فهرست کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی

فهرست کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی، شامل ۴۷ کتابخانه مستقل در سراسر ایران است که به صورت وابسته در ذیل مدیریت کتابخانه‌های آستان قدس رضوی اداره می‌شوند. این کتابخانه‌ها در شهرهای مختلف ایران و عموماً در مشهد قرار دارند.

کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

کتابخانه آستان قدس رضوی از جمله کتابخانه‌های وقفی قدیمی است که تا امروز پابرجا مانده است. به عقیده سنابادی از پژوهشگران تاریخ شفاهی، این کتابخانه سهم به سزایی در حفظ و نگهداری میراث اسلامی داشته است. تاریخ دقیقی از تأسیس کتابخانه رضوی گزارش نشده است؛ اما قرائن تاریخی و برخی وقف‌نامه‌ها، تاریخ تأسیس آن را به پیش از ۳۶۳ ه‍. ق می‌رساند. با افزایش تعداد کتب و ادعیه و سایر کتاب‌های مورد نیاز طلاب علوم دینی، محلی مستقل با عنوان قرائت‌خانه در حرم امام رضا تأسیس شد. در دورهٔ شاه اسماعیل صفوی و شاه طهماسب، برخی کتاب‌ها و وقف‌نامه‌های مندرج در حاشیه کتاب‌ها، از وجود کتابخانه‌ای با عبارت «خزانةالکتب» نام برده‌اند.

در سال ۱۳۶۸، ساختمان جدیدی با مساحت ۱۲۰۰ مترمربع در بست شیخ بهایی حرم احداث و کتابخانه گوهرشاد به آنجا منتقل شد. در سال ۱۳۶۰ ه‍. ش کلنگ ساخت کتابخانه‌ای مستقل در حرم امام رضا زده شد. ۱۲ سال بعد در سال ۱۳۷۴، از ساختمان جدید بهره‌برداری شد. مخازن جدید کتابخانه با وسعت نه هزار مترمربع و ظرفیت نگهداری یکصد میلیون منبع مطالعاتی، برای محافظت از میراث مکتوب در این کتابخانه، در ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ ه‍. ش افتتاح شد. امروزه کتابخانه حرم امام رضا با نام رسمی «کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی» ذیل ساختار «سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی» فعال است.

تعداد و پراکندگی جغرافیایی کتابخانه‌ها

آستان قدس رضوی در ۷ شهر درگز، قوچان، تربت حیدریه، بیرجند، گناباد، روشناوند و سرخس، دارای کتابخانه‌های کودک و نوجوان و در ۶ شهر شوشتر، کرمانشاه، میبد، بروجرد، اهواز و یزد (کتابخانه وزیری)، دارای ایستگاه کتاب کودک در کتابخانه‌های وابسته تحت پوشش خود در شهرستان‌ها است. همچنین نخستین کتابخانه کودک و نوجوان آستان قدس رضوی در سال ۱۳۸۹ در فرهنگسرای بزرگ امام رضا در شهرستان سرخس به بهره‌برداری رسیده است. در حال حاضر در مجموع ۳۰ هزار نسخه کتاب ویژه این گروه سنی در این کتابخانه‌ها که عضویت برای کودکان و نوجوانان در آن رایگان است در دسترس مراجعان قرار دارد. خدمات کتابخانه‌های وابسته به این آستان مقدس در شهر مشهد در حوزه کودکان شامل فعالیت ۱۰ ایستگاه کتاب کودک، ۸ اتاق کودک و یک کتابخانه تخصصی کودک می‌شود.

