صفیه بنت عبدالمطلب

صفیه بنت عبدالمطلب
متولد	مکه، حجاز، عربستان
وفات	مدینه، حجاز، عربستان
آرامگاه	بقیع
همسر(ها)	حارث بن حرب عوام بن خویلد
فرزندان	صافی بن حارث زبیر بن عوام صائب عبدالکعبه
والدین	عبدالمطلب (پدر) هاله بنت وهیب (مادر)
خانواده	بنی‌هاشم

صفیه بنت عبدالمطلب (به عربی: صفية بنت عبد المطلب) دختر عبدالمطلب و همسرش هاله بنت وهب بود. او همچنین مادر زبیر بن عوام و عمه محمد پیامبر اسلام بود. از وی در چند غزوه محمد یاد شده‌است. او از شاعران زمان خود بوده‌است.

نام و تبار

نام او را صفیه گزارش کرده‌اند. پدرش عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف است که از بزرگان مکه به شمار می‌رفت. مادرش هاله بنت وهب یا وهیب بود. او خواهر تنی حمزه است.

سرگذشت

نخستین گزارش تاریخی از زندگانی صفیه، به پذیرش اسلام او باز می‌گردد. به گزارش بلاذری، او در دوره دعوت پنهانی محمد، به اسلام گروید و اسلام آوردن او پیش از ورود پیامبر اسلام به دارالارقم بوده‌است. همچنین صفیه در دارالارقم نیز تجدید بیعت کرده‌است. او را تنها عمه محمد دانسته‌اند که مسلمان شد و با محمد بیعت کرده‌است که این مدعا، توسط ابن اثیر، ابن کثیر، بیهقی و جمعی دیگر از مورخین گزارش شده‌است و با مخالفت‌هایی همراه بوده‌است. او پس از پذیرش اسلام، توسط فرزندش زبیر، به مدینه مهاجرت کرده‌است.

او از حاضران در غزوه احد بود در ماجرای شکست ابتدایی و فرار جمعی از مسلمانان از معرکه نبرد، به مقابله با آنها پرداخت و آنان را نکوهید و با نیزه به سر آنان می‌زد که توسط محمد از این کار منع شد. در منابع دیگر از شمشیر به دست گرفتن او در نبرد احد یاد شده‌است که به همراه ام ایمن به کمک محمد رفتند. او در این نبرد سعی داشت تا از وضع برادرش حمزه مطلع شود؛ بر اساس روایتی، محمد او را از دیدن جسد مثله شده حمزه منع کرد، اما در روایت دیگر، به مشاهده جسد و دعای او بر بالین برادرش، اشاره شده‌است.

از او در ماجرای دیگری در غزوه خندق (و به نقلی احد) یاد شده‌است. بر اساس آن روایت، محمد، همسران خود به همراه صفیه را در برج حسان بن ثابت جای داد تا از خطرات در هنگام نبودش در مدینه، محفوظ باشند. پس از آنکه محمد به قصد جنگ از مدینه خارج شد، جمعی از یهودیان مدینه به برج حمله بردند، حسان که ترسیده بود، کاری از پیش نبرد تا آنکه صفیه با چوب‌دستی یا شمشیر، یکی از یهودیان را به قتل رسانید. با کشته شدن یکی از مهاجمین، باقی آنان گریختند. غیر از احد و خندق، او در غزوه بنی‌قریظه و خیبر نیز شرکت داشت. به همین خاطر نیز در برخی از غنائم جنگی سهمی داشت.

درگذشت

صفیه در سال ۲۰ در سن ۷۳ سالگی در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع دفن گردید.

خانواده

او پیش از اسلام با حارث بن حرب برادر ابوسفیان بن حرب ازدواج کرده بود. پس از مرگ همسر اولش، با عوام بن خویلد بن اسد بن عبدالعزی ازدواج کرد. بر اساس روایتی از ابن حبیب در کتاب المحبر، او پیش از ازدواج با عوام، با عمیر بن وهب بن عبد بن قصی ازدواج کرده بود. حاصل ازدواج اول او با حارث، فرزندی به نام صفی بود. اینکه نام و جنسیت فرزند او چه بود، محل تردید است، برخی او را دختر و با نام صفیا و برخی پسر با نام صفی دانسته‌اند. حاصل ازدواج دوم او نیز سه پسر به نام‌های عبدالکعبه، زبیر و سائب بود.

میراث

از وی اشعار بسیاری به جای مانده‌است. شعر او در مورد حفر مجدد زمزم توسط عبدالمطلب و افتخار به آن، در سوگ عبدالمطلب و اشعاری در رثای پیامبر اسلام، از جمله اشعار مشهور اوست. علاوه بر شعرهای او، رجزهایی نیز به وی منسوب است.

منبع

• ابراهیمی، رقیه (۱۳۷۵). «صفیه بنت عبدالمطلب». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصر الله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.