فهرست مسلمانان برنده جایزه نوبل

فهرست
فهرست مسلمانان برنده جایزه نوبل

جدول توزیع جوایز نوبل بر اساس دین و تا تاریخ ۲۰۱۵ میلادی؛ حدود ۱٫۴ درصد از برندگان جوایز را مسلمانان شکل داده‌اند.
نوع↘	فهرست متنی
تعداد برندگان↘	۱۳
برندگان جایزه صلح↘	۸
برندگان جایزه ادبیات↘	۲
برندگان جایزه شیمی↘	۲
برندگان جایزه فیزیک↘	۱
منابع و پانوشت

فهرست مسلمانان برنده جایزه نوبل، فهرستی از مسلمانانی است که توانسته‌اند در سالیان گذشته، جایزه نوبل را در موضوعات متنوعش، به خود اختصاص دهند. جایزه نوبل مجموعه جوایز سالانه‌ای است که از سوی کمیته‌هایی در اسکاندیناوی در زمینه‌های پیشرفت‌های علمی و فرهنگی اعطا می‌شود. این جوایز بر مبنای وصیت شیمی‌دان سوئدی آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ میلادی ایجاد شدند.

جایزه نوبل

جوایز فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح برای اولین بار در سال ۱۹۰۱ اعطا گردیدند. جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۶۹ پایه‌گذاری گردید. کمیته نروژی نوبل هر ساله جایزه صلح نوبل (به نروژی و سوئدی: Nobels fredspris) را به شخصی اهدا می‌کند که «بیشترین یا بهترین کار را برای دوستی بین ملت‌ها، لغو یا کاهش رویارویی‌های نظامی یا تشکیل و ترغیب همایش‌های صلح انجام داده باشد.» جایزهٔ نوبل در ادبیات را آکادمی سلطنتی علوم سوئد هرساله برای مشارکت‌های برجسته در زمینهٔ ادبیات به نویسندگان آثار ادبی اهدا می‌کند. این جوایز توسط بنیاد نوبل اداره می‌شود و آن را یک کمیتهٔ متشکل از پنج عضو منتخب آکادمی علوم سلطنتی سوئد به برندگان اعطا می‌کند. هر جایزه شامل یک مدال، یک دیپلم افتخار و جایزهٔ نقدی است که مبلغ آن در هر سال متفاوت است.

مسلمانان در حدود ۲۳٪ از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. تا سال ۲۰۱۵، از مجموع ۸۸۱ جایزه اعطا شده دوازده نفر (۱٫۳٪) از برندگان جوایز نوبل مسلمان بوده‌اند. هفت نفر (۰٫۸٪) جایزه صلح، دو نفر (۰٫۲٪) ادبیات و سه نفر (۰٫۳٪) در علوم پایه (فیزیک و شیمی) این جایزه را دریافت نموده‌اند. اولین مسلمانی که موفق به کسب جایزه نوبل شد، انور سادات — رئیس‌جمهور وقت مصر — بود که توانست جایزه صلح نوبل را در سال ۱۹۷۸ کسب کند. پس از او در سال ۱۹۷۹، محمد عبدالسلام توانست اولین جایزه علمی نوبل را از آن مسلمانان کند و جایزه نوبل در فیزیک را کسب کند. آخرین جایزه نوبل که مسلمانان موفق به کسبش شدند، مربوط به سال ۲۰۱۵ است که طی آن، عزیز سنجر توانست جایزه شیمی نوبل را از آن خود کند. اولین زن برنده جایزه نوبل از میان مسلمانان، شیرین عبادی است که توانست در سال ۲۰۰۳ برنده جایزه صلح نوبل شود. ملاله یوسف‌زی دیگر زن مسلمان، با ۱۷ سال سن در هنگام دریافت جایزه، جوان‌ترین فرد برنده جایزه نوبل محسوب می‌شود. آخرین جایزه صلح نوبل توسط مسلمانان در سال ۲۰۲۳ توسط نرگس محمدی دریافت شد.

