اسلامیکال:شیوه‌نامه/زندگی‌نامه‌ها
 | این رهنمود بخشی از شیوه‌نامهٔ اسلامیکال فارسی است. مفاد و توصیه‌های این صفحه، نمایانگر آن دسته از استانداردهای مقاله‌نویسی/ویرایش است که بسیاری از ویراستاران، با اصول بنیادیِ آنها موافقند. با این که پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود، اما این مفاد جزو سیاست‌ها نیستند. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن آن تغییرات و نظرخواهی دربارهٔ آنها استفاده کنید. |
این صفحه شیوه‌هایی را برای رسیدن به یکسانی در سبک و نگارش مقاله‌های زندگی‌نامه افراد بیان می‌کند. دنبال کردن شیوه‌های بیان‌شده در این صفحه هنگام نوشتن مقالات مربوط به افراد، باعث آسان‌تر شدن استفاده و زیباتر شدن مقالات اسلامیکال می‌شود.
چکیده (لید)
در بند آغازین مقاله که چکیده یا لید هم نام دارد، باید اطلاعات زیر داده شود:
- نام(ها) و در صورت وجود، لقب(ها)
- تاریخ تولد و مرگ. (اگر دانسته‌است)
- ملّیت (در حالت عادی یعنی کشوری که شخص، شهروند آن است یا هنگامی که به شهرت رسیده‌است شهروند آن بوده‌است).
- سِمت‌های مهم شخص، فعالیت‌هایی که در آن شرکت داشته و نقش‌های برجسته وی.
- دلیل انتشارپذیری برای اسلامیکال. (پال:انتشارپذیری (افراد))
همچنین پیشنهاد می‌شود که از {{جعبه زندگی‌نامه}} در این قسمت از مقاله، استفاده شود.
تاریخ و محل تولد
چکیده معمولاً باید تاریخ‌های تولد و (در صورت مرده بودن) مرگ را داشته باشد. این تاریخ‌ها (روز–ماه–سال مشخص) اطلاعات مهمی دربارهٔ موضوعند، اما اگر در بدنه هم ذکر شده‌اند، سال‌های دوره زندگی پس از نام کامل فرد ممکن است برای ارائه زمینه کافی باشد. برای زندگان، محرمانگی باید مد نظر قرار داشته باشد. محل تولد و مرگ، در صورت معلوم بودن، باید در بدنه مقاله ذکر شود، و تنها در صورت ارتباط با سرشناسی می‌تواند در چکیده قرار بگیرد، ولی نباید در پرانتزها در کنار تواریخ تولد و مرگ قرار بگیرد.
برچسب‌های زاده و درگذشته تنها در صورتی که برای وضوح به آنها نیاز باشد گنجانده می‌شوند. در چنین مواردی، از این واژه‌ها به‌طور کامل استفاده کنید، چه بلافاصله پیش از تاریخ چه نه:
- کارل مارس (۱۸۶۵–۱۹۳۳) از اسلام‌پژوهان آمریکایی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود. – نیازی به برچسب ندارد، و تاریخ‌های دقیق در بدنه مقاله آمده‌است
- صادق هدایت (۲۸ بهمن ۱۲۸۱ برابر با ۱۷ فوریهٔ ۱۹۰۳ – ۱۹ فروردین ۱۳۳۰ برابر با ۹ آوریل ۱۹۵۱) نویسنده، مترجم و روشنفکر ایرانی بود. ...
- برتولد کنراد هرمان آلبرت اشپر مشهور به آلبرت اشپِر (زاده ۱۹ مارس ۱۹۰۵ – درگذشته ۱ سپتامبر ۱۹۸۱) معمار آلمانی و وزیر تسلیحات و تولید نظامی رایش سوم در بخشی از جنگ جهانی دوم بود. ...
پیش‌زمینه
چکیده مقاله، معمولاً باید پیش‌زمینه‌ای برای فعالیت‌هایی که شخص را مشهور کرده ارائه دهد. در بیشتر موارد امروزی، این کشور، منطقه، یا قلمرویی که شخص شهروندی، تابعیت، یا اقامت دائم آن را دارد است؛ یا، اگر شخص بیشتر برای وقایع گذشته مشهور است، جایی است که شخص در زمان مشهور شدن شهروند، تبعه یا مقیم دائم آن بوده‌است. قومیت، دین، یا گرایش جنسی عموماً نباید در چکبده بیاید، مگر این که به شهرت یا انتشارپذیری موضوع مرتبط باشد. به طور کلی، هر چیزی که در متن مقاله حائز اهمیت است، در چکیده به آن اشاره می‌شود.
