اصطخری

اصطخری
ابواسحق ابراهیم بن محمد فارسی استخری
نام بومی	ابواسحق ابراهیم بن محمد فارسی استخری
وفات	عراق۹۵۱یا ۹۵۷ میلادی
محل زندگی	اصطخر
پس‌زمینه‌های علمی
مکتب یا سنت	مکتب بلخی
تأثیرات	ابوزید بلخی
کار علمی
دوره	دوران طلایی اسلام
رشته اصلی	جغرافیای اسلامی
آثار برجسته	صور الاقالیم مسالک الممالک

ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصطخری (د ۳۴۶ ه.ق) که به اختصار اصطخری نام گرفته است، از جغرافی‌دانان مسلمان بود که به خاطر نگارش اولین آثار مسلمانان در علم جغرافیا، از پیشگامان این علم به شمار رفته است.

زندگی

ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصطخری که به اختصار اصطخری نام گرفته است، به کرخی نیز شهرت داشت. او در اصطخر پرورش یافت و پس از آموختن دانش به تحقیق در علم جغرافیا پرداخت. علاقه او به علم جغرافیا سبب شد تا در سال ۳۴۰ ه.ق یا به قولی ۳۲۹ ه.ق مطابق ۹۵۱ یا ۹۵۰ میلادی، جهانگردی خود را آغاز کند. وی در ابتدا به کشورهای مسلمان سفر کرد و بلاد عربی تا هند و اقیانوس اطلس را پیمود. او تجربیات و ملاقات‌های خود در این جهانگردی را در دو کتاب خود جمع‌آوری کرد. اصطخری در سال ۳۴۶ ه.ق درگذشت.

جایگاه در علم جغرافیا

وی نخستین دانشمند در عالم اسلام بود که دربارهٔ دانش جغرافیا به تألیف پرداخت و اثر مستقلی در این موضوع نوشت. او را از این بابت، پیشوای جغرافی‌دانان مسلمانان به‌شمار آورده‌اند. تا پیش از وی، تنها آثار بطلمیوس مورد توجه دانشمندان مسلمان قرار می‌گرفت. او در اثر خود، مسافت میان شهرها را محاسبه و گزارش کرده بود و به روش بطلمیوسی، آثار خود را دسته‌بندی کرده بود. او عالم را به اقالیم هفتگانه تقسیم کرده بود.

آثار

اصطخری دو اثر مهم در موضوع جغرافیا نگاشت که اولین آنها، مسالک الممالک بود. این اثر در تاریخ و جغرافیا یا جغرافیای تاریخی است و در آن بر کتاب صورالاقالیم اثر ابوزید احمد بن سهل بلخی استناد شده است. این اثر که فاقد نقشه است، به اهتمام دگویه در لیدن چاپ شده است. کتاب دوم اصخری، صورالاقالیم یا الاقالیم است که مشتمل بر حدود ممالک و نقشه‌هایی از زمین و شهرها و دریاها و رودها و مسافات بین آنهاست. در مجموع در این اثر، ۱۹ نقشه طراحی شده است. مؤلف در آغاز این کتاب گفته است که در نگارش این اثر نیز بر کتاب صورالاقالیم ابوزید بلخی اعتماد و استناد کرده است. متن عربی این کتاب به اهتمام میسیومیلر در سال ۱۸۷۰ چاپ و به چند زبان دیگر ترجمه شده است.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «اصطخری». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.