فرقه‌های شیعه
گروه‌های شیعیان یا فرقه‌های شیعه مجموعه‌ای است از نام فرق تشیع که برخی از آنها امروزه پیروانی ندارند یا کاملاً از بین رفته‌اند.
شیعه دوازده امامی
شیعه دوازده‌امامی یا اثنی‌عشری، نام بزرگترین شاخه از مذهب شیعه است که به امامت دوازده امام پس از پیامبر اسلام، باور دارند. این دین را شیعه جعفری یا امامیه هم می‌نامند.[۱]
اسماعیلیه
اسماعیلیه گروهی از شیعیان هستند که امامت را به اسماعیل، فرزند جعفر صادق ختم می‌کنند و او را امام هفتم می‌دانند. اینان هم‌زمان با روزگار سامانیان سربرآوردند و سده‌ها با توان بسیار به پراکندن اندیشه خویش پرداختند. امروزه از شمارشان کاسته شده‌است. در ایران بسیار کمیابند و در برخی کشورها مانند افغانستان، تاجیکستان، هندوستان، تانزانیا، کنیا و سایر کشورها پراکنده‌اند.[۲]
فرقه‌های اصلی و مشهور این فرقه عبارت است از:
زیدیه
زیدیه یکی از فرقه‌های شیعه است که نامشان را از زید بن علی گرفته‌اند. زیدیان برخلاف دوازده‌امامی‌ها، زید بن علی را به‌جای برادرش محمد باقر امام پنجم می‌دانند و در امامت علی بن ابی طالب، حسن بن علی، حسین بن علی، علی بن حسین با دیگر شیعیان هم‌نظرند. یحیی بن زید دیگر امام معروف زیدیه است.
در دوران معاصر مهمترین سکونتگاه زیدیان کشور یمن است که حدود ۴۵٪ جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند.[۳]
فرقه‌های زیدیه عبارتند از:
علویان
علویان شامل دو گروه مجزای در ترکیه و سوریه هستند.
علویان ترکیه
علویان ترکیه بیشتر در ترکیه و کمی در سوریه‌اند. علویان را می‌توان شاخه‌ای از شیعیان دوازده امامی دانست. علویان ازین جهت که ستایشگر حاجی بکتاش والی هستند، دیدگاه تنگاتنگی با بکتاشیه دارند. گروه‌های قومی علویان را ترکان آناتولی، مردم آذری، تاتارها، کردها، زازاها و ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند.
علویان سوریه
علویان سوریه یا نُصَیریه یکی از فرقه‌های مذهب شیعه است که بزرگترین اقلیت دینی را در سوریه تشکیل می‌دهند و حافظ اسد و بسیاری از رهبران حزب حاکم این کشور منتسب به آن هستند. در برخی منابع خصوصاً جدیداً در منابع غربی و وهابی اعتقاد آنها به حلول خداوند و الوهیت علی بن ابی‌طالب بسیار مطرح می‌شود و به این واسطه پیروان وهابیت و سلفی گری آنها را مرتد می‌دانند.[۴][۵]
غالیان
غالیان یا غُلات (نیز غُلاة) ابتدا به فرقه‌هایی از شیعه گفته می‌شده‌است، اما امروزه به فرقه‌هایی گفته می‌شود که در مذهب خود غلو داشته باشند. در واقع غالیان افرادی هستند که در حق ائمه خود غلو کرده و آنها را از زمره مخلوق بودن خارج می‌کنند و مقام الوهیت را برای آنها قائل هستند.[۶]
از فرقه‌های این گروه عبارتند از:
- اباحیه
- احمدیه
- اخیه
- ازدریه
- اسحاقیه
- اسحاقه حارثیه
- امریه
- بابکیه (اباحیه)
- باطنیه (اسماعیلیه)
- بدعیه
- برکوکیه
- بزیغیه
- بشریه
- بکتاشیه
- بومسیلمیه
- بلالیه
- بیانیه
- تعلیمیه
- تمیمیه
- تناسیخیه
- جناحیه
- جواربیه
- حابطیه یا حائطیه
- حارثیه
- حدثیه
- حربیه
- حروفیه
- حلاجیه
- حلمانیه
