غزوه دومةالجندل

غزوه دومة الجندل
تاریخ ۶۲۶ میلادی - ۵ هجری قمری موقعیت دومه جندل نتایج بازگشت محمد از منطقه بدون هیچگونه درگیری
طرف‌های درگیر
مسلمان مدینه	دومه جندل عربستان
فرماندهان و رهبران
محمد	اکیدر بن عبدالملک
قوا
۱۰۰۰ نفر

دُوْمَةُالْجَنْدَل، یکی از غزوات محمد است که در سال پنجم ه‍. ق صورت گرفته است. در این غزوه که علت‌های مختلفی برایش گزارش شده است، محمد به همراه گروهی از مسلمانان مدینه، به سمت منطقه دومة الجندل در نواحی شام در حرکت شدند و بدون درگیری و پس از چند روز، به مدینه بازگشتند. سال بعد، جمعی از اهالی منطقه به دعوت عبدالرحمن بن عوف، به اسلام گرویدند.

منطقه درگیری

جغرافی‌دانان، واحه‌ای را به نام دومة الجندل در وادی سِرحان در مشرق اردن گزارش کرده‌اند که از جزیرة العرب تا شام امتداد داشته است. این منطقه از سرحدات شام بوده است و تا دمشق، ده میل (پنج شب راه) و تا مدینه شانزده تا سیزده شب راه بوده است. امروزه روستایی در منطقه زراعی جوف (۴۵۰ کیلومتری شمال تَیماء) است.

دلایل درگیری

در علت این درگیری و غزوه در بین منابع اختلافاتی گزارش شده است. بنابر یک روایت، پس از رسیدن گزارشی به محمد مبنی بر جمع شدن گروهی از اعراب (از قبایل قضاعه و غسان) در منطقه دومة الجندل، برای بازرگانان آن منطقه ایجاد دردسر کرده و قصد حمله به مدینه را دارند. از این رو محمد دستور اعزام سپاهی را به سمت این منطقه صادر کرد. برخی منابع نیز از ظلم فرمانروای وقت دومة الجندل (که فردی مسیحی بود) به مسافران و بازرگانان مدینه یاد کرده‌اند که سبب عکس العمل محمد شد.

پرونده:The Prophet Muhammad and the Muslim Army at the Battle of Uhud, from the Siyer-i Nebi, 1595 (cropped).jpg

نگاره‌ای از حضور محمد در نبرد احد

شرح ماوقع

اکثر مورخان زمان واقعه را پنجم ه‍.ق دانستند. بر این اساس محمد در تاریخ ۲۴ یا ۲۵ ربیع‌الاول سال پنجم هجری قمری، سِباع‌بن عُرْفُطَه غِفاری را جانشین خود در مدینه کرد و به راهنمایی فردی به نام مذکور از قبیله بنی عذره و همراهی هزار مرد؛ از بیراهه و به سرعت خود را به دومة الجندل رساند. به گفته ابن اسحاق، پس از رسیدن پیامبر به منطقه، بدون بروز درگیری، سپاه اسلام به مدینه بازگشت. اما ابن سعد از تصرف گله و دام آن منطقه توسط پیامبر خبر داده است. با رسیدن خبر حرکت پیامبر اسلام به منطقه، اهالی دومة الجندل به طرف مغرب گریختند. هدف محمد از این اقدام، جبران خسارتهای انسانی وارد آمده بر تاجران بود. این حرکت محمد، همچنین سبب تضعیف سیاسی، اقتصادی و روحی جبهه مقابل خود شد. در این سفر، یکی از اهال دومة الجندل که به اسارت درآمده بود، مسلمان شد. سپاه اسلام به تاریخ ده روز مانده از ماه ربیع الآخر به مدینه وارد شد.

در شعبان سال ششم هجری، محمد، عبدالرحمان بن عوف را به فرماندهی گروهی به منطقه دومة الجندل فرستاد تا اهالی منطقه را به اسلام دعوت کند. در این دعوت پس از اسلام آوردن اصبغ بن عمرو کلبی (سرکرده مسیحی‌های منطقه)، گروه زیادی از اهال به اسلام گرویدند.

پانویس

منابع

• معتبر، زیبا (۱۳۷۴). «دومة الجندل». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.