نام‌ها
هرچند عنوان مقاله باید آنچیزی باشد که موضوع بیشتر بدان شناخته‌شده‌است، عنوان کامل (اگر دانسته‌است) باید در همان چکیده آورده شود. در بسیاری از فرهنگ‌ها، رسم بر این است که نام کامل شخص در اشارات روزمره به کار نمی‌رود. اما به هرحال مقاله باید با صورت کامل نام آغاز شود. برای نمونه:
- معمر محمد عبدالسلام ابومنیار قذافی (۷ ژوئن ۱۹۴۲ – ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱) معروف به سرهنگ قَذّافی ...
تغییر نام‌ها
در برخی موارد، ممکن است فرد در مقطعی پس از تولد نام کامل خود را تغییر داده باشد. در این موارد، در صورت لزوم، نام تولد نیز ممکن است در ابتدای لید ذکر شود:
- مرتضی آوینی (زاده‌شده به نام کامران آوینی؛ ۲۱ شهریور ۱۳۲۶) ...
نام مستعار، تخلص و امثال آن
برای افرادی که شهرتشان با نام مستعار یا تخلصشان است، نخست نام اصلی‌شان باید در بند آغازین بیاید و سپس تخلص یا نام مستعار. این شیوه را حتی اگر عنوان مقاله تخلص شخص باشد، دنبال کنید. برای نمونه:
- مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله متخلص به سعدی.
همیشه لازم نیست این نکته را خاطرنشان کنیم که چرا عنوان مقاله با نامی که بند آغارین با آن شروع می‌شود متفاوت است.
القاب احترام‌آمیز
مانند هر دانشنامه‌ای، مخاطب اسلامیکال گروه یا مذهب یا عقیده خاصی نیست و اسلامیکال برای احترام گذاشتن به عقاید همه انسان‌ها، اصلی بی‌طرفی را انتخاب کرده‌است و برای هیچ شخص یا گروه یا مذهب یا گرایشی از القاب احترام‌آمیز استفاده نمی‌کند و افزودن آنها به مقالات اسلامیکال ممنوع است. توجه کنید که عنوان منابع و متن نقل قول‌های مستقیم نباید برای حفظ بی‌طرفی تحریف شود. برای فهم بهتر این قانون، به این بیاندیشید که شخصی که برای شما مورد احترام است، ممکن است برای شخص دیگری، با بی‌احترامی یاد شود؛ اسلامیکال برای جلوگیری از این اختلاف‌ها، چنین قانونی را تدبیر کرده‌است.
القاب یا وندهای احترام‌آمیزی چون جناب، عالی‌جناب، حضرت، اعلی‌حضرت، علیاحضرت، همایونی، علیه‌السلام، صلی‌الله، سلام‌الله‌علیها، رحمه‌الله‌علیه، قدس‌سره یا حتی (ع) نباید ذکر شوند همچنین باید از افعال سوم شخص مفرد به جای سوم شخص جمع (در صورتی که فرد یک نفر است) استفاده شود و عبارت‌هایی مانند «دار فانی را بدرود گفت»، «شهید شد» و موارد مشابه نباید استفاده شود مثلا:
- خادم خادمان خدا، سنت آگوستین در سده ۴ میلادی می‌زیست
- سنت آگوستین در سده ۴ میلادی می‌زیست
لقب‌های پادشاهی، حکومتی و اشرافی
رعایت قواعد زیر برای نامیدن پادشاهان لازم است:
- عناوین مقالات سلطنتی معمولاً با پیشوندهایی همچون امپراتور، پادشاه و ملکه شروع نمی‌شوند. (مثال: محمدرضا پهلوی) اما در برخی موارد، این القاب با نام فرد عجین شده‌است؛ در این موارد بر اساس بند چهارم (که در ادامه توضیح داده می‌شود) رفتار می‌شود.
