انفاق

انفاق در لغت به معنای خرج کردن مال است و در اصطلاح دینی، به مصرف رساندن اموال در راه خدا و کمک به نیازمندان گفته می‌شود. این مفهوم در قرآن و احادیث به‌عنوان یکی از اصول اخلاقی و دینی مورد تأکید قرار گرفته است. علی بن ابی‌طالب و سایر امامان شیعه نیز بر فضیلت انفاق و جایگاه آن در رشد معنوی تأکید کرده‌اند. قرآن، انفاق را سبب افزایش برکت و پاداش الهی دانسته و آن را یکی از ویژگی‌های پرهیزکاران معرفی می‌کند.

در لغت و اصطلاح

انفاق در لغت به معنای خرج کردن و تهیدست شدن است. در برخی منابع عربی آمده است: «أنفق افتقر، ذهب ماله»، یعنی کسی که انفاق کند، ممکن است دارایی خود را از دست بدهد. علی بن ابی‌طالب در این باره می‌گوید: «المال تنقصه النفقه و العلم یزکو علی الإنفاق»، یعنی مال با هزینه کردن کاهش می‌یابد، اما دانش با بخشش و انفاق رشد می‌کند. در اصطلاح دینی، انفاق به خرج کردن مال در راه خدا و رساندن آن به نیازمندان، چه به صورت واجب و چه مستحب، گفته می‌شود. در متون اسلامی تأکید زیادی بر این امر شده است.

در منابع اسلامی

در قرآن

در قرآن در اینباره آمده است: «الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلاة و مما رزقناهم ینفقون» (بقره: ۳)؛ پرهیزکاران کسانی هستند که به غیب ایمان دارند، نماز را برپا می‌دارند و از آنچه روزی‌شان کرده‌ایم، انفاق می‌کنند. در آیه ۳۱ سوره ابراهیم آمده است: «قل لعبادی الذین آمنوا یقیموا الصلاة و ینفقوا مما رزقناهم سرًّا و علانیة»؛ ای محمد! به بندگان مؤمنم بگو که نماز را به پا دارند و از آنچه روزی‌شان کرده‌ایم، پنهان و آشکار انفاق کنند. در آیه ۳۹ سوره سبا نیز آمده است: «و ما أنفقتم من شیء فهو یخلفه و هو خیر الرازقین»؛ هر آنچه را که در راه خدا انفاق کنید، خداوند جایگزین آن خواهد کرد، و او بهترین روزی‌دهندگان است.

آیه ۲۶۱ سوره بقره دربارهٔ انفاق گفته است: «مثل الذین ینفقون أموالهم فی سبیل الله کمثل حبة أنبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مائة حبة»؛ کسانی که اموال خود را در راه خدا خرج می‌کنند، همچون دانه‌ای هستند که هفت خوشه برویاند و در هر خوشه صد دانه باشد، و خداوند به هر کس که بخواهد، بیشتر می‌بخشد. آیه ۲۷۴ سوره بقره نیز در همین موضوع می‌گوید: «الذین ینفقون أموالهم باللیل و النهار سرًّا و علانیة فلهم أجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» (بقره: ۲۷۴)؛ کسانی که دارایی خود را در شب و روز، پنهان و آشکار در راه خدا صرف می‌کنند، پاداششان نزد پروردگارشان محفوظ است و ترس و اندوهی بر آنان نخواهد بود.

در احادیث

در احادیث اسلامی نیز به انفاق توصیه شده است. از پیامبر اسلام نقل شده است که گفته است: «سه خصلت است که در هر که باشد، همه خوبی‌ها را در خود جمع کرده است: انفاق در زمان تنگدستی، انصاف با دیگران، و سلام کردن به عموم مردم.» علی بن ابی‌طالب نیز در اینباره گفته است: «مال خود را در راه خدا انفاق کنید، زیرا انفاق‌کننده مانند مجاهد در راه خداست. کسی که به جایگزینی مال از سوی خدا ایمان دارد، دستش همیشه در بخشش باز است.» از علی بن حسین روایت شده است که او قند و بادام را دوست داشت و این دو را بیشتر به نیازمندان انفاق می‌کرد. هنگامی که علت را از او پرسیدند، گفت: «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون»؛ یعنی به نیکی نمی‌رسید مگر آنکه از چیزهایی که دوست دارید، انفاق کنید. همچنین، علی بن موسی الرضا به فرزندش محمد جواد گفت: «انفق ولا تخش من ذی العرش اقتاراً»؛ انفاق کن و از کم شدن مال در پیشگاه پروردگار هراس نداشته باش.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «انفاق». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.