فهرست کتابخانه‌های وابسته به کتابخانه مرکزی آستان رضوی

کتابخانه‌های شهر مشهد

کتابخانه‌های شهر مشهد
نام کتابخانه	موقعیت مکان	تاریخ تأسیس ه‍.ق)	حجم آثار		اعضاء (نفر)	توضیحات
			کتاب (جلد)	نشریه (عنوان)
کتابخانه مسجدالرضا	مشهد، مسجدالرضا	۱۳۶۱	۵۶٫۰۰۰	۳۰	۳۷٫۰۰۰	این کتابخانه در دو ساختمان جداگانه، دارای بخش‌های مختلف از جمله تالار مطالعه قفسه باز، تالار محققان، تالار مرجع، واحد اینترنت و واحد امانت کتاب است. تعداد اعضاء این کتابخانه را ۳۷ هزار نفر عنوان کرده‌اند.
کتابخانه آیت الله عباس تربتی	مشهد، جنب مسجد امام رضا	۱۳۶۱	۴۱٫۰۰۰	۲۵	۱۲٫۰۰۰	این کتابخانه ابتدا در یک سالن کوچک در کنار مسجد امام رضا تأسیس و کتابخانه مسجد امام رضا نام گرفت. از ویژگی‌های این کتابخانه، وجود بیش از هزار نسخه منبع دیداری و شنیداری در مخزن این کتابخانه است.
کتابخانه آیت الله مجتبی قزوینی	مشهد، مسجد انصارالمهدی	۱۳۶۷	۱۰۳٫۰۰۰	۳۰	۳۴٫۴۰۰	این کتابخانه به درخواست هیئت امنای مسجد انصارالمهدی، در سال ۱۳۶۷ه‍. ش، تحت پوشش این کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی درآمد و به کتابخانه انصارالمهدی تغییر نام پیدا کرد. در سال ۱۳۸۰ه‍. ش، ساختمان شماره دو این کتابخانه افتتاح شد. در این کتابخانه، ۱۵٫۳۰۰ نسخه منبع دیداری و شنیداری نگهداری می‌شود.
کتابخانه آیت الله هاشم قزوینی	مشهد	۱۳۶۹	۹۶٫۰۰۰	۲۵	۲۵٫۵۰۰	در سال ۱۳۸۵ ه‍. ش، ساختمان دیگری برای این کتابخانه ساخته شد. از ویژگی‌های این کتابخانه، وجود ۱۱ هزار نسخه منابع دیداری و شنیداری در مخزن کتابخانه است.
کتابخانه امام صادق	مشهد	۱۳۷۰	۳۷٫۰۰۰	۲۴	۱۰٫۰۰۰	برای این کتابخانه، حدود هزار عنوان منابع دیداری و شنیداری گزارش شده است.
کتابخانه مسجد قبا	مشهد	۱۳۷۷	۳۲٫۰۰۰		۱۲٫۰۰۰	این کتابخانه شامل تعدادی نشریه می‌باشد.
کتابخانه مسجد زینبیه	مشهد	۱۳۷۷	۳۲٫۰۰۰	۲۵	۹٫۰۰۰	این کتابخانه دارای بخشهای مختلف از جمله تالار مطالعه قفسه باز، واحد امانت، واحد مطبوعات و خدمات اینترنت است.
کتابخانه مسجد پیغمبر اکرم	مشهد	۱۳۷۷	۳۰٫۰۰۰	۲۰	۱۲٫۰۰۰	این کتابخانه دارای بخشهای مختلف از جمله تالار مطالعه قفسه باز، واحد امانت منابع چاپی و منابع دیداری شنیداری، واحد مطبوعات و خدمات اینترنت است.
کتابخانه مسجد بزرگ امام رضا	مشهد	۱۳۷۷	۲۳٫۰۰۰	۱۹	۱۱٫۶۰۰	این کتابخانه، حدود ۷۰۰ عنوان منابع دیداری و شنیداری را در خود جای داده است.
کتابخانه محمدیه	مشهد، مسجد جوادالائمه	۱۳۷۷	۱۹٫۰۰۰	۱۶	۹٫۰۰۰	این کتابخانه تا سال ۱۳۸۱ ه‍.ش در آن مسجد فعال بود. اما به دلیل کمبود فضای مطالعاتی، به مسجدی به نام جوادالائمه منتقل شد.