فهرست برندگان جایزه

سال	برنده جایزه (تاریخ تولد - مرگ)		کشور شغل	دلیل اعطای جایزه	توضیحات
۱۹۷۸		انور سادات (۲۵ دسامبر ۱۹۱۸ – ۶ اکتبر ۱۹۸۱)	سیاستمدار	این جایزه در سال ۱۹۷۸ به رئیس‌جمهور وقت مصر داده شد. پیمان کمپ دیوید به وسیله انور سادات رئیس‌جمهور وقت مصر و مناخیم بگین، نخست‌وزیر وقت اسرائیل در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۷۸ امضا گردید که منجر به صلح اسرائیل و مصر شد.	نخستین مسلمان و نخستین عرب و نخستین مصری است که جایزه نوبل دریافت می‌کند.
۱۹۷۹		محمد عبدالسلام (۲۹ ژانویه ۱۹۲۶ – ۲۱ نوامبر ۱۹۹۶)	فیزیکدان	جایزه فیزیک نوبل سال ۱۹۷۹ به‌طور مشترک به استیون واینبرگ، شلدون لی گلاشو و عبدالسلام به جهت «ارائه فرمول‌بندی واحدی برای نیروی الکترومغناطیس و نیروی هسته‌ای ضعیف که برهمکنش الکتروضعیف نامیده می‌شود»، اهدا شد.	او اولین مسلمانی است که موفق به دریافت این جایزه و به‌طور کلی نوبل علمی شده است. همین‌طور او اولین پاکستانی است که موفق به دریافت این جایزه شده است. همچنین او دومین پنجابی بعد از هار گوبیند کورانا است که موفق به کسب جایزه نوبل گردیده است.
۱۹۸۸		نجیب محفوظ (۱۱ دسامبر ۱۹۱۱ – ۳۰ اوت ۲۰۰۶)	نویسنده	جایزه ادبیات نوبل در سال ۱۹۸۸ به نجیب محفوظ اهدا شد؛ زیرا وی «از طریق آثار غنی از نکات دقیق و ظریف و به شیوه‌ای روشن و واقع‌بینانه و در عین حال مهیج و مبهم گونه‌ای از روایت عربی را خلق کرد که شامل همه انسان‌ها می‌شود».	نخستین مسلمان است که این نوع جایزه را کسب می‌کند.
۱۹۹۴		یاسر عرفات (۲۴ اوت ۱۹۲۹ – ۱۱ نوامبر ۲۰۰۴)	سیاستمدار	سال ۱۹۹۴ عرفات جایزه نوبل را همراه با شیمون پرز و اسحاق رابین بخاطر قدردانی از تلاش‌هایشان برای صلح در خاورمیانه دریافت کردند.	توصیف شده به عنوان «اولین فلسطینی مسلمان دریافت‌کننده جایزه نوبل است» با این وجود پدر وی مصری بود و وی در قاهره متولد شده است.
۱۹۹۹		احمد حسن زویل (۲۶ فوریه ۱۹۴۶–۲ اوت ۲۰۱۶)	دانشمند	جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۹۹ به احمد حسن زویل برای «مطالعه دربارهٔ حالت گذار در واکنش‌های شیمیایی با استفاده از طیف‌بینی در فمتوثانیه» اهدا گردید.	او اولین مسلمان و مصری و عرب برنده این جایزه و دومین مسلمان برنده نوبل علمی است.
۲۰۰۳		شیرین عبادی (۲۱ ژوئن ۱۹۴۷ - زنده)	فعال حقوق بشر	جایزه صلح نوبل برای تلاش‌های شیرین عبادی و مبارزه برای دموکراسی، حقوق زنان و کودکان در سال ۲۰۰۳ به او اهدا شد.	او اولین ایرانی برنده جایزهٔ نوبل بوده است او همچنین اولین زن مسلمانی است که موفق به دریافت چنین جایزه‌ای شده است.
