هجونامه فردوسی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{فردوسی (نوار کناری)}} | {{فردوسی (نوار کناری)}} | ||
'''''هَجونامه''''' سروده‌ای در نکوهشِ [[سلطان محمود غزنوی]] است که از فردوسی دانسته شده است. به | '''''هَجونامه''''' سروده‌ای در نکوهشِ [[سلطان محمود غزنوی]] است که از [[فردوسی]] دانسته شده است. به گفته [[نظامی عروضی]]، صد بیت بوده و شش بیت از آن به‌جای مانده است.<ref>{{پک|Khaleghi-Motlagh|1999|ف=FERDOWSI ii. Hajw-nāma|ک=Iranica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|Huart|2012|ف=Firdawsī|ک=The Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> ویرایش‌های گوناگونی از این ''هجونامه'' در دست بوده است که از ۳۲ بیت تا ۱۶۰ بیت داشته‌اند. برخی از پژوهشگران نسبت دادن چنین ''هجونامه‌ای'' به فردوسی را نادرست دانسته‌اند، مانند [[محمود شیرانی]] که با درنگریستن به این‌که بسیاری از بیت‌های این ''هجونامه'' از خود ''شاهنامه'' یا مثنوی‌های دیگر آمده‌اند و بیت‌های دیگر نیز از دید ادبی کاستی دارند، چنین نتیجه‌گیری کرد که این ''هجونامه'' ساختگی است.<ref>{{پک|خالقی مطلق|۱۳۹۱|ف=فردوسی|ک=دانشنامهٔ زبان|ص=۸۲۰|رف=فردوسی}}</ref> اما محمدامین ریاحی با درنگریستن به این‌که از این ''هجونامه'' در ''[[شهریارنامه|شهریارنامهٔ]]'' [[عثمان مختاری]]، از ستایشگران [[مسعود سوم غزنوی]] نوادهٔ محمود، — که پیش از ''چهارمقالهٔ'' نظامی عروضی نوشته شده، نام برده شده — سرودن ''هجونامه‌ای'' به‌دست فردوسی را پذیرفتنی دانسته است.<ref>{{پک|ریاحی|۱۳۷۵|ک=فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او|ص=۱۴۴}}</ref> پژوهشگرانی مانند [[نولدکه]]، تقی‌زاده و صفا نیز باور به اصیل بودن ''هجونامه'' و بنیاد برخی بیت‌های آن دارند.<ref>{{پک|Khaleghi-Motlagh|1999|ف=FERDOWSI ii. Hajw-nāma|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> نولدکه باور دارد که به گواه واژهٔ «این نامه» در برخی بیت‌های ''هجونامه''، فردوسی به پیوست ''شاهنامه''، ''هجونامه'' را آورده است تا با این کار همهٔ بیت‌های پراکنده در ''شاهنامه'' را — که در ستایش محمود بوده است — بزداید.<ref>{{پک|خالقی مطلق|۱۳۹۱|ف=فردوسی|ک=دانشنامهٔ زبان|ص=۸۲۰|رف=فردوسی}}</ref> هم‌چنین [[جلال خالقی مطلق]] بر این باور است که به‌سبب برساخته بودن بیشتر بیت‌های ''هجونامه'' نمی‌توان بنیاد آن را نادیده گرفت و در آن‌جا نیز بیت‌های زیبایی وجود دارد که از ''شاهنامه'' برگرفته نشده است؛ و می‌گوید چنین می‌نماید که شیرانی بیشتر در پی پشتیبانی از محمود بوده است.<ref>{{پک|Khaleghi-Motlagh|1999|ف=FERDOWSI i. Life|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> برپایهٔ بیتی در ''هجونامه'' که فردوسی در آن به هشتاد سالگی خود اشاره می‌کند، ''هجونامه'' پیش از سال ۴۰۹ ه.ق سروده شده است.<ref>{{پک|Khaleghi-Motlagh|1999|ف=FERDOWSI i. Life|ک=Iranica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|خالقی مطلق|۱۳۹۱|ف=فردوسی|ک=دانشنامهٔ زبان|ص=۸۲۰|رف=فردوسی}}</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
=== ارجاعات === | |||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | === منابع === | ||
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ریاحی| نام = محمدامین | پیوند نویسنده = محمدامین ریاحی | عنوان = [[فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او]] | کوشش = | ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۷۵ | ناشر = طرح نو|مکان = تهران| شابک = 964-5625-38-6| صفحه = | پیوند = | تاریخ بازبینی =}} | * {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ریاحی| نام = محمدامین | پیوند نویسنده = محمدامین ریاحی | عنوان = [[فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او]] | کوشش = | ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۷۵ | ناشر = طرح نو|مکان = تهران| شابک = 964-5625-38-6| صفحه = | پیوند = | تاریخ بازبینی =}} | ||