کتابخانه مسجد جوادالائمه	مشهد	۱۳۷۸	۱۹٫۰۰۰		۸٫۰۰۰	این کتابخانه، تعدادی نشریه ادواری را در خود جای داده است.
کتابخانه امام رضا	مشهد	۱۳۷۹	۳۴٫۰۰۰	۲۰	۱۱٫۰۰۰	این کتابخانه حدود ۵ هزار منابع دیداری و شنیداری در خود جای داده است.
کتابخانه مسجد امام سجاد	مشهد	۱۳۸۳	۱۴٫۰۰۰	۱۰	۶٫۵۰۰	از سال ۱۳۸۴ ه‍.ش خدمات این کتابخانه مختص آقایان شده است. از ویژگی‌های این کتابخانه، جایگیری حدود ۶۰۰ عنوان منابع دیداری و شنیداری در مخزن کتابخانه است.
کتابخانه سیار	مشهد	۱۳۷۷				این کتابخانه با هدف در دسترس قرار دادن کتاب‌ها به افرادی که به کتابخانه‌های وابسته آستان قدس رضوی دسترسی نداشته‌اند، طراحی و اجرا شده است. در حال حاضر تعداد اعضای فعال این کتابخانه حدود ۸۳۰ عضو (حقیقی و حقوقی) عنوان شده‌اند. اعضایِ بخش سیار این کتابخانه را بیشتر مراکز فرهنگی و آموزشی تشکیل می‌دهند.
کتابخانه گویای رضوی (ویژه نابینایان)	مشهد	۱۳۸۳	۱۳٫۰۰۰		۳۱۳	کتابخانه گویای رضوی در محل کتابخانه مجتبی قزوینی فرار دارد. خدماتی چون تهیه کتاب‌های گویا در موضوعات و قالب‌های متنوع و ارائه آنان، از وظایف و اقدامات این کتابخانه عنوان شده است.
کتابخانه مسجد غدیر بابا علی	مشهد	۱۳۹۶	۱۱٫۴۹۷	۲۰	۱۱٫۰۰۰	این کتابخانه دارای بخشهای مختلف از جمله تالار مطالعه قفسه باز، ایستگاه کودک و واحد مطبوعات می‌باشد.
کتابخانه امام جعفر صادق	مشهد	۱۳۹۶	۸٫۱۳۰		۹۰۰	این کتابخانه دارای تعدادی نشریه ادواری می‌باشد.
کتابخانه معصومه آستان قدس رضوی	مشهد		۶٫۰۰۰			این کتابخانه در فضای بالغ بر ۲۵۰ مترمربع ساخته شده است و دارای امکاناتی چون ایستگاه کودک می‌باشد.
کتابخانه مجتمع فرهنگی و هنری امام خمینی	مشهد	۱۳۷۹	۴۰٫۰۰۰	۲۰	۲۰٫۲۰۰	مجتمع فرهنگی هنری امام خمینی با همکاری دو مؤسسه «سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد» و «مرکز آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی» تأسیس شده است.
کتابخانه مسجد پنج تن	مشهد		۶٫۰۰۰			این کتابخانه در فضایی بالغ بر ۱۵۰ مترمربع راه اندازی شده است.
کتابخانه مسجد امیرالمؤمنین	مشهد، مسجد امیرالمؤمنین	۱۳۹۸	۴٫۰۰۰	۶	۳۰۰	این کتابخانه در ساختمانی با متراژ ۴۰۰ مترمربع در طبقه فوقانی مسجد امیرالمؤمنین مشهد ساخته شده است.
کتابخانه تخصصی کودک	مشهد، مجتمع فرهنگی امام خمینی	۱۳۹۸				آستان قدس رضوی، اولین کتابخانه تخصصی کودک را در محل مجتمع فرهنگی امام خمینی در فضایی بالغ بر ۱۰۰ مترمربع و به صورت تخصصی برای گروه سنی ۳ تا ۱۰ سال تأسیس نمود.