۲۰۰۵		محمد البرادعی (۱۷ ژوئن ۱۹۴۲ - زنده)	سیاستمدار	جایزه صلح نوبل به‌طور مشترک به محمد البرادعی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) برای تلاش‌هایش جهت جلوگیری از استفادهٔ انرژی هسته‌ای در مقاصد نظامی و تضمین کردن استفادهٔ آن در راستای صلح و استفادهٔ بی‌خطر از آن تا حد ممکن در سال ۲۰۰۵ اهدا شد.	او دومین مصری برنده جایزه صلح نوبل می‌باشد.
۲۰۰۶		اورهان پاموک (۷ ژوئن ۱۹۵۲ - زنده)	نویسنده	جایزه ادبیات نوبل در سال ۲۰۰۶ به اورهان پاموک اهدا شد؛ زیرا وی «در تلاش برای یافتن چرایی وجود روح مالیخولیایی حاکم بر شهر محل زندگیش موفق به کشف نمادهایی از تضادها و آمیختگی‌های فرهنگ‌های گوناگون می‌شود».	او اولین ترک برنده جایزه نوبل است که خود را یک مسلمان فرهنگی معرفی کرده که از نظر تاریخی و فرهنگی به دین مرتبط است اما به ارتباط شخصی با خدا اعتقاد ندارد.
۲۰۰۶		محمد یونس (۲۸ ژوئن ۱۹۴۰ - زنده)	اقتصاددان	جایزه صلح نوبل در سال ۲۰۰۶ به‌طور مشترک به محمد یونس و گرامین بانک به جهت «تلاش‌هایشان برای ایجاد پیشرفت اقتصادی و اجتماعی از پایین» اهدا گردید.	او اولین بنگلادشی و سومین بنگالی بعد از رابیندرانات تاگور و آمارتیا سن است که موفق به کسب جایزه نوبل شده است.
۲۰۱۱		توکل کرمان (۷ فوریهٔ ۱۹۷۹ - زنده)	فعال حقوق بشر	جایزه صلح نوبل در سال ۲۰۱۱ به‌طور مشترک به الن جانسون سیرلیف، لیما گبوی و توکل کرمان به جهت «مبارزه بدون خشونت آن‌ها برای افزایش امنیت زنان و مشارکت کامل زنان در زمینه کسب و کار» اهدا گردید.	او نخستین زن عرب و نخستین و تنها یمنی‌ای است که موفق به کسب جایزه نوبل شده است.
۲۰۱۴		ملاله یوسف‌زی (۱۲ ژوئیه ۱۹۹۷ - زنده)	فعال حقوق بشر	جایزه صلح نوبل ۲۰۱۴ به‌طور مشترک به او و کایلاش ساتیارتی به دلیل «مبارزه آن‌ها با سرکوب کودکان و جوانان و حق همهٔ کودکان برای آموزش» داده شد.	یوسف زی با ۱۷ سال سن در هنگام برنده شدن، جوان‌ترین برنده جایزه نوبل بود.
۲۰۱۵		عزیز سنجر (۸ سپتامبر ۱۹۴۶ - زنده)	دانشمند	جایزه نوبل شیمی سال ۲۰۱۵ به‌طور مشترک به توماس لیندال، پال مودریچ و عزیز سنجر برای «یافتن سازوکار ترمیم دی‌ان‌ای» اهدا شد.	او دومین ترک برنده جایزه نوبل و سومین مسلمان برنده نوبل علمی است.
۲۰۲۱		عبدالرزاق قورنه (۴۰ دسامبر ۱۹۴۸ - زنده)	دانشمند	جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۲۱ برای «نوشته‌های رسوخگر و دلسوزانه در زمینهٔ تأثیرات استعمار و سرنوشت پناهجویان در شکاف میان فرهنگ‌ها و قاره‌ها» به وی اهدا شد.	او اولین تانزانیایی مسلمان است که برنده جایزه نوبل شده است۔
۲۰۲۳		نرگس محمدی (۲۱ آوریل ۱۹۷۲ - زنده)	فعال حقوق بشر	جایزه صلح نوبل به دلیل «مبارزه با ستم بر زنان در ایران و مبارزه برای ارتقای حقوق بشر و آزادی برای همه» در سال ۲۰۲۳ به او اهدا شد.	دریافت جایزه نوبل او در حالی که در زندان‌های ایران به سر می‌برد، پیامدهای متفاوتی در پی داشت. در این میان تحلیل‌گران طرفدار جمهوری اسلامی ایران، اعطای این جایزه را سیاسی دانستند.

پانویس

منابع

• خبرگزاری فارس (۱۵ مهر ۱۴۰۲). «چرا بسیاری از جنایتکاران و چهره‌های منفور نامزد و برنده جایزه نوبل بوده‌اند؟». farsnews.ir.

• BBC News (October 8, 2010). "Which country has the best brains". bbc.co.uk (به انگلیسی). Archived from the original on 18 November 2018.
• BBC News (2014-10-10). "Malala and Kailash Satyarthi win Nobel Peace Prize". bbc.co.uk (به انگلیسی). Archived from the original on 26 March 2021. Retrieved 2021-04-06.

BBC News. "Nobel Literature Prize 2021: Abdulrazak Gurnah named winner". bbc.co.uk (به انگلیسی). Archived from the original on 7 October 2021. Retrieved 7 October 2021.

• BBC News (2014-10-10). "Malala and Kailash Satyarthi win Nobel Peace Prize". bbc.com (به انگلیسی). Archived from the original on 26 March 2021. Retrieved 2021-04-06.
• Kellogg. Carolyn (2015-04-29). "Nobel winner Shirin Ebadi to publish memoir with Random House". latimes.com (به انگلیسی). Retrieved 2021-08-18.
• dawn. "Yunus martyred, Bangladesh marred". dawn.com (به انگلیسی). Archived from the original on 19 May 2013. Retrieved April 6, 2011.
• Encyclopædia Britannica (14 November 2007). "Nobel". britannica.com (به انگلیسی). Archived from the original on 14 December 2007.
• Haute Hijab (December 20, 2011). "Tawakkul Karman is the first arab woman and the youngest Nobel". hautehijab.com (به انگلیسی). Archived from the original on 2017-10-08.
• islamichistorymonth (2009-07-28). "October: Islamic History Month". islamichistorymonth.com (به انگلیسی). Archived from the original on 28 July 2009. Retrieved 2021-04-06.
• Nobel Foundation. "Excerpt from the Will of Alfred Nobel". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 30 May 2013. Retrieved 30 October 2014.
• Nobel Foundation. "The Nobel Prize Awarders". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 2008-10-15. Retrieved 2008-10-16.
• Nobel Foundation. "Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 2007-10-25. Retrieved 2008-10-16.
• Nobel Foundation. "The Nobel Prize". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 2008-10-15. Retrieved 2008-10-07.
• nobelprize. "Abdus Salam-Biography". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 21 April 2013. Retrieved April 5, 2012.
• nobelprize. "All Nobel Prizes". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 12 May 2017. Retrieved 12 May 2017.
• nobelprize. "Nobel Lecture by Naguib Mahfouz". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 15 July 2017. Retrieved April 5, 2012.
• nobelprize. "The Nobel Peace Prize 1978". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 19 January 2018. Retrieved 2021-04-06.
• nobelprize. "The Nobel Peace Prize 1978". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 27 April 2021. Retrieved 2021-04-06.
• nobelprize. "The Nobel Prize in Physics 1979". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 6 July 2014. Retrieved March 24, 2012.
• nobelprize. "The Nobel Prize in Chemistry 1999". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 16 November 2017. Retrieved March 24, 2012.
• nobelprize. "The Nobel Peace Prize 2003". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 14 December 2013. Retrieved March 24, 2012.
• nobelprize. "The Nobel Peace Prize 2005". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 3 October 2017. Retrieved March 24, 2012.
• NobelPrize. "The Nobel Peace Prize 2006". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 22 May 2020. Retrieved 2021-04-06.
• nobelprize. "The Nobel Peace Prize 2011". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 27 December 2017. Retrieved March 24, 2012.
• nobelprize. "The Nobel Prize in Chemistry 2015". nobelprize.org (به انگلیسی). Archived from the original on 21 May 2020. Retrieved 2021-04-06.
• nobelprize. "The Nobel Peace Prize 2023". nobelprize.org (به انگلیسی). Retrieved March 24, 2023.
• nndb. "NNDB article on Mohamed El Baradei". nndb.com (به انگلیسی). Archived from the original on 23 August 2017. Retrieved March 24, 2012.
• pewforum. "Executive Summary". pewforum.org (به انگلیسی). Archived from the original on 5 August 2013. Retrieved 22 December 2011.
• Pew Research Center. "Christian Population as Percentages of Total Population by Country". pewforum.org (به انگلیسی). Archived from the original on 7 January 2012. Retrieved 22 December 2011.
• plancksconstant. "Nobel Prize Winner Ahmed Hassan Zewail". plancksconstant.org (به انگلیسی). Archived from the original on 6 October 2017. Retrieved March 24, 2012.