بدون جعبه اطلاعات
بدون تصویر

خورشید کاروان

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو

تئاتر خورشید کاروان یک درام تاریخی و مذهبی ایرانی است که داستان اسیران واقعه کربلا و سر حسین بن علی در دیر راهب را روایت می‌کند. این نمایش از سال ۱۳۷۱ به کارگردانی حسین مسافر آستانه آغاز شد و بعدها توسط کارگردانانی چون محمود فرهنگ ادامه یافت. نمایش در مناسبت‌های مذهبی مانند محرم و صفر اجرا شده و تاکنون بیش از ۱۲۰۰ بار در ایران و کشورهای دیگر، از جمله انگلستان و امارات، به نمایش درآمده است.

این تئاتر با حضور بیش از ۶۰ بازیگر، شامل ۵ بازیگر زن و ۲۰ کودک، اجرا می‌شود. نقش راهب ابتدا توسط انوشیروان ارجمند ایفا شد و پس از وی، جلیل فرجاد این نقش را بر عهده گرفت. انتقادها شامل سادگی صحنه‌پردازی و نورپردازی است، اما متن نمایش و بازی بازیگران تحسین شده‌اند. در سال ۱۳۹۹، این تئاتر به‌صورت آنلاین نیز به نمایش گذاشته شد.

موضوع و اجرا

تئاتر خورشید کاروان، یک تئاتر درام تاریخی و مذهبی ایرانی است.[۱] این نمایش آیینی[۲] با بهره‌گیری از داستان مشهور دیر راهب به واقعه پس از عاشورا می‌پردازد.[۳] این نمایش حضور اسیران واقعه کربلا و سر بریده حسین بن علی در یکی از صومعه‌های بین‌راه کوفه تا شام را به تصویر کشیده است. سختی‌های اسیران در میانه راه و گفتگوی راهب با سر حسین بن علی، از نقاط اوج این نمایش است.[۴] در نمایش مربوط به اصفهان، لحاظات پایانی زندگی رقیه بنت الحسین نیز به نمایش‌نامه افزوده شده بود.[۵]

این نمایش که به عنوان یکی از پیش‌گامان نمایش‌های مردمی در ایران شناخته می‌شود، تلفیقی از نمایش ایرانی و مذهبی بود. هدف از اجرای این تئاتر، ترویج و تبلیغ فرهنگ اسلام عنوان شده بود.[۶] در اجرای این نمایش، از تکنیک‌های مختلفی چون موسیقی و مرثیه‌سرایی بهره برده شده تا حس مخاطب، شورانده شود.[۷][۸] این تئاتر در ۷۵ دقیقه بر روی صحنه می‌رود.[۹]

عوامل

عوامل این تئاتر در برخی اجراها، متفاوت هستند.[۱۰] این نمایش توسط گروه فرهنگی فدک طراحی و اجرا می‌شد.[۱۱] این نمایش براساس نمایش هیهات نوشته ابوباسم حیادار و با بازنویسی[۱۲] و تدوین مهدی متوسلی و کارگردانی آن برعهده حسین مسافر آستانه به روی صحنه رفته است.[۱۳] در سال‌های بعد، کارگردانی این اثر بر عهده محمود فرهنگ،[۱۴] جواد طاهری،[۱۵] اصغر لشکری[۱۶] و جواد ایزد دوست بوده است.[۱۷] عبدالرضا کیهانی، علی رضوانی و حسین عالم‌بخش به ترتیب دستیار کارگردان، مدیر تولید و طراحی صحنه این نمایش را بر عهده داشته‌اند.[۱۸]

همچنین گروه همسرایی به سرپرستی محمد سراج در این تئاتر، اجرا داشته است.[۱۹] سازمان هنری رسانه‌ای اوج، در برگزاری این تئاتر در شهرهای مختلف ایران، نقش فعالی داشته است.[۲۰]