کتابخانه‌های شهرستان‌های ایران

کتابخانه‌های شهرستان‌های ایران
نام کتابخانه	موقعیت مکان	تاریخ تأسیس ه‍.ش)	حجم آثار		اعضاء (نفر)	توضیحات
			کتاب (جلد)	نشریه (عنوان)
کتابخانه امام رضا	بروجرد	۱۳۶۸	۴۳٫۱۴۱	۱۷	۱۷٫۹۵۰	این کتابخانه توسط محمد بروجردی در زمینی به مساحت ۹۰۰ مترمربع ساخته و به درخواست همو، وقف حرم امام رضا شد. در سال ۱۳۹۷ ه‍.ش مساحت زمین به ۱۳۰۰ متر مربع افزایش یافت.
فرهنگسرای بزرگ علی بن موسی الرضا	سرخس	۱۳۸۹	۴۲٫۰۰۰	۱۵	۱۱٫۰۰۰	این فرهنگسرا و کتابخانه، در زمینی به مساحت ۲٫۶۰۰ مترمربع و در یک طبقه، ساخته شد. در این کتابخانه حدود ۳۳۰۰ عنوان سی دی نگهداری می‌شود.
کتابخانه امام رضا	درگز	۱۳۸۹	۳۲٫۵۰۰	۱۷	۱۰٫۰۰۰	این کتابخانه در ضمن مجتمع فرهنگی در زمینی به مساحت ۱۸۵۰ مترمربع، در چهار طبقه تأسیس شده است. در این کتابخانه ۳۵۰۰ عنوان لوح فشره نگهداری می‌شود.این مجموعه دارای کتابخانه کودک نیز هست
کتابخانه امام رضا	قوچان	۱۳۸۹	۴۷٫۵۰۰	۲۹	۱۸٫۰۰۰	این کتابخانه در ضمن یک مجتمع فرهنگی، در زمینی به مساحت ۱۱ هزار مترمربع، در چهار طبقه تأسیس شده است. در این کتابخانه ۵۲۰۰ عنوان لوح فشره نگهداری می‌شود.ین مجموعه دارای کتابخانه کودک نیز هست
کتابخانه امام رضا	تربت حیدریه	۱۳۹۳	۲۴٫۰۰۰	۲۰	۴٫۲۰۰	این کتابخانه در فضایی به مساحت ۲۸۰۰ مترمربع، در قسمتی از پارک مینو تربت حیدریه تأسیس شد. در میان مخزن این کتابخانه، ۸۰۰ نسخه کتاب کودک و ۱۰ میلیون منابع الکترونیک آنلاین و آفلاین و همچنین ۱۳۰۰ نسخه منابع دیداری و شنیداری گزارش شده است.ین مجموعه دارای کتابخانه کودک نیز هست
کتابخانه امام رضا	بیرجند	۱۳۸۱	۵۰٫۵۳۲	۲۵	۲۳٫۵۵۰	این کتابخانه در قسمتی از باغ اکبریه، در فضایی به مساحت ۲۱۰۰ مترمربع در دو طبقه افتتاح شده است. در این کتابخانه ۶۵۲۳ عنوان لوح دیداری و شنیداری نگهداری می‌شود.
کتابخانه علامه شوشتری	شوشتر	۱۳۷۴	۳۶٫۳۳۶	۱۰	۱۲٫۰۰۰	این کتابخانه توسط علامه شوشتری جهت استفاده عموم وقف حرم امام رضا شد. در حال حاضر، این کتابخانه در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ مترمربع قرار گرفته است. در این کتابخانه، ۳۳۰ نسخه کتاب خطی و ۲۶۲ نسخه کتاب چاپ سنگی نگهداری می‌شود.
کتابخانه امام رضا	اهواز	۱۳۹۸	۱۳٫۰۰۰			این کتابخانه، وابسته به مرکز فرهنگی حسین بن علی است و با همکاری آستان قدس رضوی و به صورت خیریه تأسیس شد. این کتابخانه در زمینی با مساحتی بالغ بر ۸۰۰ مترمربع راه‌اندازی شده است.
کتابخانه امام رضا	کرمانشاه	۱۳۴۹	۳۱٫۸۶۰	۴۲	۹٫۴۰۲	این کتابخانه توسط عبدالجلیل جلیلی تأسیس و وقف آستان قدس رضوی شد. بنای این مجموعه در سال‌های ۱۳۸۰، ۱۳۸۳ و ۱۳۹۰ ه‍.ش توسعه یافته است و بنای آن امروزه تا ۵۰۰ مترمربع گزارش شده است. این کتابخانه ۴۳۸ نسخه کتاب خطی در خود جای داده است.
