ثابت بن محمد جرجانی
ثابت بن محمد جرجانی | |
|---|---|
| نام اصلی | ثابت بن محمد جرجانی |
| زاده | بغداد |
| محل زندگی | اندلس و بغداد |
| درگذشته | حکم اعدام در دربار بادیس به جرم خیانت |
| تخلص | ابوالفتوح |
ابوالفتوح ثابت بن محمد جرجانی از نحویان و ادیبان مشهور قرن چهارم و پنجم ه.ق بوده است که بین سال‌های ۳۵۰ تا ۴۳۱ ه. ق زیسته است. وی در گرگان متولد شد و زندگانی ابتدایی خود را در آنجا گذراند و بعدها به بغداد و سپس اندلس عزیمت کرد.
زندگانی
ابوالفتوح ثابت بن محمد جرجانی از نحویان و ادیبان مشهور قرن چهارم و پنجم بوده است. وی به سال ۳۵۰ ه.ق در گرگان امروزی به دنیا آمد و همچون نیاکانش در همان‌جا زندگی کرد. ابن‌خطیب بغدادی، او را استرآبادی نیز خواند است. در نسب او عدوی نیز گزارش شده است. به گزارش ابن خطیب وی پیش از آنکه به اندلس مهاجرت داشته باشد، در بغداد ساکن بوده است و در آنجا علم می‌آموخته است. تاریخی که بغدادی برای این مرحله از زندگانی ثابت بن محمد گزارش می‌کند، ۳۷۵ ه.ق مصدف با ۹۸۸ میلادی است.[۱]
گزارش شده است که ثابت در سال ۴۰۹ ه. ق مصادف با ۱۰۱۵ میلادی و همزمان با پایان خلافت امویان در اندلس و آغاز حکومت ملوک الطوایف در این ناحیه، وارد اندلس شده است. او در غرناطه سکنا داشته و نخستین امیری که وی در اندلس با او ملاقات داشته و مورد توجه او قرار گرفته است، مجاهد بن یوسف عامری، ابوالجیش الموفق بوده است. به گزارش حمیدی و ابن‌بسام، ثابت در حمله‌ای که مجاهد عامری به جزیره ساردنی داشته است، او را همراهی کرده است. ثابت بن محمد در غرناطه به سپاهیان بربر پیوسته بود و در آنجا یدیر بن حباسه — پسر عموی بادیس بن حبوس المظفر الناصر — طبق یک پیشگویی مبنی بر امتداد پادشاهی‌اش تا ۳۰ سال آینده در منطقه غرناطه، اقدام به تصاحب امارت کرد و بر ضد بادیس توطئه نمود. با آگاهی بادیس از این توطئه، ثابت به سوی اشبیلیه گریخت. با این حال دستور دستگیری خانواده ثابت صادر شد و با رسیدن این خبر به ثابت بن محمد، او تصمیم گرفت تا به امید عفو به نزد بادیس رفته و از او تقاضای عفو کند. پس از رسیدن ثابت به دربار بادیس، خواهش او سودی نبخشید و سرانجام در مجلسی در غرناطه، به قتل محکوم شد. تاریخ مرگ او را ۴۳۱ ه.ق گزارش کرده‌اند.[۲]
تخصص
ثابت در شناسایی شعر جاهلی از اشعار اسلامی توانا بود و واژه‌های بیابانی نایاب و غریب را به خوبی حفظ داشت. او با فلسفه، منطق و نجوم آشنایی داشت و مردی سوارکار و جنگاور توصیف شده است. او را روایتگر ادبیات و لغت دانسته‌اند و در بغداد از کسانی چون ابواحمد عبدالسلام بصری و ابن‌جنی و علی بن عیسی ربعی روایت کرده است.[۳]
آثار
تنها اثر منسوب به ثابت بن محمد، شرح الجمل زجاجی است که در اندلس آن را بر طلاب علم املاء کرده است. نسخه‌ای خطی از این اثر را در کتابخانه اسکوریال نگهداری می‌کنند.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- فرزانه، بابک (۱۳۶۷). «ثابِتِ بْنِ مُحَمَّدِ جُرْجانی». دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. به کوشش موسوی بجنوری، محمدکاظم. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷.