بدون پیوند
بدون رده
بدون جعبه اطلاعات
بدون تصویر
غیراستاندارد
نیازمند به ویراستاری

ثقة‌الاسلام

از اسلامیکال
نسخهٔ تاریخ ‏۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۱۵ توسط Mahdel (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

ثقت الاسلام عنوانی عام برای احترام و تکریم عالمان شیعه اثنی‌عشری است، و در گذشته به عالمی اطلاق می‌شد که تحصیلات دینی را در حد معینی به انجام رسانده، اما هنوز به بالاترین درجه روحانیت در سلسله مراتب دینی که به آیت الله معروف است، نرسیده باشد.[۱]

درگذشته نه چندان دور، این لقب معمولاً به کسانی اطلاق می‌شد که تحصیلات خود را در سطوح ۱ و ۲ حوزه‌های علمیه به پایان رسانده و مدرک فقه اسلامی و الهیات (اصول دین) را کسب کرده بودند.[۲] همچنین ثقة الاسلام یک لقب کلی برای اشخاص مورد اعتماد و مورد احترام مسلمانان است که نشان دهنده دارا بودن سطح معینی از دانش حوزوی است.[۳][۴]

ریشه لغوی

لغت ثقـة الاسلام [به زبان انگلیسی: Seghatoleslam] [به زبان عربی: ثقة الاسلام] از دو کلمه عربی گرفته شده است: ثقه[۵] به معنای فرد امین و مورد اعتماد، و اسلام که اشاره به دین اسلام دارد. از این رو می‌توان این لغت را فرد مورد اعتماد اسلام ترجمه کرد.[۶]

در علم رجال از نظر اصولیان، برای افتاء راهی جز رجوع به اخبار ثقات نیست و ثقت الاسلام به راویانی اطلاق می‌گردد که عدالت و وثاقت آنها صریحاً احراز شده باشد.[۷]

ثقة الاسلام به عنوان لقب

در مذهب شیعه، لقب ثقة الاسلام[۸] اغلب به عنوان پله‌ای به سوی لقب عالی آیت الله تلقی می‌شود؛ زیرا فرایند آیت الله شدن مستلزم سال‌ها مطالعه و تحقیق، فراتر از آنچه برای لقب ثقة الاسلام لازم بود، می‌باشد.[۹] استفاده از ثقة الاسلام به عنوان لقب در ایران، علیرغم دارا بودن اکثریت شیعه، زیاد رایج نیست. اگر چه در گذشته در کشورهای دیگر با جمعیت قابل توجه شیعه، مانند عراق، نیز از این لقب استفاده می‌شد.[۱۰][۱۱] ثقة الاسلام نخستین بار به عنوان لقب، برای محمد بن یعقوب کلینی (۲۵۸–۳۲۹ ه‍. ق)،[۱۲][۱۳] گردآورنده کتاب الکافی به کار رفت. به گفته کاظم مدیر شانه چی در کتاب علم الحدیث، کلینی در زمان خود به ثقة الاسلام معروف بود.[۱۴]

تفاوت القاب آیت الله، حجت الاسلام و ثقة الاسلام

القاب روحانیون شیعه در ایران از نظر مفهومی در طول تاریخ تغییر کرده است؛ مثلاً لقب ثقة الاسلام که برای طلاب سطوح ۱ و ۲ حوزه‌های علمیه به کار می‌رفته است، در گذشته لقب علمای بزرگ بوده است. علاوه بر این، برخی از القاب در قرن اخیر در بین روحانیون رایج شده است، به عنوان مثال، لقب آیت الله العظمی به مراجع تقلید اطلاق می‌گردد یا در مقطعی از زمان، لقب آخوند برای علمای بزرگی چون ملا محمد کاظم خراسانی یا ملا محمد باقر مجلسی استفاده می‌شد.[۱۵][۱۶][۱۷]

در گذشته نه چندان دور، ثقة الاسلام به طلاب سطح ۱ و ۲ (اصطلاحاً طلاب مقدمات‌خوان) اطلاق می‌شد. هم‌اکنون، در حوزه‌های علمیه ایران، هدف اصلی در دوره مقدمات، آموزش ادبیات عرب (صرف، نحو، معانی و بیان) و آشنایی طلاب با دروس پایه، مثل منطق و فقه است، که به‌طور معمول از کتاب‌های جامع المقدمات، سیوطی، المغنی و غیره استفاده می‌شود.[۳] مدت زمان تدریس، معمولاً برای آموزش ادبیات عرب سه سال، و برای دروس منطق و فقه هم سه سال طول می‌کشد.[۴] لقب ثقة الاسلام در گذشته، لقب علمای بزرگی مانند شیخ محمد بن یعقوب کلینی و شیخ صدوق بوده است.[۱۲][۱۳] لازم است ذکر شود که در حال حاضر در حوزه‌های علمیه ایران از این لقب استفاده نمی‌گردد.[۸]

