توسل

توسل در لغت به معنای «انجام دادن کاری برای تقرب به یک چیز یا شخص» است، توسل واسطه قرار دادن کارهای خیر و اشخاص صالح مقرب درگاه الهی برای برآورده شدن درخواست و اجابت دعااست. و در اصطلاح به‌ معنای این است که انسان در هنگام دعا و استغاثه، به درگاه الهی چیزی عرضه کند که واسطة پذیرش توبه و اجابت دعای او و برآورده شدنِ درخواستش باشد، مانند صفات و اسمای الهی یا نام پیامبر و دعای آن حضرت یا نام اولیای عظیم‌الشأن و فرشتگان.

از آنجا که توسل سبب رسیدن به اهداف، چه در زندگی مادّی انسان و چه در حیات معنوی، از دیدگاه فطری و عقلایی امری مطلوب و گاهی حتی ضروری به‌شمار می‌رود، در اصل مشروعیت و جواز توسل، به گونة اجمالی، کمتر تردید شده است.

توسل از دیدگاه آیات

آیة ۳۵ سورة مائده تحصیلِ وسیله برای قرب الهی را همراه با جهاد در راه خدا موجب رستگاری مؤمنان دانسته است. از مفاد آیة ۲۳ سورة شوری و آیة ۵۷ سورة فرقان نیز می‌توان چنین برداشت نمود که مودت خاندان رسالت یکی از راه‌هایی است که انسان را به رضایت خداوند رهنمون می‌شود. برای اثبات جواز توسل و حتی مطلوبیت آن از دیدگاه شرعی احادیث متعددی که در منابع شیعه و اهل سنّت نقل شده، قابل استناد است. به‌گفتة امیر مؤمنان، برترین وسیله‌ای که متوسلان با آن به خداوند تقرب می‌جویند، ایمان به خدای یگانه و پیامبر او و جهاد در راه خدا و انجام دادن فرائض (نهج‌البلاغة، خطبة ۱۰۹) است.

قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ گفتنـد(سوره یوسف ایه 97) ای پـدر! بـرای گناهــان مــا آمــرزش خــواه کــه مــا خطــاکار بودیــم.در ایــن آیــه خداونــد داســتان بـرادران حضـرت یوسـف (ع) را یـادآوری میکنـد کـه آنهـا بعـد از پشـیمانی از رفتارشـان بـه پیـش حضـرت یعقـوب(ع) آمدنـد و از او کـه پیامبـر خـدا بـود درخواسـت کردنـد کـه از خداونـد بـرای آنهـا طلـب بخشـش کنـد. حضـرت یعقـوب هـم نگفـت کـه چـرا خودتـان مسـتقیما سـراغ خداونـد نمیرویـد و بـه مـن متوسـل شـده اید.

آیین توسل در فرهنگ شیعی

توسل به سبب جایگاه ویژه‌ای که در فرهنگ شیعه دارد، آیین‌ها و آداب خاصی در میان شیعیان پیدا کرده است. برخی از این آیین‌ها فاقد مبنای روایی‌اند هرچند منع شرعی نیز ندارند؛ مانند سفره‌ انداختن به نام امامان مثلاً سفره امام زین العابدین(ع) و یا سفره حضرت ابوالفضل. در این جلسات ضمن اطعام مؤمنان و خواندن قرآن و دعا و هدیه کردن ثواب آن به آن امام، به او توسل می‌جویند. برپاکردن مجالس دعای توسل به صورت گروهی نیز از آیین‌های فراگیر شیعیان است که معمولاً شب‌های چهارشنبه و در مساجد، حرم امامان و حتی در منازل انجام می‌شود. برخی رفتارها و روش‌های توسل در میان برخی شیعیان دیده می‌شود که سنت رسمی شیعی آن را تأیید نمی‌کند.