==
«و با موسی، سی شب وعده گذاشتیم و آن را با ده شب دیگر تمام کردیم. تا آن که وقت معین پروردگارش در چهل شب به سر آمد و موسی هنگام رفتن به [[کوه طور]] به برادرش [[هارون]] :گفت در میان قوم من جانشینم باش، و کار آنان را اصلاح کن و راه فسادگران را پیروی مکن». ([[اعراف]]/ ۱۴۲) استناد کرده است.
== مراسم اربعین در کشورهای اسلامی ==
یکی از سنتهای رایج در ایران، اربعین است. در فرهنگ ایرانی، شیعیان از آغاز ماه محرم عزاداری برای حسین بن علی را آغاز می‌کنند و این عزاداری‌ها تا پایان ماه صفر ادامه دارد.<ref name=":1" />
ایشان فرمودند که ذکر چهل شب در آیه ۵۱ بقره از باب تغلیب یا آن که ده روز آخر به یک قراردادی دیگر قرار شده است پس چهل شب مجموع دو قرارداد است.
== منابع ==
اما اربعینی که در روز بیستم ماه صفر از آن یاد شده است و مشهور می‌باشد در واقع همان اربعین حسینی است که سیره مستمره شیعه از زمان ائمه (ع) بر آن جاری است که از هر طرف رو به سوی کربلا آورده و به زیارت قبر مطهر بیشتر اهمیت دهند.<ref name=":0" /> و همچنین به گفته‌ای، ۴۰ روز پس از شهادت امام حسین (ع) سر آن حضرت توسط امام سجاد (ع) به بدنش ملحق شده است.<ref name=":1" />
====۱. چهل روز گریه====
گریه پدیده و خصلتی عاطفی - روانی در فرد است که در شراطی بروز می‌کند. که در نهایت این امر سبب آرامش فرد می‌شود. شهادت [[امام حسین|ابا عبدالله الحسین (ع)]] به اندازه ای برای عالم و موجداتش سنگین و دردناک بود که همه را تحت تأثیر قرار داد. تا آن جا که [[امام صادق (ع)]] می‌فرمایند: «یَا زَرَارَةً إِنَّ السَّمَاءَ بَکَتْ عَلَی الْحُسَیْنِ (ع) أَرْبَعِینَ صَبَاحاً بِالدَّمِ وَ إِنَّ الْأَرْضَ بَکَتْ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً بالسَّوَادِ وَ إِنَّ الشَّمْسَ بَکَتْ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً بِالْکُسُوفِ وَالْحُمْرَةِ وَإِنَّ الجبال تَقَطَّعَتْ وانْتَتَرَتَ و إِنَّ البحَارَ تَفَجَّرَتْ وَإِنَّ الْمَلَائِکَةَ بَکَتْ أرْبَعِینَ صَبَاحاً عَلَی الْحُسَیْن (ع) وَ مَا اخْتَضَبَتْ مِنَّا امْرَأَةٌ وَلَا ادَّهَنَتْ وَلَا اکْتَحَلَت …»، «ای زراره آسمان تا چهل روز بر حسین بن علی (ع) خون بارید و زمین تا چهل روز تار و تاریک بود و خورشید تا چهل روز گرفته و نورش سرخ بود و کوه‌ها تکه‌تکه شده و پراکنده گشتند و دریاها روان گردیده و [[فرشتگان]] تاچهل روز بر آن حضرت گریستند و هیچ زنی از ما اهل بیت خضاب نکرد و روغن به خود نمالید و سرمه نکشید.
==== ۲- گریه زمین برای مؤمن ====
شخص مؤمن وجود ارزشمندی برای سایر همنوعان و جهان دارد در روایاتی از برکات آثار وجودی ایشان یاد شده است. از این رو فقدان مؤمن برای هستی نیز سخت است که رسول گرامی اسلام (ص) در سفارشات خود به ابوذر فرمودند: «یَا أَبَا ذَرٍّ، إِنَّ الْأَرْضِ لَتَبْکِی عَلَی الْمُؤْمِنِ إِذَا مَاتَ أرْبَعِینَ صَبَاحاً»، «ای ابوذر! هنگامی که مؤمنی از دنیا می‌رود، زمین تا چهل روز برای او گریان است».<ref name=":0" />
===سندیت اربعین سیدالشهدا (ع)===
اربعین [[امام حسین|سید الشهدا]] سند حقانیت و مظلومیت ایشان را در عرصه کشمکش حق و باطل نمودار می‌سازد تشکیل مجالس و محافل سنوی برای اولیاء دین گرچه از اهم امور و الزام مهمات است ولی برای هیچ‌کدام از آنها مسئله اربعین وجود ندارد و تنها برای حضرت سید الشهدا (ع) این سنت و شعار در مکتب تشیع وضع و جعل گردیده است. توجه به آنچه در سندیت اربعین ذکر شد، در سخنان متعددی نسبت به اربعین امام (ع) سفارش شده است که این امر بر جایگاه اختصاصی آن بیش از پیش می‌افزاید.