حجت الاسلام به طلاب سطح ۳ اطلاق می‌شود. در این دوره به‌طور معمول در علم اصول، کتاب‌هایی نظیر: معالم الاصول[۱۸] یا اصول استنباط،[۱۹] الموجز، اصول الفقه مظفر،[۲۰] رسائل و کفایة الاصول تدریس می‌شود. در علم فقه نیز کتاب‌هایی نظیر شرح لمعه و مکاسب تدریس می‌شود.[۳] معمولاً مدت زمان این دوره آموزشی، چهار سال بطول می‌انجامد.[۴] پس از ورود طلاب به مرحله بعد (سطح ۴) و رسیدن به دوره تحصیلی درس خارج (دروس عالی حوزه) لقب حجت الاسلام والمسلمین بر روی آنان گذاشته می‌شود. این مرحله بالاترین دوره دروس حوزوی به‌شمار می‌رود که با هدف مجتهد شدن طلاب در دو رشته فقه و اصول و یافتن توان استنباط احکام، از منابع اصیل کتاب (علوم قرآنی)[۲۱] ، سنت،[۲۲] عقل[۲۳] و اجماع] برپا می‌شود و معمولاً متنِ درسیِ خاصی ندارد؛ ولی برای نظم بخشیدن به مطالب، مباحث براساس کفایة الاصول در اصول فقه و جواهر الکلام، تحریر الوسیله و عروة الوثقی در فقه طرح می‌شود و در حقیقت دوره تحقیقاتی حوزه محسوب می‌شود.[۳] مدت زمان تدریس، به‌طور معمول حداقل چهار سال طول می‌کشد.[۴]

آیت الله به کسی اطلاق می‌شود که دوره درس خارج (دروس عالی حوزه) را با موفقیت به پایان رسانده و به درجه اجتهاد رسیده باشد. اجتهاد به این معناست که شخص مورد نظر، با استفاده از ادله و مبانی فقهی و اصولی، خود توانایی استنباط احکام را داشته باشد.[۴] مجتهد خود بر دو قسم است: گونه اول کسی است که در برخی از ابواب فقه مجتهد است، که وی را مجتهد متجزی می‌نامند، و گونه دوم کسی است که در تمام ابواب فقه مجتهد است، که وی را مجتهد مطلق می‌نامند.[۲۴] علاوه بر گذراندن تحصیلات عالی فوق الاشاره، شخص باید چندین سال نیز درس خارج فقه اسلامی یا اصول را نیز تدریس کند تا بر وی عنوان آیت الله اطلاق شود.[۴]

ثقة الاسلام به عنوان نام خانوادگی در ایران

در حالی که ثقة الاسلام اساساً بعنوان لقب در اسلام شیعی مطرح بوده است، در برخی از خانواده‌های ایرانی به عنوان نام خانوادگی استفاده شده است. این امر به این دلیل است که در بسیاری از فرهنگ‌ها، استفاده از القاب مذهبی به عنوان نام خانوادگی، یا استفاده از اصطلاحات مذهبی یا فرهنگی، که هویت آنها را به عنوان نام خانوادگی آنها منعکس می‌کند، رایج است.

با این حال، شایان ذکر است که استفاده از ثقة الاسلام به عنوان نام خانوادگی در جهان اسلام نسبتاً غیر معمول است و بیشتر به برخی از کشورها مانند ایران محدود می‌شود. در کشورهای دیگر حتی کشورهایی که جمعیت مسلمان شیعه قابل توجهی دارند، استفاده از نام‌های خانوادگی دیگری که نشان‌دهنده هویت فرهنگی یا قومی آن‌ها است، رایج‌تر است.[۲۵][۲۶]

خانواده‌های معروف ثقت الاسلام در ایران

ممکن است افرادی با این نام خانوادگی در شیراز، تبریز یا سایر نقاط ایران زندگی کنند، زیرا این یک نام خانوادگی خاص در ایران است. خانواده‌های معروف ثقة الاسلام در ایران، خانواده‌های زیر را شامل می‌گردند، اگرچه فقط محدود به موارد زیر نمی‌گردند:

۱. میرزا علی آقا ثقة الاسلام تبریزی[۲۷] (۲۹ دی ۱۲۳۹–۹ دی ۱۲۹۰ خورشیدی) ملی‌گرای ایرانی بود که در جریان انقلاب مشروطه ایران در تبریز زندگی می‌کرده است. او یکی از روحانیون اصلاح‌طلب شیعه بود.[۲۸]

۲. سید زین العابدین ثقة الاسلام[۲۹] (معروف به سیدعلی ثقت الاسلام ارسنجانی) (آذر ۱۳۰۲ - خرداد ۱۳۷۹ خورشیدی) روحانی شیعه ایرانی بود که در شهر ارسنجان (استان فارس) و شیراز زندگی می‌کرد. وی یکی از تأثیرگذارترین و با نفوذترین عالم دینی در بین مردم ساکن در شهرستان ارسنجان، بخصوص شهر ارسنجان بوده است.[۳۰] وی در حین مدیریت حوزه علمیه ارسنجان، به تدریس فقه و علوم اسلامی مشغول بود.[۳۱]

۳. شیخ محمدعلی ثقة الاسلام اصفهانی[۳۲] (۱۲۳۳–۱۲۷۹ خورشیدی) روحانی شیعه ایرانی ساکن اصفهان بود. وی از علما و فقهای بزرگ عصر خود در شهر اصفهان (استان اصفهان) بوده است و دانش و تخصص کاملی در تمامی حوزه‌های فقه اسلامی داشت.[۳۳]

۴. سید عبدالله ثقة الاسلام[۳۴] (۱۱ مرداد ۱۲۴۷–۱۷ تیر ۱۳۴۱ خورشیدی) یک روحانی شیعه دوازده امامی ایرانی بود که در اصفهان و نجف (عراق) زندگی می‌کرده است. وی در نجف به تدریس و تألیف کتب اشتغال داشت و آثار ارزشمندی در علوم اسلامی از خود به جای گذاشته است.[۳۵]

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ "Definition of AYATOLLAH". www.merriam-webster.com (به انگلیسی). 2023-04-21. Retrieved 2023-05-23.
  2. ↑ Akhlaq، Sayed Hassan (۱۵ مه ۲۰۲۳). The Making of Shia Ayatollahs. Rowman & Littlefield Publishing Group. ص. p٫ ۳۸. شابک ۹۷۸-۱-۷۹۳۶-۵۵۱۶-۵.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ «حوزه علمیه (مراحل تحصیل) - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ "حوزه علمیه (اسلام)". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2023-03-17.
  5. ↑ «معنی ثقة». موسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  6. ↑ "Lisān al-ʿArab". Encyclopaedia of Islam, Second Edition (به انگلیسی). Brill. 2012-04-24.
  7. ↑ کاظم مدیر شانه چی. «درایه الحدیث – دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم». صص. ۱۱۲–۱۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ "القاب حوزوی". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2023-05-21.
  9. ↑ «پژوهشی در نظام طلبگی (مهدی ضوابطی) - کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد». www.lib.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  10. ↑ «Shia Muslims Population». World Shia Muslims Population. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  11. ↑ «Shia (Shi'a) Muslim Countries». WorldAtlas (به English). ۲۰۱۸-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ «Rayhanat al-adab (book)». wikishia (به Persian). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ "Encyclopaedia Islamica". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-05-13.صفحهٔ ۲۶۰.
  14. ↑ کاظم مدیرشانه چی (۱۳۹۷). «علم الحدیث». www.adinehbook.com. ص. صفحه ۷۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  15. ↑ «القاب «آیت الله»، «حجت الاسلام» و «ثقه الاسلام» چه تفاوتی دارند؟ | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. ۲۰۲۲-۰۴-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  16. ↑ متینی، جلال. «بحثی دربارهٔ سابقهٔ تاریخی القاب و عناوین علما در مذهب شیعه». IranNamag. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  17. ↑ «نظر مراجع تقلید دربارهٔ القاب علمی روحانیون». web.archive.org. ۲۰۱۴-۰۷-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  18. ↑ جمال الدین حسن بن زین‌الدین عاملی. «معالم الدین و ملاذ المجتهدین - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. قم: مؤسسهٔ نشر اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  19. ↑ سید علی نقی حیدری. «اصول الاستنباط - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir (به زبان عربی). قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  20. ↑ محمد رضا مظفر. «اصول الفقه (مظفر) - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir (به زبان عربی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  21. ↑ «کتاب (علوم قرآنی) - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  22. ↑ «سنت (اصول) - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  23. ↑ «عقل - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  24. ↑ Ahmad Kazemi Moussavi (۱۹۹۴). «The Institutionalization of Marjae Taqlid in the Nineteenth Century Shiite Community». AthareBartar (به English). The Muslim World, 83. صص. ۲۷۹–۲۹۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  25. ↑ "A Complete List of Muslim Last Names + Meanings - FamilyEducation". www.familyeducation.com (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-24.
  26. ↑ "Arabic name". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-05-06.
  27. ↑ "Ali Thiqat al-Islam Tabrizi". www.wikidata.org (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-24.
  28. ↑ "Mirza Ali Aqa Tabrizi". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-02-07.
  29. ↑ "Seyed Zeinolabedin Seghatoleslam". AncientFaces (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-24.
  30. ↑ حسینی، سید محمدحسین (۱۳۹۳-۱۰-۱۷). «بزرگداشت مرحوم آیت‌الله حاج سیّد علی ثقةالاسلام - ارسنجان». www.arsanjan.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  31. ↑ ابراهیمی، محمد حسین؛ حسینی، سید محمد هادی؛ خادمی، روح‌الله (۲۰۲۰). مجموعه مقالات مدرسه سعیدیه ارسنجان. شرح حال و زندگی خاندان ثقه الاسلام ارسنجانی. ج. ۱. قم: مجمع ذخائر اسلامی. صص. ۳۵–۴۰. شابک ۹۷۸-۶۲۲-۷۴۳۵-۵۳-۵.
  32. ↑ «تولد مرحوم ثقة الاسلام حاجی شیخ محمدعلی اصفهانی | فرهیختگان تمدن شیعه». nbo.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  33. ↑ «محمدعلی ثقه الاسلام اصفهانی». rasekhoon.net. ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  34. ↑ «آیت اللّه ثقة الاسلام | سایت رسمی سادات میرمحمدصادقی». sadatsite.ir. ۲۰۲۰-۰۶-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  35. ↑ «عبدالله ثقة الاسلام». rasekhoon.net. ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.