کتابخانه آیت الله سید محمدتقی حکیم	تهران	۱۳۷۵	۲۸٫۰۰۰	۱۵	۷٫۰۰۰	این کتابخانه توسط محمدتقی حکیم (واقف منابع کتابخانه‌ای) و مرضیه حکیم (واقف محل کتابخانه) افتتاح شد. این کتابخانه در سال ۱۳۷۹ ه‍.ش وقف حرم امام رضا شد. در سال ۱۳۸۸ ه‍.ش طرح توسعه کتابخانه شروع و در ۱۳۹۳ ه‍.ش ساختمان جدید در زمینی به مساحت ۴۲۰ مترمربع در ۶ طبقه افتتاح گردید. این کتابخانه دارای ۱۷۳ نسخه کتاب خطی و ۴۲۳ نسخه کتاب چاپ سنگی می‌باشد.
کتابخانه امام رضا	گناباد	۱۳۹۷	۱۶٫۰۰۰		۳٫۰۰۰	این کتابخانه در زمینی به مساحت ۲۰۰۰ مترمربع توسط سازمان عمران و توسعه رضوی ساخته شد. از ویژگی‌های این کتابخانه، وجود ۳۰۰۰ کتاب صوتی در مخزن کتابخانه عنوان شده است.
کتابخانه امام رضا	روشناوند	۱۳۷۵	۱۰٫۰۰۰		۱٫۵۰۰	این کتابخانه توسط آستان قدس رضوی، در محل طبقه فوقانی حسینیه امام رضا تأسیس شد.
فرهنگسرای حضرت حسین بن موسی الکاظم	طبس	۱۳۸۰	۶۱٫۰۰۰	۶۹	۱۱٫۰۰۰	این کتابخانه در ضمن فرهنگسرایی در سه طبقه با زیربنای ۱۸۶۰ مترمربع در ضلع غربی حرم حسین بن موسی الکاظم احداث شده است. از ویژگی‌های این کتابخانه، وجود بیش از ۶ هزار نسخه منابع دیداری و شنیداری در مخزن کتابانه است.
کتابخانه امام رضا	محمدآباد طبس	۱۳۸۴	۹٫۰۰۰	۱۱	۸۰۰	این کتابخانه زمینی به مساحت ۲۱۰۰ مترمربع و از محل اعتبارات اهدایی تولیت آستان قدس رضوی احداث شد. در مخزن این کتابخانه، حدود ۵۰۰ نسخه منابع دیداری و شنیداری قرار گرفته است.
کتابخانه امام رضا	قاین	۱۳۸۶	۴۰٫۰۰۰	۴۴	۱۱٫۰۰۰	این کتابخانه در دو طبقه با زیربنای ۹۲۰ مترمربع، توسط آستان قدس رضوی تأسیس شده است. وجود حدود چهار هزار نسخه منابع دیداری و شنیداری در این کتابخانه، از ویژگی‌های آن عنوان شده است.
کتابخانه آیت الله مدرس	کاشمر	۱۳۷۵	۷۶٫۰۰۰	۷۵	۲۸٫۰۰۰	این کتابخانه در نزدیکی مقبره مدرس با مساحتی حدودی ۸۲۵ مترمربع و در سه طبقه، ساخته شده است. وجود حدود ۹ هزار نسخه منابع دیداری و شنیداری در مخزن این کتابخانه، از ویژگی‌های آن توصیف شده است.
کتابخانه ملی ملک	تهران	۱۳۱۶	۱۰۰٫۰۰۰			حسین آقا ملک، بنیان‌گذار کتابخانه و موزه ملی ملک، این گنجینه را برای آستان قدس رضوی، وقف کرد. کتابخانه و موزه ملی ملک اکنون یکی از موسسه‌های فرهنگی آستان قدس رضوی است که به شیوه غیردولتی و غیرانتفاعی در چارچوب وقف‌نامه زیر نظر مستقیم آستان قدس رضوی فعالیت می‌کند. کتابخانه ملی ملک با داشتن بیش از ۱۹ هزار عنوان نسخه خطی، یکی از شش مجموعه بزرگ نسخه‌های خطی در ایران است. وجود نشریاتی از دوره قاجار تاکنون، هزاران برگ سند و بیش از صدها عنوان منبع دیداری و شنیداری از دیگر ویژگی‌های این کتابخانه شمرده شده است.
