اعیان الشیعه
کتاب اعیان الشیعه، اثر برجسته محسن امین، به معرفی رجال شیعه و عقاید تشیع می‌پردازد. او بیش از ۵۰ سال برای تدوین این اثر تلاش کرد، اما تنها ۳۳ مجلد از آن منتشر شد. فرزندش سید حسن امین، این کتاب را در ده مجلد که شامل ۵۲ جزء است، تکمیل و در بیروت منتشر کرد. این اثر جایگاه برجسته‌ای در تاریخ علم رجال و فرهنگ اسلامی دارد.
محتوای کتاب
کتاب اعیان الشیعه یکی از مهم‌ترین و مفصل‌ترین آثار سید محسن امین است. او نگارش این اثر را در سن ۸۶ سالگی و در روز عید فطر سال ۱۳۷۰ قمری به پایان رساند. هدف از تألیف این کتاب، تدوین جامع‌ترین تذکره یا دائرةالمعارفی بود که به شرح احوال رجال شیعه در دولت‌های اسلامی و توضیح عقاید تشیع در اصول و فروع می‌پردازد. این اثر شامل زندگینامه علمای امامیه از جمله فقها، اصولیون، متکلمان، مفسران، مورخان، نسب‌شناسان، جغرافیدانان، فلاسفه، منطقیان، منجمان، پزشکان، زبان‌شناسان، و ادیبان شیعه است و به خدمات شیعیان در فرهنگ و تاریخ اسلام توجه دارد. او بیش از ۵۰ سال از زندگی خود را صرف تألیف این اثر کرد و در سفر و حضر منابع آن را گردآوری نمود. قصد داشت کتاب را در صد مجلد ۵۰۰ تا ۸۰۰ صفحه‌ای منتشر کند و یادداشت‌ها و فیش‌های مربوط به آن را نیز جمع‌آوری کرده بود، اما تنها موفق به چاپ و نشر ۳۳ مجلد از آن شد که شامل یک دوره کامل رجال شیعه است. سایر بخش‌ها به‌صورت یادداشت و مسوده باقی ماند.[۱]
اهمیت کتاب
سید محسن امین با تألیف این اثر، جایگاهی در میان بزرگان علم رجال و تاریخ اسلام به‌دست‌آورد؛ افرادی مانند ابن عبدالبر، ابن‌حجر عسقلانی، ابن‌سعد کاتب واقدی، خطیب بغدادی، ابن‌عساکر دمشقی، یاقوت حموی، ابن‌خلکان و صفدی. همچنین، مقام وی در کنار علمای شیعه‌ای چون میرحامدحسین نیشابوری، مؤلف عبقات الانوار، آقابزرگ تهرانی، مؤلف الذریعة الی تصانیف الشیعة، و عبدالحسین امینی، مؤلف الغدیر، قرار دارد.[۲]
چاپ و نشر
پس از درگذشت محسن امین، فرزندش سید حسن امین در سال ۱۴۰۳ قمری این کتاب را در ده مجلد بزرگ که شامل ۵۲ جزء است، در بیروت منتشر کرد. جزء پنجاه و دوم به شرح حال سید محسن امین به قلم خودش اختصاص دارد که در سن ۸۶ سالگی نگاشته است. حسن امین، علاوه بر آن، مراثی و مقالات ادبا و علمای عرب دربارهٔ سید محسن را نیز به این اثر افزود.[۳]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «سید محسن امین». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.