قلعه الموت

قلعه الموت
پرونده:Alamut Castle.jpg دژ الموت
نام	قلعه الموت
کشور	ایران
استان	قزوین (همچنین تاریخی: طبرستان)
شهرستان	قزوین
بخش	رودبار الموت
اطلاعات اثر
نام‌های دیگر	قلعه حسن
نام‌های قدیمی	دژِ الموت
نوع بنا	سنگ و گچ
کاربری	دفاعی، نظامی
دورهٔ ساخت اثر	حدود ۸۶۵ میلادیالگو:یادکرد کوتاه‌شده ناکامل
بانی اثر	وهسودان پسر مرزبان، فرمانروای جستانی دیلم
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۷۲۵۲
تاریخ ثبت ملی	۱۲ بهمن ۱۳۸۱
قلعه الموت روی نقشه ایران ۳۶٫۴۴۴۹۶۹۲°شمالی ۵۰٫۵۸۵۶۴۲۶°شرقی / 36.4449692; 50.5856426
میراث کهن

بقایای قلعه الموت

قلعهٔ الَموت (الموت: به معنای آشیانهٔ عقاب) یکی از قلعه‌های تاریخی ایران است که بخش‌های زیادی از آن ویران شده و آثاری از آن برجا مانده است. دژ الموت در منطقهٔ الموت قزوین، شمال شرقی روستای گازرخان و در فاصلهٔ حدود ۱۰۵ کیلومتری از قزوین قرار دارد.

موقعیت قلعه بر فراز صخره‌ای به بلندای ۲٬۱۶۳ متر از سطح دریا که بلندی صخره از زمین‌های پیرامون خود ۲۰۰ متر و گسترهٔ دژ ۲۰٬۰۰۰ متر مربع می‌باشد که بنا به قول عطاملک جوینی به شکل شتر خوابیده است. این صخره با شیب تند و پرتگاه‌های عمیق و خطرناک و غیرقابل دسترسی است که بخشی از معماری استحکامات دژ را تشکیل می‌دهد. این کوهستان از نرمه‌گردن (میانهٔ نرمه‌لات و گرمارود) آغاز شده و به طرف غرب ادامه پیدا کرده است. صخره‌های پیرامون قلعه که رنگ سرخ و خاکستری دارند، در جهت شمال شرقی به جنوب غربی کشیده شده‌اند.

موقعیت و جایگاه

الموت از نظر طبیعی صخرهٔ برج‌گونه‌ای دارای دامنه‌های شیب‌دار است؛ قلهٔ آن به حدی بزرگ است که می‌توانند بر روی آن ساختمان‌هایی ایجاد کنند. بدین ترتیب، قلعهٔ الموت که بر روی این کوه بنا شده بود، در منطقه‌ای کوهستانی و استراتژیک قرار داشت و دسترسی به آن ساده نبود. قلعه مشرف به راه کوتاهی بین قزوین و مازندران بود و نظارت بر آن، جادهٔ بین عراق عجم و مازندران را می‌بست. ساکنان این منطقه جنگجو و دارای گرایش شیعی بودند.

قلعهٔ الموت مقرّ حسن صباح، بنیان‌گذار اسماعیلیان الموت، بود. اسماعیلیان به راحتی در اواخر پاییز سال ۴۸۳ ه‍.ق / ۱۰۹۰ م قلعه را به دست گرفتند. صباح پس از سال ۴۸۵ ه‍.ق / ۱۰۹۲ م؛ یعنی در دوران نزاع‌های خانگی سلجوقیان، الموت را به شکل غیرقابل دسترسی سازمان داد؛ استحکامات قلعه را توسعه داد و انبارهای بسیار بزرگی برای آذوقه و تدارکات خود ترتیب داد. گفته شده است او انبارهایی را در دل کوه حفر کرد که مقدار فراوانی غذا در آن نگهداری می‌شد، بدون این که ضایع شود. همچنین سیستم آبیاری در مزارع اطراف الموت تشکیل داد و قلعه را از نظر طبیعی بی‌نیاز کرد به شکلی که الموت توان مقاومت در برابر محاصره‌های طولانی‌مدت را داشته باشد و تسخیرناپذیر باشد. پس از مدت کوتاهی سپاه سلجوقی به فرماندهی امیر یورنتاش، که نواحی الموت جزو اقطاع او بود، به قلعهٔ الموت حمله کرد و از این زمان اسماعیلیان ایران وارد مبارزهٔ طولانی‌مدت با سلجوقیان شدند.