در این زمینه می‌توان به سخن [[امام خامنه ای|مقام معظم رهبری]] نیز اشاره کرد که ایشان نیز در اهمیت و جایگاه اربعین حسینی فرمودند: «اربعین در حادثهٔ کربلا یک شروع بود؛ یک آغاز بود. بعد از آن که قضیهٔ کربلا انجام گرفت - آن فاجعهٔ بزرگ اتفاق افتاد ـ و فداکاری بی نظیر [[امام حسین (ع)|اباعبدالله (ع)]] و اصحاب و یاران و خانواده اش در آن محیط محدود واقع شد حادثهٔ اسارت‌ها پیام را باید منتشر می‌کرد و خطبه‌ها و افشاگری‌ها و حقیقت گوئی‌های حضرت [[زینب کبری|زینب]] (س) و [[امام سجاد]] (ع) مثل یک رسانهٔ پر قدرت باید فکر و حادثه و هدف و جهت‌گیری را در محدودهٔ وسیعی منتشر می‌کرد و کرد خاصیت محیط اختناق این است که مردم فرصت و جرئت این را پیدا نمی‌کنند که حقایقی را که فهمیده‌اند در عمل خودشان نشان بدهند؛ چون اولا دستگاه ظالم و مستبد نمی‌گذارد مردم بفهمند و اگر فهم مردم از دست او خارج شد و فهمیدند نمی‌گذارد به آنچه فهمیده‌اند عمل کنند. در [[کوفه]] در [[شام]]، در بین راه خیلی‌ها از زبان زینب کبری (س) یا امام سجاد (ع) یا از دیدن وضع اسراء خیلی چیزها را فهمیدند ولی کی جرئت می‌کرد. کی توانائی این را داشت که در مقابل آن دستگاه ظلم و استکبار و استبداد و اختناق آنچه را که فهمیده است بروز دهد؟ مثل یک عقده ای در گلوی مؤمنین باقی بود این عقده روز اربعین اولین نشتر را خورد؛ اولین جوشش در روز اربعین در کربلا اتفاق افتاد.<ref name=":0" />
===اولین زائر اربعین===
در باب این که اولین زائر سیدالشهدا (ع) چه کسی بوده است نظر بر این است که عموم [[مورخین]] و ارباب مقاتل اتفاق دارند که تشرف [[جابر انصاری]] به زیارت سید الشهدا (ع) در اربعین اول بوده است. از این جهت اهمیت این روز به این دلیل است که طبق نقل‌های روز تاریخی جابر بن عبدالله انصاری در این روز به عنوان اولین زائر ی بر سر مزار امام حسین (ع) حاضر شده است. همچنین آمده است که بازماندگان حادثه کربلا نیز در این روز به کربلا بازگشته و قبر امام حسین (ع) و سایر شهدای کربلا را زیارت کرده‌اند. که آن را زیارت «مرّد الرأس» یعنی بازگرداندن سر می‌خوانند.<ref name=":0" />
===پیاده‌روی اربعین===
در پیاده‌روی اربعین، سادگی، [[ایثار]]، ایمان توکل، صبر، آرامش، خلوص، محبت، برادری دینی و … موج می‌زند سنتی که به هدف دلدادگی به سرور شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) شکل می‌گیرد.
در روایات فراوانی به استحباب پیاده‌روی به سوی مسجد، تشییع جنازه نماز عید، [[حج]] و زیارت مؤمن و … اشاره شده است. در ثواب پیاده رفتن برای زیارت امام حسین (ع) [[امام صادق (ع)]] می‌فرمایند: مَنْ أَتَی قَبْرَ الْحُسَیْنِ (ع) مَاشِیاً کَتَبَ الله لَهُ بِکُل خُطْوَهُ أَلْفَ حَسَنَهُ وَمَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَیِّئَةِ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَه»، «هرکس که با پای پیاده به سوی قبر حسین (ع) رود خداوند برای. هر گام او هزار حسنه نویسد و از او هزار بدی را بزداید و به او هزار درجه دهد».