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی = خالقی مطلق | نام = جلال | پیوند نویسنده = جلال خالقی مطلق | ویراستار = اسماعیل سعادت | مقاله = فردوسی | ref = فردوسی | دانشنامه = [[دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی]] | جلد = چهارم | عنوان جلد = سندبادنامه–فردوسی | سال = ۱۳۹۱ | ناشر = فرهنگستان زبان و ادب فارسی | مکان = تهران | شابک = 978-600-6143-21-7}} | * {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی = خالقی مطلق | نام = جلال | پیوند نویسنده = جلال خالقی مطلق | ویراستار = اسماعیل سعادت | مقاله = فردوسی | ref = فردوسی | دانشنامه = [[دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی]] | جلد = چهارم | عنوان جلد = سندبادنامه–فردوسی | سال = ۱۳۹۱ | ناشر = فرهنگستان زبان و ادب فارسی | مکان = تهران | شابک = 978-600-6143-21-7}} | ||
نسخهٔ ۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۳۴
| از سلسله مقالات دربارهٔ |
| فردوسی |
|---|
|
|
| هنر و اندیشه |
| جایگاه |
هَجونامه سروده‌ای در نکوهشِ سلطان محمود غزنوی است که از فردوسی دانسته شده است. به گفته نظامی عروضی، صد بیت بوده و شش بیت از آن به‌جای مانده است.[۱][۲] ویرایش‌های گوناگونی از این هجونامه در دست بوده است که از ۳۲ بیت تا ۱۶۰ بیت داشته‌اند. برخی از پژوهشگران نسبت دادن چنین هجونامه‌ای به فردوسی را نادرست دانسته‌اند، مانند محمود شیرانی که با درنگریستن به این‌که بسیاری از بیت‌های این هجونامه از خود شاهنامه یا مثنوی‌های دیگر آمده‌اند و بیت‌های دیگر نیز از دید ادبی کاستی دارند، چنین نتیجه‌گیری کرد که این هجونامه ساختگی است.[۳] اما محمدامین ریاحی با درنگریستن به این‌که از این هجونامه در شهریارنامهٔ عثمان مختاری، از ستایشگران مسعود سوم غزنوی نوادهٔ محمود، — که پیش از چهارمقالهٔ نظامی عروضی نوشته شده، نام برده شده — سرودن هجونامه‌ای به‌دست فردوسی را پذیرفتنی دانسته است.[۴] پژوهشگرانی مانند نولدکه، تقی‌زاده و صفا نیز باور به اصیل بودن هجونامه و بنیاد برخی بیت‌های آن دارند.[۵] نولدکه باور دارد که به گواه واژهٔ «این نامه» در برخی بیت‌های هجونامه، فردوسی به پیوست شاهنامه، هجونامه را آورده است تا با این کار همهٔ بیت‌های پراکنده در شاهنامه را — که در ستایش محمود بوده است — بزداید.[۶] هم‌چنین جلال خالقی مطلق بر این باور است که به‌سبب برساخته بودن بیشتر بیت‌های هجونامه نمی‌توان بنیاد آن را نادیده گرفت و در آن‌جا نیز بیت‌های زیبایی وجود دارد که از شاهنامه برگرفته نشده است؛ و می‌گوید چنین می‌نماید که شیرانی بیشتر در پی پشتیبانی از محمود بوده است.[۷] برپایهٔ بیتی در هجونامه که فردوسی در آن به هشتاد سالگی خود اشاره می‌کند، هجونامه پیش از سال ۴۰۹ ه.ق سروده شده است.[۸][۹]
پانویس
ارجاعات
- ↑ Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI ii. Hajw-nāma”, Iranica.
- ↑ Huart, “Firdawsī”, The Encyclopaedia of Islam.
- ↑ خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰.
- ↑ ریاحی، فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او، ۱۴۴.
- ↑ Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI ii. Hajw-nāma”, Iranica.
- ↑ خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰.
- ↑ Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI i. Life”, Iranica.
- ↑ Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI i. Life”, Iranica.
- ↑ خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰.
منابع
- ریاحی، محمدامین (۱۳۷۵). فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او. تهران: طرح نو. شابک ۹۶۴-۵۶۲۵-۳۸-۶.
- خالقی مطلق، جلال (۱۳۹۱). «فردوسی». در اسماعیل سعادت. دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی. ج. چهارم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۲۱-۷.
- Huart, Clement (2012). "Firdawsī". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Retrieved 17 January 2017.
- Khaleghi-Motlagh, Jalal (1999). "FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM i. Life". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 8 December 2016.
- Khaleghi-Motlagh, Jalal (1999). "FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM ii. Hajw-nāma". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 8 December 2016.
_-_Walters_W60276B_(cropped).jpg)
