قصاب کاشانی

سعید قصاب کاشانی شاعر پارسی‌گوی سدهٔ دوازدهم هجری است.

زندگی

سعید قصاب کاشانی از شاعران نام‌آور دورهٔ صفویه بود که در سدهٔ یازدهم و دوازدهم قمری می‌زیست. همان‌طور که در تذکره‌ها آمده، تخلص او در شعر «قصاب» بوده و تخلص او با شغل و حرفه او مناسبت داشته. به غیر از قصاب کاشانی، پنج نفر دیگر با این عنوان در تذکرة الشعرا و مآخذ دیگر معرفی شده‌اند که چهار نفر شاعر و یک نفر عارف است از آن جمله است: امیر بیک قصاب اصفهانی، قصاب گیلانی، میرزا ابوالحسن یغمای جندقی که غزلیاتی در هجو مطایبه با تخلص قصابیه ساخته، قصاب یزدی، ابوالعباس معروف به قصاب (اهل آمل و از عرفای قرن چهارم.)

در تذکرة المعاصرین حزین لاهیجی آمده سعید قصاب اهل کاشان بود و حرفه‌اش قصابی. وی شعر بسیاری از مردم را حفظ داشت و به مجلس شعرا رفته و در گفتن غزل‌ها با ایشان همراهی می‌کرده است. وی معاصر و معاشر صائب تبریزی بود و مکرر اشعار خود را نزد وی می‌خواند و نزد او می‌آموخت. قصاب با آن‌که خط و سواد نداشت دیوان اشعارش را مشتمل بر ۳۰۰۰ بیت گفته‌اند. هرگز در قوافی و استعمال لفظ اشتباه نمی‌کرد و سلیقه‌اش با عدم بضاعت از عهدهٔ ربط کلام و روانی سخن برآمدی. در اواخر عمر ترک پیشهٔ خود کرده ساکن مشهد شده و تا آخر عمر ساکن بود و پس از درگذشت در آن‌جا دفن شد.

در قاموس الاعلام ترکی چاپ ۱۳۱۴ این چنین آمده که از شعرای ایران و اهل کاشان است. به طوری که در تذکره‌های مذکور مطلب دیگری که معرف هویت وی باشد دیده نمی‌شود و از اسلاف و اعقاب وی خبری در دست نیست و خود نیز در اشعارش به امور زندگی اشارتی نکرده. اما آنچه جسته و گریخته از بیان او درک می‌شود مردی کاسب و تهیدست و به‌طور قطع و یقین حرفهٔ او قصابی بوده و به همان جهت تخلص خود را «قصاب» قرار داده و در مقاطع بعضی غزل‌ها از حرفهٔ خود مضامین عالی برآورده که از آن جمله است:

قصاب دور دیده ز مژگان شوخ او

از هر طرف ز بهر دل ما قناره‌ایست

از تذکره‌های مختلف مخصوصاً در مقدمهٔ تذکرهٔ حزین لاهیجی تواریخی برای سال درگذشت قصاب ذکر شده که قطع یقین به حقیقت نزدیک نیست زیرا سال درگذشت او را بین پنجاه تا شصت‌سالگی تخمین زده‌اند در حالی که در تذکره‌های دیگر به ذکر این‌که قصاب در کهنسالی به مشهد رفته و سن پیری از این تواریخ ذکر شده بیشتر است و قصاب یقیناً دارای سن بیشتری (۵۰ یا ۶۰ سالگی) بوده است که به مشهد سفر کرده و در آن‌جا درگذشته است. با این وجود از محل دفن وی چیزی در تذکره‌ها و دیگر جاها دیده نشده است ولی آنچه را که مسلم است همین‌قدر می‌توان گفت که چندسالی قبل از ۱۱۶۵ که سال تألیف تذکرهٔ حزین است در گذشته است.

آثار

در سال ۱۱۷۶ ق کلیات دیوان او که در حدود هزاروپانصد بیت بود، در کتابخانهٔ احمدشاه، پادشاه دهلی، بوده است. در مجموعهٔ دیوان‌های مجلس، حدود هشت‌صد بیت از غزلیات او (از ردیف الف تا د) موجود است. «دیوان اشعار» وی برای اولین‌بار در ۱۳۳۸ ش با تصحیح و مقدمهٔ پرتو بیضائی به چاپ رسید.

دیوان او تاکنون با پنج تصحیح منتشر شده است:

• حسین پرتو بیضایی، تهران: انتشارات ابن‌سینا، ۱۳۳۸.
• محمد عباسی، تهران: مؤسسه خدمات چاپ، ۱۳۶۲.
• غلامحسین جواهری (وجدی)، تهران: انتشارات سنایی، ۱۳۶۳.
• احمد کرمی، تهران: انتشارات ما، ۱۳۷۹.
• حسن عاطفی، کاشان، انتشارات ارمغان ادب، ۱۳۹۹.

پانویس

منابع

• قصاب کاشانی، سعید (۱۳۳۸). پرتو بیضایی، حسین، ویراستار. دیوان قصاب کاشانی. تهران: انتشارات ابن‌سینا.
• قصاب کاشانی، سعید (۱۳۶۳). جواهری (وجدی)، غلام‌حسین، ویراستار. دیوان قصاب کاشانی. تهران: انتشارات سنایی.
• قصاب کاشانی، سعید (۱۳۷۹). کرمی، احمد، ویراستار. دیوان قصاب کاشانی. تهران: انتشارات ما.
• قصاب کاشانی، سعید (۱۳۶۲). عباسی، محمد، ویراستار. دیوان قصاب کاشانی. تهران: مؤسسه خدمات چاپ.
• «سعید - سعیدا قصاب کاشانی». مجلهٔ الکترونیکی ویستا. ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۱۲.
• فرخ‌یار، حسین (۱۳۷۰). مشاهیر کاشان. انتشارات راسخ. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اردی‌بهشت ۱۳۹۱.