اقلیت‌های دینی
اقلیت‌های دینی به گروه‌های غیرمسلمان تحت حکومت اسلامی گفته می‌شود که از حقوق، امنیت و عدالت برخوردار بودند، مشروط بر آنکه به قوانین و شرایط تعیین‌شده مانند پرداخت جزیه پایبند باشند. اسلام بر همزیستی مسالمت‌آمیز، عدالت و خوش‌رفتاری با این اقلیت‌ها تأکید دارد.
معنای اصطلاحی
اقلیت‌های دینی به گروه‌های کوچکی از مردم گفته می‌شود که پیرو آیینی متفاوت از اکثریت جامعه خود هستند. در فرهنگ اسلامی، اقلیت‌های دینی به غیرمسلمانانی اطلاق می‌شود که تحت حکومت اسلامی زندگی می‌کنند و با مسلمانان در جنگ و نزاع نیستند.[۱]
در منطق اسلامی
اسلام بر حسن هم‌جواری، عدالت و خوش‌رفتاری با این گروه‌ها تأکید دارد. در قرآن، آیه ۸ از سوره ممتحنه در اینباره آمده است: «خداوند شما را از رفتار نیکو و عادلانه با کسانی که با شما در امر دین نجنگیده و شما را از دیارتان بیرون نکرده‌اند منع نمی‌کند». پیامبر اسلام رفتار انسانی با اهل ذمه (یهود، نصارا و مجوس) را توصیه کرده و حتی مجازات سختی برای افرادی که آنان را به ناحق به قتل برسانند در نظر گرفته است. روایت‌های تاریخی نشان می‌دهد که تعاملات عادلانه و انسانی پیامبر اسلام با اقلیت‌های دینی، سبب جذب برخی از آنان به اسلام می‌شد. در منابع اسلامی همچنین آمده است که علی بن ابی‌طالب در نامه‌ای به مالک اشتر، والی مصر، بر رعایت حقوق اقلیت‌های دینی تأکید کرده و آنان را در آفرینش برابر با مسلمانان دانسته است.[۲]
احکام فقه اسلامی در رابطه با اقلیت‌های دینی در بخش‌های مختلف مانند طهارت، جهاد، تجارت و دیات به تفصیل بیان شده است. مشهور است که اهل کتاب (یهود، نصارا و مجوس) در حکومت اسلامی سه انتخاب داشتند: پذیرش اسلام، پرداخت جزیه یا آماده شدن برای نبرد. در مقابل، مشرکان تنها میان پذیرش اسلام یا جنگ مخیر بودند. اما برخی فقها بر این باورند که همه گروه‌های غیرمسلمان میان سه گزینه مذکور آزاد بودند. اصول کلی اسلام بر آزادی عقیده و احترام به قوانین عمومی جامعه تأکید دارد و حتی تعاملات اجتماعی با غیرمسلمانان نیز بر پایه احترام و همزیستی مسالمت‌آمیز استوار بوده است.[۳]
جزیه
در حکومت اسلامی، به اقلیت‌های دینی که در کنار مسلمانان زندگی می‌کردند، مالیات ویژه‌ای به نام «جزیه» تعلق می‌گرفت. این مالیات به منظور تأمین امنیت و خدمات حکومتی برای این گروه‌ها وضع شده و معمولاً بسیار کمتر از مالیات‌های رایج در حکومت‌های دیگر بود. تا زمانی که اقلیت‌ها به شرایط جزیه پایبند بودند، از امنیت، عدالت و حقوق برابر در جامعه اسلامی برخوردار می‌شدند.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «اقلیت‌های دینی». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.