میرزاده عشقی

میرزاده عشقی
پرونده:Mir Mohammad-Reza Kurdistani (Mir-zadeh Eshghi) (2).png میرزاده عشقی در سال ۱۳۰۲
نام در زمان تولد	سید محمدرضا کردستانی
متولد	۲۰ آذر ۱۲۷۳ همدان، ایران
وفات	۱۲ تیر ۱۳۰۳ (۲۹ سال) بیمارستان شهربانی، تهران، ایران
علت فوت	ترور توسط عوامل نظمیه (شهربانی) وقت
مدفن	آرامگاه ابن بابویه
محل زندگی	ایران و عثمانی
ملیت	ایرانی
حرفه	شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر
سال‌های فعالیت	۱۲۹۳–۱۳۰۳
شناخته‌شده برای	فعالیت ادبی در دوره مشروطه
کارهای برجسته	اپرای رستاخیز شهریاران ایران سه تابلوی مریم نوروزی‌نامه کفن سیاه
دوره	دوره مشروطه
منصب	مدیر نشریه قرن بیستم
والدین	سید ابوالقاسم کردستانی (پدر)
خویشاوندان	ناصر یمین مردوخی کردستانی (خواهرزاده) محمد مردوخ کردستانی

میرزاده عشقی (۲۰ آذر ۱۲۷۳ – ۱۲ تیر ۱۳۰۳) شاعر، روزنامه‌نگار، نویسنده و نمایشنامه‌نویس ایرانی دوره مشروطیت و مدیر نشریه قرن بیستم بود که در دوره نخست‌وزیری رضا خان ترور گشت. وی از جمله مهم‌ترین شاعران عصر مشروطه به‌شمار می‌رود که از عنصر هویت ملی در جهت ایجاد انگیزه و آگاهی در توده مردم بهره می‌گرفت.

زندگی

پرونده:Mir Mohammad-Reza Kurdistani (Mir-zadeh Eshghi).png

نگاره‌ای از میرزاده عشقی در جوانی

در سال ۱۳۳۳ق روزنامه عشقی را در همدان انتشار داد. نوروزی‌نامه را نیز در سال ۱۳۳۶ق پانزده روز پیش از رسیدن فصل بهار در استانبول سرود. عشقی از استانبول به همدان رفت و باز به تهران شتافت. او چند سال آخر عمرش را در تهران به سر برد و نمایشنامه کفن سیاه را در باب روزگار زنان و حجاب آنان با مسمط نوشت. در واقع این اثر با ثمرش، تاریخچهٔ تز انقلاب مشروطیت و دوره‌ای است که شاعر در آن می‌زیست.

درگذشت و مزار

پرونده:The poem of Eshghi's grave.JPG

متن آرامگاه میرزاده عشقی

مزار او در گورستان ابن بابویه و در گوشه‌ای متروک (در نزدیکی مزار فیروز فیروز) قرار دارد.

نمونه اشعار

اشعار «چه معامله باید کرد؟» و مستزاد «مجلس چهارم» که در توصیف نمایندگان دوره چهارم مجلس شورای ملی سروده شدند، از تندترین و مشهورترین اشعار عشقی هستند. ازجمله مستزاد مجلس چهارم که با ۱۱۸ بیت یکی از طویل‌ترین اشعار وی است. بخشی از مستزاد مجلس چهارم:

این مجلس چارم به خدا ننگ بشر بود		دیدی چه خبر بود؟
هر کار که کردند، ضرر روی ضرر بود		دیدی چه خبر بود؟
این مجلسِ چارم، خودمانیم، ثمر داشت؟		والله ضرر داشت!
صد شکر که عمرش چو زمانه به گذر بود		دیدی چه خبر بود؟
دیگ وکلا جوش زد و کف شد و سر رفت		بادِ همه دررفت
دِه مژده که عمر وکلا عمر سفر بود		دیدی چه خبر بود؟
دیگر نکند هو نزند جفته مدرس		در ساحت مجلس
بگذشت دگر مدتی ار محشر خر بود		دیدی چه خبر بود؟
دیگر نزند با قر و قنبیله معلق		یعقوب جعلق
یعقوب خر بارکش این دو نفر بود		دیدی چه خبر بود؟
سرمایه بدبختی ایران دو قوام است		این سکه به نام است
یک ملتی از این دو نفر خون به جگر بود		دیدی چه خبر بود؟
آن کس که قوام است و به دولت همه‌کاره است		از بس که بُوَد پست
در بی‌شرفی، عبرت تاریخ سیر بود		دیدی چه خبر بود؟

پانویس

منابع

• مشیر سلیمی، علی‌اکبر (۱۳۵۷). کلیات مصور میرزاده عشقی. تهران: انتشارات امیرکبیر. ص. ۴۴۱.
• خردمند، فیروز (۱۳۷۹). شرح حال میرزاده عشقی. ج. اول. بندر انزلی. ص. ۴۸۰ و ۶۷۲.
• آریانپور، یحیی (۱۳۸۷). از صبا تا نیما: تاریخ ۱۵۰ سال ادب فارسی. ج. دوم. تهران: انتشارات زوار. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۰۱-۰۳۸-۵.
• ادبیات سیاسی ایران در عصر مشروطیت. ج. اول. ص. ۴۸۰ و ۶۷۲.
• قائد، محمد (۱۳۹۱). میرزاده عشقی، سیمای نجیب یک آنارشیست. چاپ دوم. تهران: انتشارات طرح نو.
• بهار، محمدتقی. تاریخ احزاب سیاسی ایران.
• ساناساریان، الیز. جنبش حقوق زنان در ایران.
• مکی، حسین. تاریخ بیست ساله ایران. ج. سوم. ص. ۷۰.
• خاطرات و مخاطرات.