خورشید کاروان
تئاتر خورشید کاروان یک درام تاریخی و مذهبی ایرانی است که داستان اسیران واقعه کربلا و سر حسین بن علی در دیر راهب را روایت میکند. این نمایش از سال ۱۳۷۱ به کارگردانی حسین مسافر آستانه آغاز شد و بعدها توسط کارگردانانی چون محمود فرهنگ ادامه یافت. نمایش در مناسبتهای مذهبی مانند محرم و صفر اجرا شده و تاکنون بیش از ۱۲۰۰ بار در ایران و کشورهای دیگر، از جمله انگلستان و امارات، به نمایش درآمده است.
این تئاتر با حضور بیش از ۶۰ بازیگر، شامل ۵ بازیگر زن و ۲۰ کودک، اجرا میشود. نقش راهب ابتدا توسط انوشیروان ارجمند ایفا شد و پس از وی، جلیل فرجاد این نقش را بر عهده گرفت. انتقادها شامل سادگی صحنهپردازی و نورپردازی است، اما متن نمایش و بازی بازیگران تحسین شدهاند. در سال ۱۳۹۹، این تئاتر بهصورت آنلاین نیز به نمایش گذاشته شد.
موضوع و اجرا
تئاتر خورشید کاروان، یک تئاتر درام تاریخی و مذهبی ایرانی است.[۱] این نمایش آیینی[۲] با بهرهگیری از داستان مشهور دیر راهب به واقعه پس از عاشورا میپردازد.[۳] این نمایش حضور اسیران واقعه کربلا و سر بریده حسین بن علی در یکی از صومعههای بینراه کوفه تا شام را به تصویر کشیده است. سختیهای اسیران در میانه راه و گفتگوی راهب با سر حسین بن علی، از نقاط اوج این نمایش است.[۴] در نمایش مربوط به اصفهان، لحاظات پایانی زندگی رقیه بنت الحسین نیز به نمایشنامه افزوده شده بود.[۵]
این نمایش که به عنوان یکی از پیشگامان نمایشهای مردمی در ایران شناخته میشود، تلفیقی از نمایش ایرانی و مذهبی بود. هدف از اجرای این تئاتر، ترویج و تبلیغ فرهنگ اسلام عنوان شده بود.[۶] در اجرای این نمایش، از تکنیکهای مختلفی چون موسیقی و مرثیهسرایی بهره برده شده تا حس مخاطب، شورانده شود.[۷][۸] این تئاتر در ۷۵ دقیقه بر روی صحنه میرود.[۹]
عوامل
عوامل این تئاتر در برخی اجراها، متفاوت هستند.[۱۰] این نمایش توسط گروه فرهنگی فدک طراحی و اجرا میشد.[۱۱] این نمایش براساس نمایش هیهات نوشته ابوباسم حیادار و با بازنویسی[۱۲] و تدوین مهدی متوسلی و کارگردانی آن برعهده حسین مسافر آستانه به روی صحنه رفته است.[۱۳] در سالهای بعد، کارگردانی این اثر بر عهده محمود فرهنگ،[۱۴] جواد طاهری،[۱۵] اصغر لشکری[۱۶] و جواد ایزد دوست بوده است.[۱۷] عبدالرضا کیهانی، علی رضوانی و حسین عالمبخش به ترتیب دستیار کارگردان، مدیر تولید و طراحی صحنه این نمایش را بر عهده داشتهاند.[۱۸]
همچنین گروه همسرایی به سرپرستی محمد سراج در این تئاتر، اجرا داشته است.[۱۹] سازمان هنری رسانهای اوج، در برگزاری این تئاتر در شهرهای مختلف ایران، نقش فعالی داشته است.[۲۰]
در این تئاتر، با هنرمندی بیش از ۶۰ بازیگر از جمله ۵ بازیگر خانم و ۲۰ بازیگر کودک اجرا میشود.[۲۱] نقش راهب در این نمایش، تا زمان حیات انوشیروان ارجمند، بر عهده او بود و پس از درگذشت وی، این نقش را جلیل فرجاد برعهده گرفت. از میان بازیگران این تئاتر، میتوان به کرامت رودساز، اسدالله بابایی، فرهاد بشارتی، مهدی امینی،[۲۲] محمود راسخفر، اسدالله بابایی، سید محسن موسویخواه، سید حسین انتظار، محمد طاهر، اسماعیل ساری، مهدی حسینزاده،[۲۳] بیژن گنجعلی، اسماعیل زنگل گیاه، هاشم شمس فلاورجانی، احسان متین و کیهان روحانی اشاره کرد.[۲۴]
تاریخچه
طراحی این اثر از سال ۱۳۶۹ آغاز شد[۲۵] و اولین اجرای این نمایش به سال ۱۳۷۰ در تهران اجرا شده است.[۲۶] از اولین اجرای این تئاتر تا سال ۱۳۸۱، نمایش با اجرای بازیگران غیرسرشناس به کار خود ادامه داد و پس از آن، در سال ۱۳۸۲، بازیگران حرفهای تری به این صحنه راهپیدا کردند. تا پیش از این، کارگردانی اثر برعهده حسین مسافر آستانه بود و از آن به بعد، محمود فرهنگ این سمت را عهدهدار شد.[۲۷] تغییر کارگردان این پروژه با تشخیص مسافر آستانه در سال ۱۳۸۷ و با هدف ایجاد فضای خلاقانه و تغییرات در ساختار برای جلوگیری از افت کیفیت و تکرار انجام گرفت.[۲۸]