در این تئاتر، با هنرمندی بیش از ۶۰ بازیگر از جمله ۵ بازیگر خانم و ۲۰ بازیگر کودک اجرا می‌شود.[۲۱] نقش راهب در این نمایش، تا زمان حیات انوشیروان ارجمند، بر عهده او بود و پس از درگذشت وی، این نقش را جلیل فرجاد برعهده گرفت. از میان بازیگران این تئاتر، می‌توان به کرامت رودساز، اسدالله بابایی، فرهاد بشارتی، مهدی امینی،[۲۲] محمود راسخ‌فر، اسدالله بابایی، سید محسن موسوی‌خواه، سید حسین انتظار، محمد طاهر، اسماعیل ساری، مهدی حسین‌زاده،[۲۳] بیژن گنجعلی، اسماعیل زنگل گیاه، هاشم شمس فلاورجانی، احسان متین و کیهان روحانی اشاره کرد.[۲۴]

تاریخچه

طراحی این اثر از سال ۱۳۶۹ آغاز شد[۲۵] و اولین اجرای این نمایش به سال ۱۳۷۰ در تهران اجرا شده است.[۲۶] از اولین اجرای این تئاتر تا سال ۱۳۸۱، نمایش با اجرای بازیگران غیرسرشناس به کار خود ادامه داد و پس از آن، در سال ۱۳۸۲، بازیگران حرفه‌ای تری به این صحنه راه‌پیدا کردند. تا پیش از این، کارگردانی اثر برعهده حسین مسافر آستانه بود و از آن به بعد، محمود فرهنگ این سمت را عهده‌دار شد.[۲۷] تغییر کارگردان این پروژه با تشخیص مسافر آستانه در سال ۱۳۸۷ و با هدف ایجاد فضای خلاقانه و تغییرات در ساختار برای جلوگیری از افت کیفیت و تکرار انجام گرفت.[۲۸]

نمایش این تئاتر، در مناسبت‌های مذهبی چون ایام محرم و صفر صورت می‌گیرد.[۲۹] این تئاتر در سال‌های مختلف، در شهرها و کشورهای بسیاری به نمایش درآمده است. از جمله کشورهایی که این تئاتر در آن به نمایش گذاشته شده می‌توان به ایران، انگلیس، هلند و امارات اشاره کرد.[۳۰] این تئاتر در ایران، در شهرهای اصفهان، کاشان، ایلام، کرمانشاه، سنندج، گرگان، قم، دزفول، مشهد اهواز، کرج، شوشتر، ابهر، محلات، تفرش، دلیجان، ارومیه، تبریز، زابل، شاهین‌شهر به اجرا درآمده است.[۳۱] بر اساس آمارهای منتشر شده تا سال ۱۳۹۸، بیش از ۱۲۰۰ اجرا از این تئاتر در شهرها و کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده است.[۳۲] در سال ۱۳۹۹، این تئاتر به صورت آنلاین نیز به نمایش گذاشته شد.[۳۳] این تئاتر هر ساله به صورت مناسبتی در ماه محرم و صفر به اجرا در می‌آید.[۳۴]

در سال ۱۴۰۳، با کارگردانی عبدالرضا کیهانی، نمایش‌نامه‌خوانی این اثر در تهران برگزار شد و در پایان از تمام عوامل اجرایی این تئاتر، تقدیر به عمل آمد.[۳۵]

انتقادها

میزانسن‌های بسیار ساده و کمتر استفاده کردن از تکنیک‌های نورپردازی و صحنه‌پردازی از جمله انتقادهای وارد شده به این نمایش بوده است. موفقیت در جلب مخاطبان در طول سال‌های متمادی این نمایش، یکی از نقاط مثبت این نمایش و کارگردانی آن عنوان شده است.[۳۶] بازی خوب بازیگران این نمایش، همواره مورد تمجید منتقدان بوده است.[۳۷] یکی از نقاط قوت این تئاتر، ساختار متن آن معرفی شده است. به گفته منتقدان، متن این نمایش‌نامه، با دوری از کلی‌گویی و شعارزدگی، ارتباط مداوم متن و مخاطب را حفظ کرده است.[۳۸][۳۹] استقبال از این تئاتر با وجود قیمت نسبتاً بالای بلیت آن، مورد توجه رسانه‌ها و منتقدان قرار گرفته است.[۴۰] یکی از نوآوری‌های این تئاتر، ایجاد ارتباط کلامی بین بازیگران و مخاطبان بوده است که تا پیش از آن چندان سابقه نداشته است.[۴۱]

