اقتصاد در اسلام
اقتصاد در اسلام به مدیریت معیشت دنیوی در دو سطح فردی و حکومتی پرداخته و بر عدالت اجتماعی، تلاش برای تأمین معاش حلال، و ایجاد محیطی پایدار تأکید دارد. بسیاری از آموزه‌های قرآن، سنت، و فقه اسلامی به نقش دولت و فرد در تحقق عدالت اقتصادی و رفع نیازهای جامعه اشاره دارند.
تعریف اقتصاد در اسلام
اقتصاد در اسلام به مفهوم نحوه مدیریت زندگی در زمینه معیشت دنیوی و امور مادی تعریف می‌شود و شامل تمام جنبه‌هایی است که به تأمین معاش و تنظیم نیازهای اقتصادی جامعه مربوط می‌شود. در آموزه‌های اسلامی، اقتصاد در دو سطح فردی و حکومتی مورد توجه قرار دارد. سطح فردی شامل وظایف فرد در کسب و کار و تلاش برای تأمین نیازهای زندگی است، و سطح حکومتی شامل وظایف دولت در ایجاد شرایط عادلانه و پایدار اقتصادی.[۱]
اقتصاد در منابع اسلامی
بخش قابل توجهی از آموزه‌های قرآن و سنت به موضوع اقتصاد اختصاص دارد. آیاتی همچون آیه ۵ سوره نساء: «ولا تؤتوا السفهاء أموالکم آلتی جعل الله لکم قیاماً»، نشان‌دهنده اهمیت مدیریت اقتصادی در اسلام هستند. بسیاری از موضوعات فقهی، از جمله تجارت، اجاره، قرض، مضاربه، مزارعه، و احیای اراضی موات به مسائل اقتصادی پرداخته‌اند. روایات متعددی نیز در تشویق به کسب روزی حلال و فعالیت‌های اقتصادی از پیامبر اسلام و امامان شیعه نقل شده است. برای مثال، پیامبر اسلام کسب حلال را برترین بخش عبادت دانسته و کسانی را که برای تأمین معیشت خانواده تلاش می‌کنند، هم‌پایه مجاهد در راه خدا توصیف کرده است.[۲]
در سطح حکومتی، اسلام به ایجاد شرایط عادلانه اقتصادی تأکید دارد. در دوره پیامبر اسلام و علی بن ابی‌طالب، توجه ویژه‌ای به حمایت از بازرگانان، کشاورزان، و صاحبان صنایع صورت می‌گرفت. جلوگیری از احتکار و گران‌فروشی، کاهش مالیات‌ها برای تشویق تولید و تجارت، و نظارت بر اموال عمومی مانند خمس، زکات و غنایم، از جمله تدابیر حکومتی بود. علی بن ابی‌طالب در نامه خود به مالک اشتر بر اهمیت رعایت حقوق اقتصادی مردم و ایجاد محیطی امن و عادلانه تأکید کرده است.[۳]
همچنین، اسلام بر تأثیر عبادات و ارزش‌های اخلاقی در اقتصاد تأکید دارد. برنامه‌های عبادی همچون زکات و صدقات نقش مهمی در تحقق عدالت اقتصادی و رفع فقر دارند. در مجموع، اقتصاد اسلامی به دنبال ایجاد جامعه‌ای خودکفا، عاری از اختلافات و بر پایه عدالت اجتماعی است.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «اقتصاد». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.