کتابخانه وزیری	یزد	۱۳۳۴	۲۳۵٫۰۰۰		۲۷٫۰۰۰	این کتابخانه در متراژی نزدیک به ۶۰۰ مترمربع، در دالان شمالی مسجد جامع یزد تأسیس شد. بعدها، توسعه‌هایی در بنای کتابخانه شکل گرفت که سبب شد، فضا به ۶۳۰۰ مترمربع و در ۳ طبقه ارتقاء یابد. این کتابخانه بیش از ۴۸۰۰ نسخه کتاب خطی، ۶۰۰۰ نسخه کتاب چاپ سنگی و بیش از ۶۰۰۰ نسخه نشریات ادواری را در خود جای داده است.
کتابخانه مروج	یزد	۱۳۴۸	۹۷٫۰۰۰	۱۳۰	۲۰٫۰۰۰	این کتابخانه بعدها در سال ۱۳۶۵ ه‍. ش، توسط محمد مروج و با همکاری آستان قدس رضوی، توسعه یافت. ساختمان جدید در فضایی به مساحت یک هزار مترمربع در سه طبقه احداث شد. در این کتابخانه ۲۵ نسخه کتاب خطی نگهداری می‌شود.
کتابخانه مرتضوی	رفسنجان	۱۳۸۳	۷۴٫۰۰۰	۱۵	۲۶٫۰۰۰	این کتابخانه در ساختمانی با زیر بنای ۱۲۰۰ مترمربع در سه طبقه توسط یحیی مرتضوی وقف بر آستان قدس رضوی شد. این کتابخانه دارای ۳ نسخه خطی است.
کتابخانه جوادالائمه	رفسنجان	۱۳۸۳	۳۵٫۰۰۰		۵٫۰۰۰	این کتابخانه در ضمن مجموعه‌ای فرهنگی، در زمینی به مساحت ۵ هزار مترمربع در سه طبقه احداث شد. این کتابخانه دارای ۶ نسخه کتاب خطی و تعدادی نشریه ادواری است.
کتابخانه امام رضا	کرمان	۱۳۸۵	۲۰٫۰۰۰		۹٫۰۰۰	این کتابخانه در زمینی به مساحت ۱۲۵۰ مترمربع در دو طبقه احداث شده است و تعدادی نشریه ادواری در آنجا نگهداری می‌شود.
کتابخانه امام علی بن موسی الرضا	امین شهر رفسنجان	۱۳۷۵	۳۲٫۰۰۰	۲۸	۳٫۰۰۰	این کتابخانه در زمینی به مساحت ۵ هزار مترمربع، توسط احمد وافی و کمک‌های عباس امین تأسیس شد.
کتابخانه هرندی	کرمان	۱۳۵۰	۸۶٫۰۰۰	۳۲	۱۳٫۷۰۰	این کتابخانه در زمینی به مساحت ۳۰۰۰ مترمربع توسط ابوالقاسم هرندی ساخته و وقف بر آستان قدس رضوی شد. این کتابخانه دارای حدود ۹۰ نسخه کتاب خطی، ۷۱ نسخه کتاب چاپ سنگی می‌باشد.
فرهنگسرای امام رضا	سبزوار	۱۳۹۵	۳۵٫۰۰۰	۳۶	۱۳٫۷۰۰	این فرهنگسرا در زیربنایی بالغ بر ۳۴۵۰ مترمربع ساخته شده است. وجود حدود ۳۸۰۰ نسخه منابع دیداری و شنیداری از جمله ویژگی‌های این کتابخانه برشمرده شده است.

کتابخانه‌های خارج از ایران

کتابخانه‌های خارج از ایران
نام کتابخانه	موقعیت مکان	تاریخ تأسیس ه‍.ش)	حجم آثار		اعضاء (نفر)	توضیحات
			کتاب (جلد)	نشریه (عنوان)
کتابخانه راجه محمودآباد	محمودآباد در هند		۳۷٫۰۰۰			این کتابخانه دارای ۱۶۵۰ نسخه خطی است که در سال ۱۳۶۸ ه‍.ش وقف آستان قدس رضوی گردیده است. کتابهای این کتابخانه به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و اردو است.