- در صورت وجود نام رایج از این نام در عنوان نوشتار استفاده می‌شود. (مثال: مستنصر بالله، آقامحمدخان قاجار)
- در غیر این صورت از نام پادشاه + عدد ترتیبی استفاده می‌کنیم. در صورتی که بیش از یک پادشاه با همان نام و عدد ترتیبی وجود داشته باشد، از الگوی نام پادشاه + عدد ترتیبی + ویرگول + منصب (پادشاه/دوک/خلیفه/...) + کشور استفاده می‌کنیم. (شاه عباس اول صفوی، شاه‌عباس دوم صفوی، شاه‌عباس عثمانی)
- در برخی مواد یک لقب چنان به نام و هویت فرد گره خورده که در صورت عدم استفاده از آن، وی شناخته نشده یا برای خواننده ابهام ایجاد می‌کند، در این‌صورت می‌توان از لقب مذکور استفاده کرد. (مثال: حسن مثنی، حسن صباح). این موارد در برخی سلسله‌های پادشاهی به طور کلی رعایت می‌شود. (مثلا پادشاهان عرب، قاعدتا بدون پسوند ملک، شناخته نمی‌شود. مثال: ملک عبدالله دوم)
- برای همسران پادشاهان که در قید حیات هستند از نام و لقب فعلی آنان برای نام‌گذاری استفاده می‌شود، همچنین است همسران قبلی که همچنان زنده‌اند، اما برای همسرانی که در گذشته‌اند از نامی که بدان معروف هستند در نام‌گذاری استفاده خواهد شد.
نکته رسم‌الخطی: توجه داشته باشید که «خان» در این موارد با فاصلهٔ مجازی نوشته می‌شود.
القاب و عنوان‌های علمی-تحصیلی
دانشگاهی
القاب حرفه‌ای یا دانشگاهی‌ای چون استاد، پرفسور، دکتر و مهندس نباید استفاده شوند (نه در جملات آغازین و نه در سایر بخش‌های مقاله) ولی اگر عنوان یا لقب با نام فرد سخت عجین شده‌است، آنگاه با آن مانند تخلص برخورد می‌شود و پس از ذکر نام اصلی، نامی که با عنوان دانشگاهی عجین شده‌است ممکن است در متن نوشتار ذکر گردد و از تغییر مسیر استفاده شود.
- نمونه: دکتر مصدق یا دکتر شریعتی.
توجه داشته باشید که اگر لقبی دانشگاهی با نام فرد سخت عجین شده باشد دیگر نباید هنگام ذکر نام فرد به صلاحیت او برای کسب این لقب پرداخت. (یعنی مثلاً آیا فرد واقعاً مدرک دکتری دارد یا نه) البته در خود متن مقاله می‌توان چنین کرد.
- نیز به این نکته دقت کنید که عدم ذکر عنوان‌های دانشگاهی فرد هنگام اشاره به او منافاتی با اشاره به مدارک تحصیلی او در متن مقاله ندارد؛ بنابراین می‌توان مثلاً اشاره کرد که «فلان‌کس دکتری خود را در فلسفه از فلان‌دانشگاه اخذ کرد» هرچند که در طول مقاله از او به عنوان دکتر فلانی یاد نمی‌شود.
حوزوی-مذهبی
با القابی مثل آیت‌الله، حجت‌الاسلام، مولانا، آخوند، ملا، شیخ و… هم مانند القاب دانشگاهی نظیر دکتر، مهندس برخورد می‌شود. این عناوین فقط یک بار به عنوان تعیین رتبه محرز یا مشهور یاد می‌شود اما نباید پیوند نام باشد. مانند القاب دانشگاهی، اگر عنوان یا لقب با نام فرد سخت عجین شده‌است، آنگاه با آن مانند تخلص برخورد می‌شود و پس از ذکر نام اصلی، نامی که با عنوان دانشگاهی عجین شده‌است ممکن است در متن نوشتار ذکر گردد و از تغییر مسیر استفاده شود
دیگر القاب
استفاده از عناوینی چون حاجی و میرزا نیز ممنوع است، مگر آنکه جزئی از شهرت افراد باشد. مثلا: حاج ابراهیم کلانتر، میرزا کوچک‌خان جنگلی
سید
طبق قواعد اسلامیکال فارسی، پیشوند سید جزء القاب محسوب نمی‌شود و بخشی از نام است. برای استفاده از سید در عنوان و متن مقالات پال:سید را مطالعه کنید.
