ازدواج در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
(←احکام) |
|||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
== ملاک‌های انتخاب همسر در روایات == | == ملاک‌های انتخاب همسر در روایات == | ||
در برخی از احادیث و روایات، نکات مهمی برای انتخاب همسر مطرح شده که می‌تواند راهگشای بسیاری از تصمیمات زندگی باشد. طبق برخی روایات، پیامبر اسلام به ازدواج با افراد متدین توصیه کرده‌اند. به عنوان مثال، امام صادق(ع) در کتاب ''مکارم الاخلاق'' فرموده‌اند: «با خانواده‌های شایسته ازدواج کنید، زیرا ویژگی‌های خانوادگی به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.»<ref>{{پک|طبرسی|1370ش|ک=مکارم الأخلاق|ص=203}}</ref> همچنین امام رضا(ع) نیز بر دوری از ازدواج با افرادی که اخلاق نیکو ندارند، تأکید کرده‌اند.<ref>{{پک|کلینی|۱۴۰۷ق|ک=الکافی|ص=563|ج=5}}</ref> | |||
در یک روایت دیگر، زید بن ثابت نقل کرده است که پیامبر خدا(ص) از او پرسیده‌اند: «ای زید، آیا همسر گرفته‌ای؟» و زمانی که پاسخ منفی داده، پیامبر(ص) به او توصیه کرده‌اند که ازدواج کند تا عفت و پاکدامنی خود را حفظ کند.<ref>{{پک|صدوق|۱۳۶۲ش|ک=الخصال|ص=316|ج=۱}}</ref> | |||
نسخهٔ ۱۹ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۴۳
ازدواج یا نکاح به معنای برقراری پیوند زناشویی میان زن و مرد است که با جاری شدن صیغه عقد شکل می‌گیرد. قرآن کریم، ازدواج را مایه آرامش و اطمینان قلبی دانسته و به مسلمانان توصیه کرده است که افراد مجرد را به تشکیل خانواده تشویق کنند. در روایات اسلامی نیز ازدواج به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند معرفی شده است که می‌تواند بخش بزرگی از دین انسان را حفظ کند و سنت پیامبر اکرم (ص) به شمار می‌رود.
برای انتخاب همسر، معیارهایی همچون ایمان، اخلاق پسندیده و اصالت خانوادگی در متون دینی توصیه شده است. فقها معتقدند که ازدواج در حالت عادی یک عمل مستحب مؤکد است، اما اگر ترک آن موجب گرفتار شدن فرد در گناه شود، انجام آن واجب خواهد بود.
در مذهب شیعه، ازدواج به دو نوع دائم و موقت تقسیم می‌شود. در ازدواج موقت، تعیین مدت زمان ازدواج و مهریه ضروری است و پس از پایان مدت تعیین‌شده، زن و مرد بدون نیاز به طلاق از یکدیگر جدا می‌شوند.
کتاب‌های فقهی مانند توضیح‌المسائل به تفصیل به احکام ازدواج پرداخته‌اند. از جمله مهم‌ترین این احکام، لزوم جاری شدن صیغه عقد است؛ زیرا صرف رضایت طرفین برای تحقق ازدواج کافی نیست. همچنین، ازدواج دختر باکره مستلزم کسب اجازه از پدر یا جد پدری است.
عواملی مانند طلاق، لعان، مرگ یکی از طرفین، تغییر جنسیت، ارتداد یا شرایطی که باعث فسخ نکاح می‌شود، می‌توانند به پایان ازدواج منجر شوند. پس از جدایی نیز رعایت عده برای زن الزامی است.
تعریف و اقسام
ازدواج، پیوند زناشویی است که از طریق جاری شدن صیغه عقد میان زن و مرد برقرار می‌شود. در مذهب شیعه امامیه، این پیوند به دو شکل ازدواج دائم و موقت انجام می‌گیرد. در نوع موقت، مدت زمان مشخصی برای ازدواج تعیین می‌شود و پس از پایان این مدت، رابطه زوجین بدون نیاز به طلاق خاتمه می‌یابد[۱]
ازدواج موقت
ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام (ص) مورد تأیید بود، اما در دوران خلافت خلیفه دوم، ممنوع اعلام شد.[۲] در میان مذاهب اسلامی، تنها شیعه امامیه همچنان این نوع ازدواج را مشروع می‌داند.[۳] تفاوت اساسی ازدواج موقت با ازدواج دائم، مدت‌دار بودن آن است؛ به این معنا که ذکر مدت در صیغه عقد موقت الزامی است.[۴]
تفاوت‌های ازدواج دائم و موقت
ازدواج دائم و موقت، اگرچه شباهت‌های زیادی از جمله لزوم جاری شدن صیغه عقد دارند، اما تفاوت‌هایی نیز بین این دو وجود دارد:
- نفقه: در ازدواج دائم، مرد موظف به پرداخت نفقه همسر است، در حالی که در ازدواج موقت چنین الزامی وجود ندارد.
- اجازه خروج از خانه: در ازدواج دائم، زن برای خروج از خانه به اجازه شوهر نیاز دارد، اما در ازدواج موقت این اجازه ضروری نیست.
- ارث: در ازدواج دائم، زن و مرد از یکدیگر ارث می‌برند، ولی در ازدواج موقت چنین حقی برای طرفین وجود ندارد.[۵]
- مهریه: در ازدواج موقت، ذکر مهریه در صیغه عقد الزامی است و نبود آن باعث بطلان عقد می‌شود. اما در ازدواج دائم، اگر مهریه ذکر نشود، عقد همچنان معتبر است و در صورت وقوع رابطه زناشویی، به زن مهرالمثل تعلق می‌گیرد.