منابع

  • Calmard, Jean. (2009). "Ayatollah". In Esposito, John L. (ed.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World (Online ed.). Oxford University Press. Doi:10.1093/acref/9780195305135.001.0001.
  • Glassé, C. (2013). The new encyclopedia of Islam. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. p. 71. ISBN 978-0-7591-0189-0
  • Nasr, Seyyed Hossein. Dabashi, Hamid. and Vali, S. (1989). Expectation of the Millennium. SUNY Press. ISBN 978-0-88706-844-7
  • Golkar, S. (2017). Clerical militia and securitization of seminary schools in Iran. Contemporary Islam, 11(3), pp.215–235. Doi: 10.1007/s11562-017-0384-8. S2CID 151998952.
  • AncientFaces. (n.d.). Seyed Zeinolabedin Seghatoleslam biography. [online] Available at: Seyed-Zeinolabedin-Seghatoleslam-192886125 [Accessed 08 Apr. 2023].
  • Momen, M. (2015). Shi’i Islam. Simon and Schuster. ISBN 978-1-78074-788-0
  • Wikishia. (n.d.). Thiqat al-Islam. [online] Available at: https://en.wikishia.net/view/Thiqat_al-Islam [Accessed 08 Apr. 2023].
  • Momen, M. (1985). An Introduction to Shi’i Islam: the history and doctrines Twelver Shi’ism. New Haven; London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-03499-8
  • Hermann, Denis. (۱ مه ۲۰۱۳). "Akhund Khurasani and the Iranian Constitutional Movement". Middle Eastern Studies. 49 (3): 430–453. Doi:10.1080/00263206.2013.783828. ISSN 0026-3206. JSTOR 23471080. S2CID 143672216.
  • Akhlaq, Sayed Hassan. (2023). The Making of Shia Ayatollahs. Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-79365-516-5
  • www.merriam-webster.com. (n.d.). Definition of AYATOLLAH. [online] Available at: https://www.merriam-webster.com/dictionary/ayatollah [Accessed 22 May 2023].
  • Bearman, P.J. , International Union of Academies and Al, E. (1986). The encyclopaedia of Islam, new edition. Leiden E.J. Brill -≪&Gt. ISBN 9789004161214
  • World Shia Muslims Population. (n.d.). Shia Muslims Population. [online] Available at: http://shianumbers.com/shia-muslims-population [Accessed 22 May 2023].
  • Ibn Durayd, Abūbakr Muḥammad b. Ḥasan (۲۴ آوریل ۲۰۱۲). Baʿlbakī, Ramzī Munīr (ed.). Lisān al-ʿArab. Beirut: Brill. ISBN 9789004161214
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=ثقة‌الاسلام&oldid=32127»