موارد آتی ذکر نام فرد
پس از آنکه نام فرد در جمله‌های آغازین به صورت کامل ذکر شد آنگاه می‌توان در جمله‌های آتی تنها نام خانوادگی او را ذکر کرد یا اگر به لقبی خاص معروف است از آن لقب بهره برد؛ ولی توجه کنید که لقب را بیش‌اندازه زود به شخص ندهید. مثلاً اگر شخصی قبلا ملقب به لقبی بود یا لقبی نداشت؛ در سال ۱۳۰۰ ملقب به لقبی جدید (تازه-نوع) شد تا پیش از رسیدن به سال ۱۳۰۰ در شرح زندگانی او، از لفظ قبلی استفاده کنید.
تاریخ‌ها
- در استفاده از تاریخ در مقالات زندگی‌نامه، باید از قواعد اسلامیکال:شیوه‌نامه/تاریخ‌ها و اعداد پیروی کرد. توصیه می‌شود برای هماهنگی تمام مقاله و درک درستی از سیر تاریخی مقاله، از یک الگوی تاریخی واحد برای تمام مقاله استفاده کنید. برای نمونه، تمام تاریخ‌های مقاله را بر اساس هجری قمری بنویسید. یا تمام آنها را به میلادی تبدیل کنید. در صورت استفاده از چند نوع تاریخ در مقاله، باید در تمام موارد، نوع تاریخ را با مخفف آن (ه.ق/ه.ش/م) مشخص نمایید. در مقالات می‌توانید به عبارت‌های زمانی نسبی برای دوره‌های زمانی طولانی نیز اشاره کنید. مثلاً برای اشاره به تحولات زمین‌شناسی: انسان‌ها بسیار پیش از این از دیگر پستاندارانِ نخستین انشعاب یافتند، اما تنها اخیراً توانستند مجالس قانون‌گذاری بر پا نمایند.
لحن و جمله‌بندی
لحن مقاله همچون سایر مقاله‌ها در اسلامیکال باید بی‌طرفانه و دانشنامه‌ای باشد. از تبعات آن می‌توان به این اشاره کرد که از صیغهٔ احترام نباید استفاده شود؛ به عبارت دیگر در اسلامیکال، کسی چیزی نمی‌فرماید بلکه چیزی می‌گوید. این موارد را در جای‌جای مقاله باید رعایت کنید. مثلاً، نهادها و فعل‌ها به صورت سوم شخص مفرد می‌آید نه سوم شخص جمع:
- فلان‌کس در بهمان‌تاریخ به فلان‌جا رفت.
- فلان‌کس در بهمان‌تاریخ به فلان‌جا رفتند.
- فلان‌کس در بهمان‌تاریخ به فلان‌جا تشریف‌فرما شد.
- فلان‌کس در بهمان‌تاریخ به فلان‌جا تشریف‌فرما شدند.
برای درگذشتگان همواره از فعل گذشته استفاده می‌شود نه فعل حال و آیندهٔ روایی. «فلان‌کس در فلان‌تاریخ فلان چیز را کشف کرد» نه کشف می‌کند.
مرگ
- از واژهٔ «شادروان» استفاده نمی‌شود. در صورت نیاز به اشاره به زنده نبودن شخص، «درگذشته» را می‌توان به‌جای «مرحوم» به‌کار برد، مانند «حسین گل‌گلاب با روح‌الله خالقی، هنرمندِ درگذشته، همکاری داشت» به‌جای «حسین گل‌گلاب با مرحوم روح‌الله خالقی همکاری داشت».
- «به رحمت خدا رفت»، «به دیار باقی شتافت»، «دار فانی را وداع گفت»، «دعوت حق را لبیک گفت»، و از آن سو، «به درک واصل شد»، «سَقط شد»، «به هلاکت رسید»، و «مُرد» استفاده نمی‌شود. «درگذشت» و «کشته شد» به‌عنوان فعل ماضی، و «مرگ» و «درگذشت» به‌عنوان اسم استفاده می‌شوند.
مذهب، قومیت و نژاد
درج هریک از موارد «مذهب»، «قومیت» و «نژاد» در مقاله‌های افراد تنها به یکی از ۳ شرط زیر مجاز است:
- خود موارد، عامل انتشارپذیری موضوع باشد.
- در انتشارپذیری موضوع یا عنوان مقاله موثر و یا تعیین‌کننده باشد.
- در منابع معتبر و مستقل به روشنی به این موارد پرداخته شده باشد.
اگر اختلاف نظری در هریک از این موارد وجود داشت که هرکدام از ادعاها منابع مستقل و معتبر خود را دارا بود؛ پس از اجماع در صفحه بحث، همه موارد با ارجاع درست به منابع در بدنه مقاله درج شود.