این تفاوت‌ها جایگاه و شرایط هر یک از این دو نوع ازدواج را در فقه اسلامی مشخص می‌کند[۶]
جایگاه
اسلام جایگاه ویژه‌ای برای ازدواج قائل است و آن را به‌عنوان یکی از سنت‌های پیامبر اسلام (ص) مورد تأکید قرار داده است. در این دین، تجرد و خودداری از انتخاب همسر رفتاری ناپسند و مکروه تلقی شده است. قرآن کریم نیز ازدواج را مایه آرامش و سکونت قلبی معرفی کرده و به مسلمانان توصیه کرده است که افراد مجرد را به تشکیل خانواده تشویق کنند.[۷]
در روایات اسلامی، فضائل و امتیازات متعددی برای ازدواج بیان شده است. ازدواج به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌ها پس از اسلام شناخته شده، عاملی برای سعادت دنیا و آخرت محسوب می‌شود، نیمی یا حتی دو سوم دین فرد را حفظ می‌کند و موجب برکت و افزایش روزی می‌شود. همچنین، در برخی از روایات، کسانی که بدون ازدواج از دنیا می‌روند، در شمار پست‌ترین مردگان مسلمانان قرار گرفته‌اند.[۸]
احکام
در رساله‌های توضیح‌المسائل مراجع تقلید، احکام متعددی درباره ازدواج ذکر شده است که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- حکم ازدواج: از نظر فقها، ازدواج در حالت عادی مستحب مؤکد است، اما اگر ترک آن باعث افتادن فرد در گناه شود، واجب می‌شود.[۹]
- صیغه عقد: در هر دو نوع ازدواج دائم و موقت، خواندن صیغه عقد الزامی است و صرف رضایت طرفین برای تحقق ازدواج کافی نیست.[۱۰]
- روش خواندن عقد: زن و مرد می‌توانند صیغه عقد را خودشان بخوانند یا فردی را به‌عنوان وکیل برای این کار انتخاب کنند.[۱۱]
- زبان عقد: اگر زن و مرد قادر به خواندن صیغه به زبان عربی باشند، باید آن را به زبان عربی اجرا کنند.[۱۲]
- اجازه ولی: ازدواج دختر باکره مشروط به اجازه پدر یا جد پدری است، در حالی که این ولایت برای پسران یا دختران بالغ و غیر باکره وجود ندارد. در مورد دختر باکره رشیده نیز میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.[۱۳]
- محارم: ازدواج با افرادی مانند مادر، خواهر و مادرزن برای مرد حرام است.[۱۴]
- ازدواج با غیرمسلمان: ازدواج دائم و موقت زن مسلمان با مرد غیرمسلمان جایز نیست. اما مرد مسلمان می‌تواند با زن غیرمسلمان اهل کتاب، به‌صورت موقت ازدواج کند.[۱۵]
این احکام بخشی از قوانین و مقررات فقهی مرتبط با ازدواج را توضیح می‌دهند و نشان‌دهنده اهمیت رعایت اصول دینی در این زمینه هستند.
ملاک‌های انتخاب همسر در روایات
در برخی از احادیث و روایات، نکات مهمی برای انتخاب همسر مطرح شده که می‌تواند راهگشای بسیاری از تصمیمات زندگی باشد. طبق برخی روایات، پیامبر اسلام به ازدواج با افراد متدین توصیه کرده‌اند. به عنوان مثال، امام صادق(ع) در کتاب مکارم الاخلاق فرموده‌اند: «با خانواده‌های شایسته ازدواج کنید، زیرا ویژگی‌های خانوادگی به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.»[۱۶] همچنین امام رضا(ع) نیز بر دوری از ازدواج با افرادی که اخلاق نیکو ندارند، تأکید کرده‌اند.[۱۷]
در یک روایت دیگر، زید بن ثابت نقل کرده است که پیامبر خدا(ص) از او پرسیده‌اند: «ای زید، آیا همسر گرفته‌ای؟» و زمانی که پاسخ منفی داده، پیامبر(ص) به او توصیه کرده‌اند که ازدواج کند تا عفت و پاکدامنی خود را حفظ کند.[۱۸]
منابع
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی و فرهنگ فقه، ۱: ۳۹۰.
- ↑ سبحانی، ص۱۲۵، ۱۲۶.، «ازدواج موقت در کتاب و سنت»، ۱۲۵و۱۲۶.
- ↑ سبحانی، ، ص۶۳.، «ازدواج موقت در کتاب و سنت»، ۶۲.
- ↑ سید مجتبی و حسینی، احکام ازدواج، ۱۲۱.
- ↑ حجت الاسلام والمسلمین محمود و اکبری، احکام خانواده، ۲۶.
- ↑ سید مجتبی و حسینی، احکام ازدواج، ۱۲۰-۱۲۱.
- ↑ سید مجتبی و حسینی، احکام ازدواج، ۳۹-۴۰.
- ↑ کلینی و الکافی، باب کراهة العُزبَه، ۵: ۳۲۹.
- ↑ سید مجتبی حسینی، احکام ازدواج، ۴۰-۳۹.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۲: ۴۵۰.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۲: ۴۵۰.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۲: ۴۵۳.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ناشر: موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى( ره)، ۲: ۲۴۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۲: ۴۶۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)،، ۲: ۴۶۸.
- ↑ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۲۰۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۵: ۵۶۳.
- ↑ صدوق، الخصال، ۱: ۳۱۶.