میرزابابا اصفهانی

میرزابابا اصفهانی
نام در زمان تولد	میرزا بابای اصفهانی
متولد	اصفهان، ایران
وفات	۱۲۴۵ قمری، ۱۲۰۰ خورشیدی تهران
محل زندگی	استرآباد و تهران
ملیت	ایران
سبک	پیکرنگاری درباری، مکتب نقاشی قاجار

نگارگری فتحعلی‌شاه همراه با ساعت جیبی اثر میرزا بابا. تلفیق سنت نقاشی ایرانی و نقاشی اروپایی در این اثر مشهود است.

میرزا بابا اصفهانی نقاش نیمهٔ اول سدهٔ سیزدهم هجری در دورهٔ قاجار و از بنیان‌گذار شیوهٔ پیکرنگاری درباری و مکتب نقاشی قاجار است. وی از کسانی بود که باعث رواج فن رنگ روغن در ایران شد. او نخستین نقاش‌باشی دربار قاجار است.

دوران فعالیت هنری

از آثار میرزابابا برمی آید که در بین سال‌های ۱۲۰۰ و ۱۲۴۵ق فعالیت هنری داشته است. گفته‌اند که میرزا بابا اصفهانی بوده و در استرآباد برای خاندان قاجار کار می‌کرده است.

میرزا بابا ابتدا در دربار کریم‌خان زند مشغول نقاشی بود، و پس از نشستن آقامحمدخان به تخت سلطنت، در تهران به کار پرداخت و فنون و شگردهای مختلفی در هنر خود به کار بست. در اواخر عمر، نقاش‌باشیِ دربار فتحعلی‌شاه شد. او در نقاشی نقاشی رنگ روغن و سیاه‌قلم و تذهیب استاد بود. او در برخی از این نقاشی‌ها از سبکی شبیه سبک محمدصادق استفاده کرده است.

میرزا بابا همچنین در رشتهٔ گل‌وبوته و شبیه‌کشی تبحر داشت و قلمدان‌نگار هم بود.

آثار

از او چندین پردهْ رنگ روغنی و تصاویری به شیوهٔ مینیاتور و گل‌وبوته‌نگاری باقی مانده است:

• تک‌چهرهٔ هرمز چهارم ساسانی در سال ۱۲۰۴ ق (تهران، موزهٔ سابق نگارستان) به احتمال زیاد وابسته به یک سلسله پرده نقاشی‌های تاریخی بود که بعدها هم این شیوه را ادامه داد؛ این نقاشی قدیمی‌ترین نقاشی تاریخ‌دار از میرزابابا است.
• تابلوی طبیعت بی‌جان انار و هندوانه و گل‌ها در سال ۱۲۰۸ ه‍.ق (در تهران، موزهٔ سابق نگارستان، از نخستین آثار میرزابابا). ابن نقاشی نسبت به زمینهٔ تاریخ هنر ایران یک دستاورد چشمگیر تلقی می‌شود.
• تصویر ملک‌شاه سلجوقی که همراه دو وزیرش که یکی از آن‌ها نظام‌الملک است (تهران، مجموعهٔ ابتهاج مربوط به ۱۲۱۴ ه‍.ق و در امتداد شیوهٖٔ ترسیم تک‌چهرهٔ هرمز).
• شمایل فتحعلی‌شاه با عمامهٔ جقه‌دار و جامه و اسلحهٔ گوهرنشان، که جلوی پنجره‌ای بر روی یک قالیچهْ مرصع نشسته است که شاید بهترین نقاشی میرزابابا باشد. (نگارگری فتحعلی‌شاه همراه با ساعت جیبی)
• تابلوی صف سلام فتحعلی‌شاه، از معروف‌ترین آثار او
• قابی چوبی حاوی تصویر شیرین و فرهاد در کوه بیستون (مربوط به ۱۲۰۸ ه‍.ق)
• اژدها و ققنوس (در سال ۱۲۰۳ ه‍. ق، محفوظ در مجموعهٔ پوتسی از جمله آثار اولیهٔ میرزا بابا).
• تصویر محمدشاه
• نقاشی مینیاتور از آقامحمدخان
• دیوان بسیار نفیس اشعار فتحعلی‌شاه مربوط به سال‌های آغازین سلطنت این شاه که حاوی اشعار فتحعلی‌شاه است که به نایب‌السطنهٔ انگلستان هدیه شده و اکنون در موزهٔ سلطنتی بریتانیا نگهداری می‌شود.

پانویس

منابع

• پاکباز، رویین. نقاشی ایران (از دیرباز تا امروز). چاپ پنجم. تهران: انتشارات زرین و سیمین. ۱۳۸۵ ش.
• فالک، اس. جی (۱۳۹۳). شمایل‌نگاران قاجار. تهران: پیکره. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۷۲۸-۳۷-۷.
• آژند، یعقوب. نقاشان دورهٔ قاجار. گلستان هنر، پاییز۱۳۸۶. شمارهٔ ۳(شمارهٔ پیاپی۹)
• تاجبخش، احمد. فرهنگ و هنر دورهٔ قاجار. شیراز: نوید شیراز، ۱۳۸۰ خورشیدی
• سید محسن حاج سید جوادی (۲ دی ۱۳۸۸). «هنرهای دوره قاجاریه». سایت پژوهش هنر، نماد و اسطوره‌شناسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۰.