پانویس

ارجاعات

  1. حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
  2. «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
  3. مغلی، «شور و عشق فلق - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
  4. رضوی، «کاروان خورشید (اشاره ای به نمایش مؤثر خورشید کاروان در دانشکده هنرهای زیبا)»، ادبستان فرهنگ و هنر.
  5. ««خورشید کاروان» روی صحنه رفت»، خبرگزاری ایمنا.
  6. «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
  7. صدیقی، «نقد نمایش «خورشید کاروان»: 13 سال بی وقفه و با شور و احساس»، کتاب صحنه.
  8. رضوی، «کاروان خورشید (اشاره ای به نمایش مؤثر خورشید کاروان در دانشکده هنرهای زیبا)»، ادبستان فرهنگ و هنر.
  9. «نمایش آیینی «خورشید کاروان» در تئاتر شهر مشهد»، خبرگزاری شهرآرا.
  10. «روایت عشق یک راهب به اهلبیت، در نمایش خورشید کاروان»، خبرگزاری صاحب‌نیوز.
  11. حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
  12. «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»»، پایگاه خبری تهران.
  13. حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
  14. ««خورشید کاروان» 24 ساله شد»، جام‌جم آنلاین.
  15. «نمایش خورشید کاروان قم‎»، خبرگزاری العالم.
  16. «نمایش آیینی «خورشید کاروان» در تئاتر شهر مشهد»، خبرگزاری شهرآرا.
  17. «روایت عشق یک راهب به اهلبیت، در نمایش خورشید کاروان»، خبرگزاری صاحب‌نیوز.
  18. «آغاز بیست و یکمین سال اجرای نمایش خورشید کاروان»، خبرگزاری عصر ایران.
  19. «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»»، پایگاه خبری تهران.
  20. ««خورشید کاروان» 24 ساله شد»، جام‌جم آنلاین.
  21. «نمایش آیینی «خورشید کاروان» در تئاتر شهر مشهد»، خبرگزاری شهرآرا.
  22. «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»»، پایگاه خبری تهران.
  23. «خورشید کاروان همچنان می‌درخشد»، خبرگزاری آنا.
  24. «روایت عشق یک راهب به اهلبیت، در نمایش خورشید کاروان»، خبرگزاری صاحب‌نیوز.
  25. «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
  26. مغلی، «شور و عشق فلق - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
  27. رحیمی، «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی»، نقد تئاتر.
  28. «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
  29. «خورشید کاروان همچنان می‌درخشد»، خبرگزاری آنا.
  30. «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»»، پایگاه خبری تهران.
  31. رحیمی، «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی»، نقد تئاتر.
  32. «پوستر «خورشید کاروان» منتشر شد»، خبرگزاری تسنیم.
  33. «نمایش «خورشید کاروان» آنلاین اجرا می‌شود»، خبرگزاری تسنیم.
  34. رحیمی، «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی»، نقد تئاتر.
  35. «برگزاری نمایشنامه‌خوانی «خورشید کاروان» در فرهنگسرای ارسباران»، خبرگزاری دفاع مقدس.
  36. صدیقی، «نقد نمایش «خورشید کاروان»: 13 سال بی وقفه و با شور و احساس»، کتاب صحنه.
  37. حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
  38. «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
  39. رحیمی، «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی»، نقد تئاتر.
  40. حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
  41. «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.

منابع