نژادپرستی
نژادپرستی یا امتیاز نژادی، که پیش از اسلام مرسوم بود، توسط پیامبر اسلام مردود اعلام شد و معیار برتری تقوا معرفی گردید. این اصل در سخنان و اقدامات اهل‌بیت و صحابه نیز مورد تأکید قرار گرفت، اما این باور نادرست همچنان در برخی جوامع اسلامی به‌طور محدود باقی ماند.
معنای اصطلاحی
امتیاز نژادی به خصلتی اشاره دارد که پیش از اسلام در جوامع مختلف از جمله عرب جاهلی، ایران باستان و دیگر اقوام رایج بود. این دیدگاه، نژاد را معیار برتری می‌دانست و اساس روابط اجتماعی قرار می‌داد. پیامبر اسلام از همان آغاز بعثت این روش را مردود اعلام کرد و با آن مبارزه‌ای قاطعانه داشت. آیه قرآن «یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی… ان اکرمکم عند الله اتقیکم» (حجرات: ۱۳) این موضوع را با تأکید مطرح کرده و تقوا را تنها معیار برتری انسان‌ها معرفی می‌کند.[۱]
در عمل نیز پیامبر اسلام این اصل را به اجرا گذاشت. از جمله، در مکه دختر عمه خود را به زید بن حارثه که غلام آزاد شده بود، تزویج کرد. در مدینه نیز عمه‌زاده خود را به مقداد بن اسود، فردی گمنام، در ازدواج داد. در خطبه حجةالوداع نیز با صراحت هرگونه امتیاز نژادی را مردود دانست.[۲]
اهل‌بیت پیامبر نیز این اصل را در گفتار و رفتار خود مورد تأکید قرار دادند. مادران اکثر امامان شیعه خصوصا از زمان موسی کاظم به بعد، از کنیزان بودند، که این امر نشان‌دهنده رد دیدگاه‌های نژادپرستانه بود.[۳]
با این حال، امتیازطلبی نژادی به‌طور کامل در جوامع اسلامی ریشه‌کن نشد. به‌عنوان مثال، در تاریخ فرزندان امامان شیعه، عبدالله بن حسن بن حسن، به دلیل خالص بودن نسب قریشی‌اش به «عبدالله محض» شهرت یافت، که نشان‌دهنده استمرار برخی از این باورها بود.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «امتیاز نژادی». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.