- حلولیه
- حماریه
- خابطیه یا حابطیه
- خرسیه
- خطابیه
- خطابیه مطلقه
- خلالیه
- زمامیه
- ذمیه
- راوندیه
- رجعیه
- رزامیه
- زراریه
- سبائیه
- سبعیه
- سپید جامگان
- سرخ جامگان
- علیائیه (علیاویه)
- علی اللهیان
- عمیریه
- عینیه
- غمامیه
- قادیانیه
- قرامطه (اسماعیلیه
- باطنیه
- تعلیمیه
- سبعیه
- کاکائیه (اخیه)
- متنبئین
- محمدیه (از علیائیه)
- محمدیه (از مغیریه)
- محمره
- مشبهه
- معمریه
- مفیریه
- مفضلیه
- مفوضه
- مقنعیه
- ملاحده (اسماعیلیه)
- باطنیه
- تعلیمیه
- سبعیه
- قرامطه
- منصوریه (کسفیه)
- موسویه
- میمونیه
- میمیه
- یزیدیه
کیسانیه
کیسانیه یکی از فرقه‌های شیعی بودند. بنا به اعتقادات ایشان هرکس به امامت نامزد شود باید از فرزندان محمد حنفیه باشد و آنان کیسانیه خالص هستند که به این اسم نامیده شده‌اند و بویژه مختاریه نام دارند. محمد حنفیه (مادرش از قبیله بنی‌حنیفه) یکی از پسران علی بن ابی‌طالب بود.
کیسانیه در مورد خلافت پس از علی به چند گروه تقسیم می‌شوند.
- گروهی بر این باور هستند که محمد حنفیه پس از حسن و حسین وقبل از سجاد امام بوده. (مختاریه)
- گروهی بر این باورند که محمد حنفیه مهدی موعود است. (کربیه)
- گروهی معتقد به امامت ابوهاشم عبدالله بن محمد حنفیه پس از امامتش هستند. (هاشمیه)
- گروهی می‌گویند که امامت به وصیت ابوهاشم به محمد بن علی بن عبدالله بن عباس بن عبدالمطّلب رسیده‌است. (راوندیه)
- گروهی معتقدند که امام پس از ابوهاشم، بیان بن سمعان تمیمی است. (بیانیه)
- آخرین گروه کسانی هستند که معتقدند امام پس از ابوهاشم، عبدلله بن عمرو بن حرب است. (حربیه)[۷]
منابع
- ↑ دانشنامه بریتانیکا، مدخل شیعه: "The largest Shīʿite sect in the early 21st century was the Ithnā ʿAshariyyah,"
- ↑ راوندی، مرتضی. تاریخ اجتماعی ایران، رویه دوم
- ↑ عربستان، القاعده و آمریکا علیه شیعیان یمن بایگانی‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۰ توسط Wayback Machineضد جنگ
- ↑ Alawi Syria, Library of Congress Country Studies
- ↑ بی‌بی‌سی (۲ خرداد ۱۳۹۲). «آیا علویان شیعه‌اند؟». بی‌بی‌سی. دریافت‌شده در ۲ خرداد ۱۳۹۲.
- ↑ نعمت‌الله صفری فروشانی (۱۳۷۸)، غالیان، انتشارات آستان قدس رضوی
- ↑ مشکور، محمدجواد (۱۳۸۴)، فرق اسلامی، انتشارات آستان قدس رضوی، ص. ۳۷۵
منابع
- «پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه نت». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه نت. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۰۱.
- «شیعیان به چند فرقه تقسیم شده‌اند؟». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه نت. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۰۱.
- https://web.archive.org/web/20070704093624/http://www.moridenur.ir/tswf-4.htm
- «طریقت‌های تصوف». آفتاب. ۲۰۰۵-۱۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۰۱.
- مشکور، محمد جواد. فرق اسلامی. چاپ چهارم، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۸۴، ۶۷.