رهبر معظم انقلاب در بیانات گوهر باری که دربارهٔ اربعین حسینی ایراد فرمودند به مقوله پیاده‌روی و فلسفه آن اشاره کردند. ایشان این پیاده‌روی را نوع حرکت که برگرفته از عشق و ایمان است، دانسته‌اند. ایشان می‌فرمایند: پدیدهٔ بی نظیر و بی‌سابقه ای هم در این سالهای اخیر به وجود آمده و آن پیاده‌روی میان [[نجف]] و کربلا یا بعضی از شهرهای دورتر است.
بعضی از [[بصره]] بعضی از مرز، بعضی از شهرهای دیگر پیاده راه می‌افتند و حرکت می‌کنند. این حرکت حرکت عشق و ایمان است؛ ما هم از دور نگاه می‌کنیم به این حرکت و غبطه می‌خوریم به حال آن کسانی که این توفیق را پیدا کردند و این حرکت را انجام دادند گرچه دوریم به یاد تو سخن می‌گوییم بعد منزل نبود در سفر روحانی»<ref name=":0">{{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=ویژه نامه اربعین حسینی|ناشر=|نشانی=https://www.dte.ir/Portal/file/?705013/اربعین.pdf|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|پاتوق۱}}|نویسنده=دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم|کد زبان=}}</ref>
===اربعین در ایران و سایر کشورها===
یکی از سنتهای رایج در ایران اربعین است یا به عبارتی دو ماه محرم و صفر به حرمت شهادت سید الشهدا که در این ایام مردم به عزاداری می پردازن با سیاه‌پوش کردن مساجد، حسینیه‌ها و تکیه‌ها، نصب پرچمهای حسینی و کتیبهٔ اشعار محتشم کاشانی بر در و دیوار محلهای عزاداری و خواندن زیارت عاشورا، جو و فضا را برای این ایام آماده می‌کنند که یکی از سنتهای رایج در مراسم اربعین امام حسین (ع) است و در این روز عظیم‌ترین مراسم سوگواری را برای سید الشهدا بر پا می‌کنند.<ref name=":1" />
از دیگر مراسم ویژهٔ این روز، زیارت مرقد امام حسین (ع) در کربلا ست؛ چنان‌که در روایتی از امام حسن عسکری (ع)، زیارت امام حسین (ع) در اربعین، یکی از نشانه‌های پنج‌گانهٔ مؤمن واقعی شمرده شده است.
ازاین‌رو، دسته‌های عزاداری در این ایام، از جای جای کشورهای اسلامی شیعه‌نشین، به‌ویژه ایران، به سوی کربلا گسیل می‌شوند تا در جوار بارگاه حسینی به گرامیداشت این روز عزاداری کنند. در کربلا مراسم اربعین با شکوه خاصی برگزار می‌شود. در این روز، شهر یکپارچه عزادار می‌شود و دسته‌های عزاداری در حالی که ناله، ضجّه، نوحه و ندبه بر سید مظلومان سر می‌دهند، از حرم امام حسین (ع) به سمت حرم حضرت عباس (ع) حرکت می‌کنند.
افزون‌بر کربلا، مردم در سایر شهرهای شیعه‌نشین نیز به عزاداری می‌پردازند. برپایی مجالس روضه‌خوانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی ازجمله مراسم خاص این روز است و پس از پایان یافتن مراسم، عزاداران را اطعام می‌کنند. در گذشته در برخی نقاط ایران در این روز، تعزیه نیز برگزار می‌شد. روضه‌خوانها متن روضه را براساس کتاب ''روضة الشهدای'' ملاحسین کاشفی می‌خوانند؛ در سینه‌زنی و زنجیرزنی هم اشعاری که صاحبان ذوق و شیفتگان به اهل بیت (ع) سروده‌اند، خوانده می‌شود، مانند ترکیب‌بند محتشم کاشانی، یا ابیاتی که شاعران آن برای مردم شناخته‌شده نیستند، مانند این ابیات: «اربعین شهدای کربلا ست / زین الم کون و مکان اندر عزا ست / / شد شهید راه دین سلطان حسین / زادهٔ زهرا امام راستین» (''فرهنگ مردم'' …، ۱۳۶) یا: «ای پدر جان دخترت از شام ویران آمده، قلب سوزان آمده / زین سفر بابا سکینه با اسیران آمده، خیز مهمان آمده …».
افزون‌بر مراسم عزاداری، اغلب مردم ایران در ماه‌های محرم و صفر مقید به رعایت آدابی هستند؛ از جمله اینکه از زمانهای قدیم در این دو ماه مردم رخت عزا بر تن می‌کنند و هیچ‌گونه مجالس شادی و سرور برگزار نمی‌کنند. شهری دربارهٔ مردم تهران می‌نویسد: «ایام عزای حسین (ع) ایامی بود که غرورها خاموش و نخوتها فراموش و بزرگیها کنار افتاده … در این ایام هر کار و عمل زشت از میان غالب مردم رخت بربسته، هر یک به طریقی کوشای اصلاح اعمال ناپسند خود گردیده … درصدد توبه و انابه و استغفار برآمده … شوخی و خنده و تفریح و مزاح و خوش‌گذرانی و عیش و نوش در این ایام متروک گشته … رخت نو پوشیدن و سر تراشیدن و اصلاح کردن و حنا و خضاب بستن ممنوع بود».<ref name=":1" />
===اربعین حسینی در کلام [[علی خامنه ای|مقام معظم رهبری]]===
مقام معظم رهبری نیز در اهمیت اربعین حسینی می‌فرمایند: «اهمیت اربعین از کجاست؟ صرف این که چهل روز از شهادت [[شهید]] می‌گذرد چه خصوصیتی دارد؟ اربعین خصوصیتش به خاطر این است که در اربعین حسینی یاد شهادت حسین زنده شد و این چیز بسیار مهمی است. شما فرض کنید اگر این شهادت عظیم در تاریخ اتفاق می‌افتاد یعنی حسین بن علی و بقیه شهیدان در کربلا شهید می‌شدند اما بنی امیه موفق می‌شدند همان‌طور که خود حسین را و یاران عزیزش را از صفحه روزگار برافکندند و جسم پاکشان را در زیر خاک پنهان کردند، یاد آنها را هم از خاطره نسل بشر در آن روز و روزهای بعد محو کنند.
ببینیددر این صورت آیا این شهادت فایده ای برای عالم اسلام داشت؟ یا اگر هم برای آن روز یک اثری می‌گذاشت، آیا این خاطره در تاریخ هم برای نسل‌های بعد هم برای گرفتاری‌ها و سیاهی‌ها و تاریکی‌ها و یزیدی‌های دوران آینده تاریخ هم اثری روشنگر و افشا کننده داشت؟ اگر حسین شهید می‌شد اما مردم آن روز و مردم نسل‌های بعد نمی‌فهمیدند که حسین شهید شده آیا این خاطره چه اثری و چه نقشی می‌توانست در رشد و سازندگی و هدایت و برانگیزانندگی ملت‌ها و اجتماعات و تاریخ بگذارد؟
می‌بینید که هیچ اثری، نداشت بله حسین که شهید می‌شد خود او به اعلی علیین رضوان خدا می‌رسید، شهیدانی که کسی نفهمید و در غربت در سکوت در خاموشی شهید شدند به اجر خودشان در آخرت رسیدند، روح آنها فتوح و گشایش را در درگاه رحمت الهی به دست آورد اما آیا چقدر درس شدند، چقدر اسوه شدند درس آن شهیدی می‌شود که شهادت او و مظلومیت او را نسل‌های معاصر و آینده او بدانند و بشنوند، درس و اسوه آن شهیدی می‌شود که خون او بجوشد و در تاریخ سرازیر بشود مظلومیت یک ملت آن وقتی می‌تواند زخم پیکر ستم کشیده شلاق خورده ملت‌ها را [[شفا]] بدهد و مرهم بگذارد که این مظلومیت فریاد بشود این مظلومیت به گوش انسان‌های دیگر برسد برای همین است که امروز ابرقدرت‌ها صدا توی صدا انداختند که صدای ما بلند نشود برای همین است که حاضرند پول‌های گزاف خرج کنند تا دنیا نفهمد که جنگ تحمیلی چرا به وجود آمد، با چه انگیزه ای با دست، که با تحریک که آن روز هم دستگاه‌های استکباری حاضر بودند هر چه دارند خرج کنند به قیمت این که نام و یاد حسین و خون حسین و شهادت عاشورا مثل درس در مردم آن زمان و ملتهای بعد باقی نماند و شناخته نشود البته در اوائل کار درست نمی‌فهمیدند که چقدر مطلب با عظمت. است هر چه بیشتر، گذشت بیشتر فهمیدند.
