وهب بن وهب بن کبیر

وهب بن وهب بن کبیر بن عبدالله بن زمعه قرشی (۲۰۰ ق/ ۸۱۶ م) که با عنوان ابوالبختری مشهور است، از دولتمردان، قاضیان، مورخان و محدثان مسلمان در سده دوم ه.ق بود. مادرش را عبده بنت علی بن یزید رکانه هاشمی‌ گزارش کرده‌اند. مادر او برای مدتی به همسری جعفر صادق، امام ششم شیعیان دوازده‌امامی درآمده بود. وی از مردم مدینه بوده و در این شهر به تحصیل حدیث و فقه پرداخت. او احادیث بسیاری از جعفر صادق روایت کرده است. نجاشی و شیخ طوسی او را از اصحاب جعفر صادق شمرده‌اند. بر اساس گزارش منابع شیعی، در یکی از سفرهای هارون الرشید به مدینه که فقهاء برجسته این شهر وی را از بالا رفتن به منبر پیامبر بازداشتند، ابوالبختری با جعل حدیثی این امکان را برای او فراهم ساخت. وی در حوالی سال ۱۷۴ ه‍.ق مدینه را به قصد بغداد ترک گفت و در مسیر خود مدتی در کوفه اقامت گزید و به روایت حدیث پرداخت. وی در دستگیری یحیی بن عبدالله علوی شرکت فعالانه داشت و بدین منظور همراه فضل برمکی به ری رفت. گفته شده است، آنگاه که قاضی القضات بغداد حضور نداشت، در مجلس محاکمه یحیی به عنوان یکی از قاضی‌ها شرکت کرد و با طرح شبهات، حکم به محکومیت یحیی نموده اسباب رضایت هارون را فراهم کرد، و شاید همین امر باعث شد که هارون وی را به منصب قضاء عسکر مهدی واقع در بخش شرقی بغداد بگمارد. وی در دربار هارون صاحب نفوذ بود و پس از درگذشت ابویوسف (قاضی القضات بغداد) وی به سمت قاضی القضاتی منصوب شد. در سال ۱۹۲ از منصب قضاء بغداد عزل و به عنوان والی، قاضی و امام به مدینه اعزام شد، در مدینه نیز مردی پرنفوذ بود. وی تا درگذشت هارون و حتی در اوائل خلافت امین بر مسند خود باقی بود. امین وی را در سال ۱۹۴ ه.ق، از ولایت و قضاء عزل کرد و به دنبال آن ابوالبختری مدینه را ترک گفت و به بغداد بازگشت. امین در سال ۱۹۵ ه.ق مجدداً وی را به قضاء منصوب کرد. ابوالبختری در اواخر عمر خود چندی را در صیدا گذراند. گر چه ابوالبختری به عنوان فقیه، راوی سیره، محدث و نسب‌شناس شناخته می‌شود ولی وثاقت او به شدت مورد تردید رجالیان قرار گرفته است، ابن‌معین، احمد بن حنبل، ابن‌راهویه، ابوداوود، جوزجانی و دارقطنی او را «کذاب و واضع» دانسته‌اند. عثمان بن ابی‌شیبه او را «دجال» خوانده است. از رجالیان شیعه نیز ابن‌غضائری، طوسی و نجاشی او را «ضعیف و کذاب» خوانده‌اند. فضل بن شاذان نیز وی را از دروغگوترین مردم دانسته است. وی به سال ۲۰۰ ه.ق درگذشت. از آثار او می‌توان به مولد امیرالمؤمنین علی، الرایات و صفات النبی اشاره کرد.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوالبختری». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.