کرام بخارایی

ملا عبداللطیف کرام بخارایی از ادیبان معروف نیمهٔ دوم سدهٔ هفدهم میلادی ماوراءالنهر به‌شمار می‌رود.

زندگی

کرام بخارایی از آن‌که زادگاهش بخاراست و در آنجا چون سخنور اصیل به کمال رسیده چنین می‌گوید:

آن بلبلم که خاک بخاراست گلشنم

دارد هزار برگ و نوا طبع روشنم

کرام بخارایی از جمله شاعران سدهٔ ۱۷ میلادی محسوب می‌شود. در وطن روزگاری خوشی نداشته و در دیار خود بی‌قدری و خواری و زاری‌اش را درک نموده، جلای وطن می‌کند. مقصد از جلای وطن برای کرام بخارایی نه سیر و سیاحت، بلکه به دست آوردن رزق و روزی و دریافت پاره‌نانی بوده است. تنگ‌دستی و ناداری او را از یار و دیار جدا به کوی غربت و دربه‌دری می‌برد. چند بیت از غزل زیرین شاعر بیان‌گر حال وی است:

فلک به خاک نشیند چو من به نومیدی		که ناامید ز دیدار دوستانم کرد
به روزگار بلایی چو تنگ‌دستی نیست		که پیش خلق جهان سر بر آستانم کرد
چه کرده‌ام که چو خورشید روزگار «کرام»		فتاده دربه‌در از بهر نیم‌نانم کرد

در غربت و سرگردانی‌ها کرام به کدام شهر و دیار رفته است، معلوم نیست. تنها از یک غزل شاعر برمی‌آید که او چندی در هندوستان اقامت داشته است. به هندوستان روی‌آوردن کرام تصادفی نبود؛ در سدهٔ ۱۷ میلادی عده‌ای اهل فرهنگ ماوراءالنهر برای آزمودن بخت و بهبود زندگی خود روی به هندوستان می‌آوردند. کرام نیز برای تأمین معیشت زندگی و چون سخنور مقام سزاواری پیدا نمودن به آن کشور هجرت کرده است، که می‌گوید:

به ملک هند من از راه آرزو رفتم		چو سایه در پی آن مشک‌بو رفتم
چو آبرو گهری در زمانه پیدا نیست		گهر گذاشته از بهر آرزو رفتم

از میراث باقی‌ماندهٔ شاعر برمی‌آید که او دور از وطن نیز روزگار آسوده‌ای درنمی‌یابد و دوباره به شهر بخارا برگشته باقی عمر را در کنج عزلت به سر می‌برد. سال تولد و سال وفات کرام در یگان سرچشمهٔ موجوده اشاره نیافته است و تا به امروز نامعلوم مانده است.

آثار

کرام بخارایی شاعر صاحب دیوان است. ادبیات‌شناس تاجیک صدری سعدی‌اُف در کتاب خود «ادبیات تاجیک در عصر ۱۷» اطلاع می‌دهد که از این سخنور در حال حاضر از یک دیوان وی چهار نسخه برجاست، که کامل‌ترین آن‌ها حاوی یک‌هزار غزل است. این رقم از تمامی و بزرگی حجم دیوان کرام شهادت می‌دهد. این دیوان از غزل مرتب گردیده، مصنف آن کرام بخارایی شاعر غزلسراست.

محتوی اشعار او از جهت توصیف اوضاع نابسامان دور و تنقید آن به آفریده‌های سحر قلم، سیدای نصفی هم‌آهنگ است. غزلیات کرام بخارایی از نگاه زبان و طرز بیان شیواست و به ذوق خلق نزدیک سروده شده‌اند.

پانویس

منابع

• عالمی، سیدهمایون‌شاه (۲۰۰۹). «آشنایی با شاعران پار دریا — قسمت پنجم: کرام بخارایی». کابل: سایت کوفی. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ ژوئیه ۲۰۱۲.