در اواسط دوران [[بنی عباس]] حتی قبر [[امام حسین (ع)|حسین بن علی (ع)]] را ویران کردند آب انداختند خواستند از او هیچ اثری باقی نماند. نقش یاد و خاطره شهیدان و شهادت این است شهادت بدون خاطره، بدون یاد، بدون جوشش خون شهید اثر خودش را نمی‌بخشد و اربعین آن روزی است که برافراشته شدن پرچم پیام شهادت کربلا در آن روز آغاز شد و روز بازماندگان شهداست حالا چه در اربعین اول خانواده امام حسین (ع) به کربلا آمده باشند و چه نیامده باشند. اما اربعین اول آن روزی است که برای اولین بار زائران شناخته شده حسین بن علی به کربلا آمدند؛ جابربن عبدالله انصاری است و عطیه از اصحاب پیغمبر از یاران امیر المومنین آمدند آن جا و جابر بن عبدالله حتی نابینا بود - آن طور که در نوشته‌ها و اخبار هست - و دستش را عطیه گرفت و برد روی قبر حسین بن علی گذاشت و او قبر را لمس کرد و گریه کرد و با حسین بن علی (ع) حرف زد و با آمدن خود و با سخن گفتن خود خاطره حسین بن علی را زنده کرد و سنت زیارت قبر شهداء را پایه‌گذاری کرد. یک چنین روز مهمی است روز اربعین.<ref name=":0" />
===منابع===
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}
نسخهٔ ۲۶ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۳:۳۳
ایام محرم
تابلوی عصر عاشورا.jpg
تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان
رویداد ها
نامه‌های کوفیان به امام حسین (ع) • نامه امام حسین (ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا
افراد
امام حسین (ع) • علی‌اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب (س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا
مکان ها
حرم امام حسین (ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس (ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه
در اصطلاح، اربعین اشاره به چهلمین روز پس از درگذشت متوفی دارد. در میان شیعیان، اربعین حسینی، اصطلاحی مرسوم است که اشاره به عزاداری برای حسین بن علی، در سالگرد چهل روز پس از کشته شدنش است. در این روز شیعیان عزاداری می‌کنند و به زیارت حسین بن علی موسوم به زیارت اربعین می‌روند. خواندن زیارت‌نامه اربعین در این روز، از سنتهای شیعی است.
واژه اربعین در منابع لغوی، «ربع» معنا شده است که به معنای زیاد هم آمده است.[۱] در اصطلاح، چهلمین روز پس از مرگِ شخصِ درگذشته را اربعین گویند.[۱][۲]
مراسم چهلم
بر اساس رسم مسلمانان و عموما شیعیان ایرانی، در روز اربعین، عزاداران بر سر گور متوفی می‌روند و آدابی از جمله قرآن خواندن و طلب آمرزش برای شخص متوفی بجا می‌آورند. در این مراسم از حاضران با میوه، خرما یا حلوا پذیرایی می‌شود که اصطلاحا در زبان فارسی به آن خیرات گفته می‌شود.[۲]
اربعین حسینی، یکی از آیین‌های مشهور میان شیعیان است. این مراسم، چهل روز بعد از سالگرد کشته شدن حسین بن علی در واقعه کربلا، برگزار می‌شود. این روز که هر ساله ۲۰ صفر در سالهای قمری است، به صورت مستمر در سالیان متعددی، مورد توجه شیعیان بوده است.[۱][۲]
پیاده‌روی اربعین
مراسم اربعین در کشورهای اسلامی
یکی از سنتهای رایج در ایران، اربعین است. در فرهنگ ایرانی، شیعیان از آغاز ماه محرم عزاداری برای حسین بن علی را آغاز می‌کنند و این عزاداری‌ها تا پایان ماه صفر ادامه دارد.[۲]
↑ ۲٫۰۲٫۱۲٫۲۲٫۳احمدیان، مینا (۱۳۹۸). «اربعین». دانشنامه فرهنگ مردم ایران / فرهنگ مردم (فولکلور) / فولکلور مراسمی / فولکلور تقویمی / براساس گاه‌شماری خورشیدی /. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
