میرزا آقاخان نوری
میرزا آقاخان نوری | |
|---|---|
| صدراعظم ایران | |
| دوره مسئولیت ۲۴ محرم ۱۲۶۸ – ۲۰ محرم ۱۲۷۵ ه.ق | |
| پادشاه | ناصرالدین‌شاه |
| پس از | امیرکبیر |
| پیش از | میرزا جعفر خان مشیرالدوله |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۱۲۲۲ ه.ق |
| درگذشته | ۱۲۸۱ ه.ق قم، ایران |
| فرزندان | میرزا کاظم نظام‌الملک میرزا علی میرزا داوود نوری میرزا محمد موقر الدوله حسینقلی‌خان صدرالسلطنه (حاجی واشینگتن) کوکب خانم مریم خانم صدری‌جهان خانم درخشنده خانم |
| پیشه | سیاستمدار |
میرزا نصرالله خان نوری (۱۲۲۲ – ۱۲۸۱ ه.ق) مشهور به آقاخان و ملقب به اعتمادالدوله، از سال ۱۲۶۸ تا ۱۲۷۵ ه.ق صدراعظم ایران در عصر ناصری بود. او پیشتر در دوران فتحعلی‌شاه و محمدشاه نیز مناصبی برعهده داشت.[۱]
زندگی
او به سال ۱۲۲۲ ه.ق در شهر نور مازندران به دنیا آمد. پدرش اسدالله خان «لشکرنویس» آقامحمدخان قاجار بود. آقاخان ۲۰ ساله بود که به عنوان لشکرنویس و سپس لشکرنویس‌باشی وارد دربار فتحعلی‌شاه شد و بعدها به وزارت لشکر نیز رسید. رابطهٔ خوبی با محمدشاه و ملک‌جهان خانم مهدعلیا داشت و در جنگ اول هرات نیز حاضر بود، اما میان او و حاجی میرزا آقاسیِ صدراعظم دشمنی بود. نهایتاً آقاسی، آقاخان را به دلیل روابطش با بریتانیا دستگیر و به کاشان تبعید کرد.[۲]
آقاخان تا درگذشت محمدشاه به سال ۱۲۴۷ ه.ق در کاشان ماند و سپس به کمک مهدعلیا و با رؤیای صدارت به تهران بازگشت. میرزا تقی خان امیرکبیر که به عنوان صدراعظم با ناصرالدین‌شاه از تبریز به تهران آمده بود، به او دستور داد دوباره به کاشان بازگردد. آقاخان به سفارت بریتانیا پناهنده شد و سفارت نیز به او تابعیت بریتانیا داد تا آزادی رفت و آمد داشته باشد. امیرکبیر مدتی بعد آقاخان را معاون خود کرد. حدود ۳ سال بعد که امیرکبیر برکنار شد، آقاخان از کسانی بود که شاه را راضی به قتل او کرد. خودش نیز به صدارت برداشته شد و ۷ سال در این سمت ماند.[۳]
ناصرالدین‌شاه در سال ۱۲۷۳ ه.ق به هرات لشکر کشید و شهر را تصرف کرد اما بریتانیا که نزدیکی ایران به هند را سودمند نمی‌دید، با درگیری مستقیم و تهدید به اشغال سرزمین‌های ایران، او را مجبور به عقب‌نشینی کرد. آقاخان متهم شده که در جنگ و مذاکرات پس از آن — که ایران از ادعای خود بر هرات و افغانستان دست کشید — به سود منافع بریتانیا فعال بوده است. شاه نیز یک سال و نیم بعد او را به دلیل «خبطها و خطاهایش» از صدارت برکنار و به کرج تبعید کرد. آقاخان ۶ سال باقیماندهٔ عمرش را در یزد، اصفهان، کاشان و قم به تبعید و آوارگی گذراند. در قم درگذشت و جسدش را به کربلا منتقل کردند.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- امانت، عباس (۱۳۸۴)، قبلهٔ عالم، تهران: کارنامه، شابک ۹۶۴-۴۳۱-۰۴۹-۷
- بخش تاریخ (۱۳۷۴). «آقاخان نوری». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۱. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۴۶۵–۴۶۷.