نمایش این تئاتر، در مناسبتهای مذهبی چون ایام محرم و صفر صورت میگیرد.[۲۹] این تئاتر در سالهای مختلف، در شهرها و کشورهای بسیاری به نمایش درآمده است. از جمله کشورهایی که این تئاتر در آن به نمایش گذاشته شده میتوان به ایران، انگلیس، هلند و امارات اشاره کرد.[۳۰] این تئاتر در ایران، در شهرهای اصفهان، کاشان، ایلام، کرمانشاه، سنندج، گرگان، قم، دزفول، مشهد اهواز، کرج، شوشتر، ابهر، محلات، تفرش، دلیجان، ارومیه، تبریز، زابل، شاهینشهر به اجرا درآمده است.[۳۱] بر اساس آمارهای منتشر شده تا سال ۱۳۹۸، بیش از ۱۲۰۰ اجرا از این تئاتر در شهرها و کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده است.[۳۲] در سال ۱۳۹۹، این تئاتر به صورت آنلاین نیز به نمایش گذاشته شد.[۳۳] این تئاتر هر ساله به صورت مناسبتی در ماه محرم و صفر به اجرا در میآید.[۳۴]
در سال ۱۴۰۳، با کارگردانی عبدالرضا کیهانی، نمایشنامهخوانی این اثر در تهران برگزار شد و در پایان از تمام عوامل اجرایی این تئاتر، تقدیر به عمل آمد.[۳۵]
انتقادها
میزانسنهای بسیار ساده و کمتر استفاده کردن از تکنیکهای نورپردازی و صحنهپردازی از جمله انتقادهای وارد شده به این نمایش بوده است. موفقیت در جلب مخاطبان در طول سالهای متمادی این نمایش، یکی از نقاط مثبت این نمایش و کارگردانی آن عنوان شده است.[۳۶] بازی خوب بازیگران این نمایش، همواره مورد تمجید منتقدان بوده است.[۳۷] یکی از نقاط قوت این تئاتر، ساختار متن آن معرفی شده است. به گفته منتقدان، متن این نمایشنامه، با دوری از کلیگویی و شعارزدگی، ارتباط مداوم متن و مخاطب را حفظ کرده است.[۳۸][۳۹] استقبال از این تئاتر با وجود قیمت نسبتاً بالای بلیت آن، مورد توجه رسانهها و منتقدان قرار گرفته است.[۴۰] یکی از نوآوریهای این تئاتر، ایجاد ارتباط کلامی بین بازیگران و مخاطبان بوده است که تا پیش از آن چندان سابقه نداشته است.[۴۱]
پانویس
ارجاعات
- ↑ حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
- ↑ «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
- ↑ مغلی، «شور و عشق فلق - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
- ↑ رضوی، «کاروان خورشید (اشاره ای به نمایش مؤثر خورشید کاروان در دانشکده هنرهای زیبا)»، ادبستان فرهنگ و هنر.
- ↑ ««خورشید کاروان» روی صحنه رفت»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
- ↑ صدیقی، «نقد نمایش «خورشید کاروان»: 13 سال بی وقفه و با شور و احساس»، کتاب صحنه.
- ↑ رضوی، «کاروان خورشید (اشاره ای به نمایش مؤثر خورشید کاروان در دانشکده هنرهای زیبا)»، ادبستان فرهنگ و هنر.
- ↑ «نمایش آیینی «خورشید کاروان» در تئاتر شهر مشهد»، خبرگزاری شهرآرا.
- ↑ «روایت عشق یک راهب به اهلبیت، در نمایش خورشید کاروان»، خبرگزاری صاحبنیوز.
- ↑ حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
- ↑ «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»»، پایگاه خبری تهران.
- ↑ حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
- ↑ ««خورشید کاروان» 24 ساله شد»، جامجم آنلاین.
- ↑ «نمایش خورشید کاروان قم»، خبرگزاری العالم.
- ↑ «نمایش آیینی «خورشید کاروان» در تئاتر شهر مشهد»، خبرگزاری شهرآرا.
- ↑ «روایت عشق یک راهب به اهلبیت، در نمایش خورشید کاروان»، خبرگزاری صاحبنیوز.
- ↑ «آغاز بیست و یکمین سال اجرای نمایش خورشید کاروان»، خبرگزاری عصر ایران.
- ↑ «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»»، پایگاه خبری تهران.
- ↑ ««خورشید کاروان» 24 ساله شد»، جامجم آنلاین.
- ↑ «نمایش آیینی «خورشید کاروان» در تئاتر شهر مشهد»، خبرگزاری شهرآرا.
- ↑ «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»»، پایگاه خبری تهران.
- ↑ «خورشید کاروان همچنان میدرخشد»، خبرگزاری آنا.
- ↑ «روایت عشق یک راهب به اهلبیت، در نمایش خورشید کاروان»، خبرگزاری صاحبنیوز.
- ↑ «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
- ↑ مغلی، «شور و عشق فلق - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
- ↑ رحیمی، «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی»، نقد تئاتر.
- ↑ «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
- ↑ «خورشید کاروان همچنان میدرخشد»، خبرگزاری آنا.
- ↑ «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»»، پایگاه خبری تهران.
- ↑ رحیمی، «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی»، نقد تئاتر.
- ↑ «پوستر «خورشید کاروان» منتشر شد»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «نمایش «خورشید کاروان» آنلاین اجرا میشود»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ رحیمی، «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی»، نقد تئاتر.
- ↑ «برگزاری نمایشنامهخوانی «خورشید کاروان» در فرهنگسرای ارسباران»، خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ صدیقی، «نقد نمایش «خورشید کاروان»: 13 سال بی وقفه و با شور و احساس»، کتاب صحنه.
- ↑ حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
- ↑ «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
- ↑ رحیمی، «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی»، نقد تئاتر.
- ↑ حمیدی، «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»»، کتاب صحنه.
- ↑ «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر»، پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید.
منابع
- حمیدی، بهروز (۱۳۸۱). «تعزیه روی صحنه - نقد «خورشید کاروان»». کتاب صحنه (۱۸): ۶۲–۶۳.
- رضوی، عارف (۱۳۷۲). «کاروان خورشید (اشاره ای به نمایش مؤثر خورشید کاروان در دانشکده هنرهای زیبا)». ادبستان فرهنگ و هنر (۴۵): ۱۰–۱۱.
- صدیقی، علیاکبر (۱۳۸۳). «نقد نمایش «خورشید کاروان»: 13 سال بی وقفه و با شور و احساس». کتاب صحنه (۳۵): ۴۳–۴۴.
- مغلی، روحالله (۱۳۸۱). «شور و عشق فلق - نقد «خورشید کاروان»». کتاب صحنه (۱۹): ۶۸–۶۹.
- خبرگزاری تهران (۱ آذر ۱۳۹۴). «بیست و پنجمین سال نمایش «خورشید کاروان»». nabteh.ir. بایگانیشده از اصلی در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- جامجم آنلاین (۷ آبان ۱۳۹۳). ««خورشید کاروان» 24 ساله شد». jamejamonline.ir. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری آنا (۱۲ آبان ۱۳۹۷). «خورشید کاروان همچنان میدرخشد». ana.ir. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری صاحبنیوز (۳۰ آبان ۱۳۹۵). «روایت عشق یک راهب به اهلبیت، در نمایش خورشید کاروان». sahebnews.ir. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری عصر ایران (۱۵ دی ۱۳۹۰). «آغاز بیست و یکمین سال اجرای نمایش خورشید کاروان». asriran.com. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری تسنیم (۱۵ مهر ۱۳۹۸). «پوستر «خورشید کاروان» منتشر شد». tasnimnews.com. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری العالم (۳۰ مهر ۱۳۹۶). «نمایش خورشید کاروان قم». alalam.ir. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری تسنیم (۲۴ مهر ۱۳۹۹). «نمایش «خورشید کاروان» آنلاین اجرا میشود». tasnimnews.com. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری شهرآرا (۲۵ مرداد ۱۴۰۳). «نمایش آیینی «خورشید کاروان» در تئاتر شهر مشهد». shahraranews.ir. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری ایمنا (۲۹ مرداد ۱۴۰۲). ««خورشید کاروان» روی صحنه رفت». imna.ir. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری دفاع مقدس (۱۰ شهریور ۱۴۰۳). «برگزاری نمایشنامهخوانی «خورشید کاروان» در فرهنگسرای ارسباران». defapress.ir. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- رحیمی، علی (۱۶ تیر ۱۴۰۳). «خورشید کاروان آغازگر تئاتر مردمی». naghdtheater.ir. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.
- پایگاه مطالعاتی–تحلیلی فرهنگ سدید (۵ شهریور ۱۳۹۹). «خط شکنی «خورشید کاروان» پس از سی سال اجرا در تئاتر». farhangesadid.com. دریافتشده در ۲۶ دی ۱۴۰۳.